تعهد شغلی
تعهد شغلی؛ میزان اشتیاق کارکنان به انجام درست وظایف در محل کار.
تعهد شغلی (Work commitment)، میزان پایبندی به ارزش‌ها و رعایت هنجارهای یک موقعیت شغلی است که فرد در آن موقعیت، فعالیت‌هایی را برای کسب سرمایۀ شغلی انجام می‌دهد. این نوع از تعهد، از جمله عوامل مهمی است که در سطوح مختلفی بر توسعه و پیشرفت فرد و در نتیجه جامعه تأثیرگذار است. تعهد داشتن به کار، بر کارآمدی سازمانها و افزایش اعتماد به آنها و در نهایت اعتماد نهادی، نقشی اساسی دارد. این میزان از تعهد شغلی، نیازمند سیستمی کارآمد و برانگیزاننده است که بتوان در آن اخلاق کاری را گسترش داد و به پیامدهای مثبت آن دست یافت.
مفهوم‌شناسی
شغل، به‌معنای کار و پیشه است.[۱] تعهد نیز به‌معنای عهده‌دار شدن و کاری را به عهده گرفتن است.[۲] تعهد شغلی، تابعی از میزان پاداش‌ها یا سرمایه‌های شغلی است که افراد در قبال ایفای نقش شغلی خود به دست می‌آورند. کارشناسان، سرمایۀ شغلی را ترکیبی از انواع سرمایه‌ها مانند سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی معرفی کرده‌اند که تغییر در کیفیت و کمیت آن می‌تواند بر تغییر تعهد به کار افراد أثرگذار باشد.[۳] برخی تعهد سازمانی را نیز مترادف با تعهد شغلی دانسته و آن را یک متغیر وابسته و بیانگر نیرویی می‌دانند که فرد را ملزم به ماندن در سازمان کرده و به او تعلق خاطری در راستای تحقق اهداف سازمان می‌دهد.[۴]
تاریخچه
مفهوم تعهد شغلی، نخستین‌بار در دهۀ 1990م، در مباحت مربوط به تئوری‌های مدیریت مطرح شد. این مفهوم، در دهۀ 2000 میلادی به‌صورت گسترده‌تری مورد بررسی قرار گرفت.[۵]
تعهد سازمانی
پژوهشگران، ابعاد مختلفی را برای توضیح و تعریف مفهوم «تعهد شغلی» در نظر گرفته‌اند که یکی از آنها «تعهد سازمانی» است. این تعهد، در حقیقت، نوعی تعهد میان سازمان و کارمندانی است که در آن کار می‌کنند.[۶] گروهی دیگر نیز تعهد سازمانی را یک حالت روانی دانسته‌اند که بیانگر نوعی تمایل (تعهد عاطفی)، نیاز (تعهد مستمر) و الزام (تعهد هنجاری) است. تعهد عاطفی یا وابستگی عاطفی، هویت‌یابی و مشارکت فرد در سازمان است. تعهد مستمر نیز به هزینه‌های احتمالی ترک سازمان اشاره داشته و تعهد هنجاری، نوعی احساس تکلیف برای ادامۀ همکاری با سازمان است.[۷] کارشناسان، تعهد سازمانی را دارای ابعاد مختلفی می‌دانند؛ مانند:
- تعهد مستمر: میل ماندن در سازمان؛
- تعهد ارزشی: تمایل به تلاش مضاعف؛
- تعهد حرفه‌ای: تعیین هویت با حرفه و دلبستگی به کار در یک حرفه؛ این نوع از تعهد به‌گونه‌ای است که اگر حتی نظارتی بر کار فرد نباشد، او در انجام وظایف محوله، کوتاهی نمی‌کند.[۸]
انواع
