تهاجم فرهنگی
تهاجم فرهنگی؛ تلاش یک کشور یا گروه برای تحت تاثیر قرار دادن یا تغییر فرهنگ کشور یا جامعه دیگر از طریق ابزارهای فرهنگی.
تهاجم فرهنگی به تلاش یک کشور یا گروههای اجتماعی بیگانه برای تحت تاثیر قرار دادن یا تغییر فرهنگ کشور یا جامعه دیگر از طریق ابزارهای فرهنگی مانند رسانه، آموزش، هنر، مذهب، زبان و سایر عناصر فرهنگی اطلاق میشود. این فرآیند معمولاً با هدف تضعیف یا جایگزینی ارزشها، باورها، هنجارها و سبک زندگی جامعه هدف انجام میشود.
تعریف تهاجم فرهنگی
تهاجم فرهنگی، حرکت و اقدامات پیچیدۀ سیاسی و اقتصادی بهمنظور تضعیف باورهای فرهنگی و عزت نفس و یک مردم و یک ملت و ایجاد تردید در فرهنگ بومی و ملی برای پذیرش فرهنگ مهاجم است[۱] که در نهایت به سلطۀ بیگانه بر حکومت، اقتصاد و فرهنگ آن ملت میانجامد.[۲]
امروزه تهاجم فرهنگی به جریانهایی گفته میشود که فرهنگ بومی و اصلی یک جامعه را از طریق عوامل خارجی و یا داخلی مورد حمله قرار داده و موجب تسلط نظام فرهنگی دیگری بر آن جامعه میشود.[۳]
انتشار محتوای فرهنگی از طریق فیلم، موسیقی، شبکههای اجتماعی و سایر ابزارهای رسانهای، تلاش برای جایگزینی ارزشهای سنتی با ارزشهای جدید، ترویج زبان بیگانه به عنوان زبان اصلی یا زبان برتر، تبلیغ یا تضعیف باورهای مذهبی و ایدئولوژیک و ترویج سبک زندگی خاص از طریق مد، مصرفگرایی و رفتارهای اجتماعی، همهگی ذیل مفهوم تهاجم فرهنگی قرار میگیرند.[۴]
تاریخچه تهاجم فرهنگی در ایران
آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، معتقد است که تهاجم فرهنگی در ایران بهطور مشخص، از دوران رضاخان شروع شد. البته قبل از او، مقدمات تهاجم فرهنگی با ایجاد جریان روشنفکری به وجود آمده بود، اما سیاست وادادگی رضاخان بهصورت عملی به تهاجم فرهنگی بیگانگان کمک کرد. برای مثال، او بهعنوان پادشاه، یکباره لباس ملی کشور و بسیاری از سنتها را تغییر داد، دین را ممنوع کرد و خود به چهرۀ محبوب غرب، تبدیل شد.[۵]
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز تهاجم فرهنگی غرب ادامه پیدا کرد؛ زیرا جمهوری اسلامی ایران با توجه به وسعت سرزمین، کمیت جمعیت، کیفیت نیروی انسانی، امکانات نظامی، منابع طبیعی سرشار و موقعیت جغرافیایی ممتاز در منطقۀ خاورمیانه، به قدرتی کمنظیر تبدیل شد که یورش نظامی در آن اثرگذار نبود و تنها راه تضعیف آن، سازوکارهای تهاجم فرهنگی است.[۶]
بههمین دلیل دشمنان نظام اسلامی بهویژه آمریکا، در راستای تهاجم فرهنگی در خلال سالهای اخیر شیوههای مختلفی را به کار گرفتند؛ از جمله: ترویج روحیۀ وابستگی و اعتمادبهنفسزدایی، گسترش فساد و فحشا، ابتذال، گسترش بدحجابی زنان، ترویج برهنگی در بین دختران و پسران، استفاده از رسانههای مختلف بهعنوان توانمندترین ابزار تهاجم، ترویج و تبلیغ سیگار و معتادکردن جوانان به مواد مخدر و مشروبات الکلی و ترویج موسیقی مبتذل.[۷]