کارشناسان، تعهد شغلی را از جهات مختلفی دسته‌بندی کرده‌اند؛ برای مثال، برخی آن را به پنج شکل گوناگون تمییز داده‌اند:
1. تعهد به اخلاق کار؛ 2. دلبستگی به گروه کاری؛ 3. تعهد سازمانی (عاطفی)؛ 4. تعهد حرفه‌ای و 5. مشارکت شغلی. گروهی نیز تعهد به کار را به دو نوع «تعهد سازمانی (سازمان و نظارتی)» و «تعهد فردی (کار، حرفه، تیم و گروه کاری)» تقسیم کرده‌اند.[۹] برخی دیگر نیز تعهد شغلی را شامل موارد زیر می‌دانند:
- تعهد نسبت به ارباب رجوع؛ کارشناسان بر این باورند که تعهد شغلی از یک طرف موجب می‌شود تا کارکنانِ سازمانها، تکالیف و وظایف خود را با اشتیاق بیشتری انجام داده و از سوی دیگر نیز موجب بهبود تعامل آنها با ارباب رجوع می‌شود. این دو، در کنار هم، نگرش شهروندان را به سازمانها بهبود بخشیده و تمایل آنها را به همکاری با سازمانها افزایش می‌دهد.[۱۰]
- تعهد نسبت به سازمان؛
- تعهد نسبت به همکاران؛
- تعهد نسبت به وظیفه (تکلیف).[۱۱]
آمار
بررسی‌های مختلف ، نشان‌دهندۀ تعهد به کار پایین در ایران است.[۱۲] کارشناسان، این مسئله را دارای عواقب مهمی در سطوح خرد، میانه و کلان جامعه دانسته و عدم کنترل آن را دارای آسیب‌ها و معضلات زیادی می‌دانند.[۱۳]
علاوه بر آن، در تازه‌ترین آمار منتشر شده از کشور آمریکا، مشاهده شده که در حدود 70 درصد از کارمندان آمریکایی هیچ‌گونه تعلق خاطری به کار خود ندارند. همچنین، 75 درصد از آنها، تنها به‌دلیل رفتار نامناسب مدیران خود مجبور به استعفا شده و در حدود 40 درصد از کارکنان به وظایف، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های سازمانی محل کار خود واقف هستند.[۱۴]
مزایا
از جمله مزایای تعهد به کار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش خلاقیت و نوآوری کارکنان در سازمان؛
- افزایش ماندگاری کارکنان در سازمان؛
- احساس تعلق و وابستگی کارکنان به سازمان؛
- عملکرد شغلی بهتر کارکنان؛
- کاهش خروج کارکنان از سازمان؛
- رفتار اجتماعی فعال؛
- عدم غیبت از کار؛
- نوع‌دوستی و کمک به همکاران و نیز کاهش استرس شغلی؛
- موفقیت‌های مالی سازمان؛
- افزایش اثربخشی و بهره‌وری سازمان.[۱۵]
تقویت تعهد شغلی
کارشناسان، عوامل بسیاری را در ایجاد تعهد کاری مؤثر می‌دانند؛ مانند:
- جایگاه فرد در سازمان؛
- انگیزۀ کارکنان؛
- توانایی‌های فردی؛
- شفافیت وظایف و وضوح تعهدات (در میان گذاشتن اهداف و انتظارات سازمان با کارکنان، شفاف بودن و تشویق به ارتباطات باز)؛
- فرهنگ کاری حاکم بر محیط کاری (ایجاد فرهنگ کار گروهی قوی، پرورش فرهنگ کاری مثبت)؛
- اهمیت قائل شدن مدیران و افراد بالادستی برای فرد (ارائۀ پاداش‌های مادی و غیرمادی)
- ارزش‌های اخلاقی (اعتمادسازی)
- مسئولیت‌پذیری.
عدم تعهد شغلی
متخصصان، عواملی همچون موارد زیر را از جمله دلایل عدم تعهد به کار افراد می‌دانند:
- نگاه تقلیل‌گرایانه به شغل و محدود کردن آن به کسب پاداش مادی و دستمزد؛
- کاهش لذت از کار و عدم توجه به محتوای پاداش‌ها و عدم کسب پاداش‌های غیرمادی؛
- شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه؛
- احساس نابرابری و میل به ارتقاء طبقاتی؛
- ناکارآمد دانستن کار با رویکرد تقلیل‌گرایانۀ اقتصادی؛
- محدودیت منابع در یک نظام اقتصادی سرمایه‌داری در پاسخگویی.[۱۶]
راهکارها
برخی از راهکارها در راستای افزایش تعهد به کار شامل موارد زیر هستند:
- بالا بردن پیوستگی عاطفی در کارکنان و درگیر کردن آنها با اهداف سازمان؛
- بهبود شبکه‌های ارتباط اجتماعی در کار؛
- مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری؛
- ارزیابی عملکرد کارکنان به‌منظور ایجاد بازخورد کاری؛
- تشریح اهداف و رسالت‌های سازمانی؛
- حذف موانع کاری؛
- ایجاد سیستم‌های مناسب تشویق و تنبیه؛
- حذف تبعیض‌ها و روابط نامناسب افراد در محیط کار؛
- استقلال نسبی برای انجام وظیفه؛
- زمینۀ مناسب برای ایجاد خلاقیت و نوآوری کارکنان؛
- اعطای تسهیلات.[۱۷]
پانویس
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ شغل، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ تعهد، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ پرچمی، «سرمایۀ شغلی و تعهد به کار»، 1398ش، ص133-172.
- ↑ «تعهد سازمانی»، معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ سرمایۀ انسانی، 1395ش.
- ↑ ولی‌محمد، «تعهد شغلی چیست؟»، وب‌سایت کارلیب.
- ↑ پرچمی، «سرمایۀ شغلی و تعهد به کار»، 1398ش، ص133-172.
- ↑ Radosavljevic, “Employee Organizational Commitment”, 2017, 1-2: P20.
- ↑ گمینیان، «رابطه بین تعهد شغلی و مفاهیم مشابه با آن»، 1382ش، 227-31.
- ↑ پرچمی، «سرمایۀ شغلی و تعهد به کار»، 1398ش، ص133-172.
- ↑ مصطفی‌نژاد، «بررسی عوامل مؤثر بر تعهد شغلی کارکنان فاتب»، 1391ش، ص238-252.
- ↑ «تعهد سازمانی»، معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ سرمایۀ انسانی، 1395ش.
- ↑ پرچمی، «رابطۀ بین سرمایۀ کارمندان با تعهد سازمانی آنها»، 1398ش؛ ص1-10.
- ↑ پرچمی، «سرمایۀ شغلی و تعهد به کار»، 1398ش، ص133-172.
- ↑ ولی‌محمد، «تعهد شغلی چیست؟»، وب‌سایت کارلیب.
- ↑ «تعهد سازمانی»، معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ سرمایۀ انسانی، 1395ش.
- ↑ پرچمی، «سرمایۀ شغلی و تعهد به کار»، 1398ش، ص133-172.
- ↑ «تعهد سازمانی»، معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ سرمایۀ انسانی، 1395ش.
منابع
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 1 بهمن 1401ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 1 بهمن 1401ش.
- پرچمی، داود و قویدل، زهره، «سرمایۀ شغلی و تعهد به کار»، فصلنامۀ برنامه‌ریزی رفاه توسعۀ اجتماعی، سال 11، شماره 41، 1398ش.
- «تعهد سازمانی»، معاونت برنامه‌ریزی و توسعۀ سرمایۀ انسانی، ادارۀ کل سرمایۀ انسانی، ش 67، 1395ش.
- ولی‌محمد، فاطمه، «تعهد شغلی چیست؟»، وب‌سایت کارلیب، تاریخ بازدید: 1 بهمن 1401ش.
- گمینیان، وجیهه، «رابطه بین تعهد شغلی و مفاهیم مشابه با آن»، ماهانۀ کار و جامعه، ش 50، 1382ش.
- مصطفی‌نژاد، حسن، «بررسی عوامل مؤثر بر تعهد شغلی کارکنان فاتب»، نشریۀ پژوهش‌های مدیریت انتظامی، دوره 7، شماره 2، 1391ش.
- پرچمی، داود و قویدل، زهره، «رابطۀ بین سرمایۀ کارمندان با تعهد سازمانی آنها»، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، مهندسی صنایع، اقتصاد و حسابداری، گرجستان، تفلیس، 1398ش.
- Radosavljevic, Zivota, Cilerdzic, V & Dragic, M, “Employee Organizational Commitment”, International Review, 2017.