خطر تهاجم فرهنگی
خطر تهاجم فرهنگی، بیشتر از تهاجم نظامی است؛ زیرا پیامدهای زیانبار آن در درازمدت، گستردهتر و عمیقتر از آثار نبردهای نظامی است.[۸]
بهدلیل خطرهای جبرانناپذیر تهاجم فرهنگی، آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در مناسبتهای مختلف از این پدیده با عناوینی چون حملۀ فرهنگی، ناتوی فرهنگی، جنگ نرم، قتلعام فرهنگی، جنگ فرهنگی، تزریق فرهنگی، تقابل فرهنگی، شبیخون فرهنگی، تهاجم نرم، تهاجم پنهان، محاصرۀ فرهنگی، یورش فرهنگی، توطئۀ فرهنگی، تقابل فرهنگی، براندازی نرم، براندازی خاموش و تهاجم معنوی تعبیر کرده است[۹]
ویژگیهای تهاجم فرهنگی
- تهاجم فرهنگی باعث تردید در هویت و سرمایههای معنوی جامعه میشود؛ [۱۰]
- تهاجم فرهنگی سلطهگر است؛ برای تحقق سلطۀ فرهنگی یا سیاسی یا اقتصادی و یا همۀ اینها صورت میگیرد.
- انتقال فرهنگ و ارزشهای فرهنگی بیگانه تحمیل میشود و تاثیر درازمدت و عمیق دارد؛
- با جاذبه، شگفتی و ظرافت خاص همراه است؛
- حرکتی غیر طبیعی، غیر محسوس و گسترده است که با ابزارهای ابتکاری صورت میگیرد.
- فرهنگ مورد تهاجم را به تدریج نابود میکند.[۱۱]
انگیزههای تهاجم فرهنگی
پژوهشگران دو انگیزۀ عمده را برای تهاجم فرهنگی نظام مادیگرای غرب برشمردهاند:
- دستیابی به اغراض سیاسی و اقتصادی؛ از آنجایی که فرهنگهای پویا به بیگانگان اجازۀ سلطه بر سرنوشت یک ملت و غارت منابع مختلف آنان را نمیدهد، استعمارگران برای آن که سرنوشت یک ملت را به دست بگیرند، در قدم اول، موانع فرهنگی را که جدیترین مانع بر سر راه آنها محسوب میشود از سر راه خود برمیدارند. بدین منظور، فرهنگ بومی را تضعیف و فرهنگ خود را، بهویژه عناصر منفی که افراد را از تفکر و فعالیت باز میدارد، ترویج میکند.
- جهانیکردن فرهنگ غربی؛ در سالهای اخیر، برای نظام سلطه، جهانیکردن فرهنگ غربی اهمیت بسیاری پیدا کرده است. بههمین دلیل، علاوهبر استفاده از وسایل سیاسی، تبلیغاتی و صنعتی، با نظریههای شبهعلمی نیز پشتیبانی میشود؛ برای مثال نظریه «دهکده جهانی» مک لوهان با صراحت میکوشد تا زمینه را برای پذیرش فرهنگ مادیگرای غربی مهیا کند و از حساسیتهایی که ممکن است در مقابل آن ابراز شود، بکاهد.[۱۲]
عوامل تهاجم فرهنگی
مؤسسات اطلاعاتی و فرهنگی، دانشگاهها، رسانههای جمعی، مطبوعات، رادیو تلویزیون، ویدئو، ماهوارهها، ناشرین کتب، شرکتهای چند ملیتی، مؤسسات تفریحی نظام سرمایهداری غرب از عوامل خارجی محسوب میشوند. روشنفکران مرعوب، دانشگاهها، مؤسسات فرهنگی، رسانههای جمعی تابع فرهنگ غرب، ناشرین کتب فرهنگ غربی، مدارس، بنیادهای مختلف علمی و فرهنگی دوستدار فرهنگ غرب، از کارگزاران داخلی تهاجم فرهنگی دشمن هستند.[۱۳]
مصادیق تهاجم فرهنگی
سرگرمکردن مردم به لذتهای کاذب جنسی؛ [۱۴] تقدسزدایی از ارزشهایی مانند خانواده و حجاب؛ قبحزدایی از رابطه با جنس مخالف؛ جایگزینی زیباییاندام و پوشش جنسی بهعنوان ملاک ارزشگذاری یک زن؛ ترویج نگاه شغلی و اقتصادی به روسپیگری؛ قبحزدایی از ازالۀ بکارت در دوران مجردی؛ غیرتزدایی و عادیسازی روابط فرازناشویی؛ ترویج فرهنگ تنوعطلبی و واردکردن اصطلاحات بیگانه در زبان فارسی، از مهمترین مصادیق تهاجم فرهنگی غرب است که در سالهای اخیر با ابزار رسانهای مانند ماهواره و فضای مجازی ترویج میشود.[۱۵]
هدف از تهاجم فرهنگی
مهمترین و اساسیترین هدف تهاجم فرهنگی تخریب و تضعیف ایمان و ارزشهای بنیادی فرهنگ است.[۱۶] کنترل فرآیند تصمیمگیری و شیوۀ اطلاعرسانی و تغییر در نظام ارزشهای جامعۀ اسلامی است که منجر بهاستیلای سیاسی و اقتصادی دشمن میشود. بدین ترتیب که مهاجم فرهنگی سعی میکند با استفاده از برتری اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و فنآوری، به مبانیاندیشه و رفتار یک ملت هجوم آورد و با تجدید، تضعیف و تحریف فرهنگ بومی، زمینۀ حاکمیتاندیشه، ارزشها و رفتارهای مطلوب خود را فراهمآورد.[۱۷]
مراحل و ابعاد تهاجم فرهنگی
شناخت فرهنگ کشورهای هدف
تهاجم فرهنگی به یک جامعه، مستلزم شناخت زبان، تاریخ، جغرافیا، آداب و رسوم و آگاهی از روحیات و باورهای آن جامعه است. از این رو نظام سلطه برای پیشبرد اهداف خود، وضع گذشته و حال جوامع مورد نظر را مطالعه میکند و در این راه از علوم گوناگون بهخصوص علوم اجتماعی و جامعهشناسی بهره میجویند. این ویژگی تهاجم، اصلیترین شناسۀ توسعهطلبی و فرهنگستیزی نظام سرمایهداری است. [۱۸]
از خود بیگانهساختن ملتها
برای اینکه ملتها وابستگی به فرهنگ سرمایهداری را بپذیرند، کشورهای غربی اقدام به بیاعتبارساختن فرهنگ بومی و از خود بیگانهساختن ملتها میکند و برای دستیابی به این هدف از راهها و ابزارهای گوناگونی بهره میگیرد، که مهمترین آنها عبارتند از:
- تضعیف باورهای مذهبی، بیاعتبار ساختن ارزشهای اخلاقی و ترغیب به رهاشدن از هر نوع محدودیتهای دینی، اجتماعی و فرهنگی؛
- ترویج دنیاگرایی، رفاهطلبی و مصرفگرایی، آزادی بیقید و شرط و نسبیگرایی در ارزشهای اخلاقی که بهطور معمول با ابزار هنری و ادبی انجام میشود؛
- گسترش فساد و فحشا از طریق تئاتر، سینما، تلویزیون، ماهواره و مجلات مختلف؛
- تحقیر و تحریف تاریخ ملتها و نفی سابقۀ تمدنی آنها و بیهویت جلوه دادن اقوام با ایجاد تفرقههای فرهنگی-زبانی، و ایجاد گسست در پیوندهای اجتماعی؛
- تخریب الگوهای مذهبی و ملی با استفاده از امکانات و ابزارهای تبلیغی مانند فیلمهای تلویزیونی و سینمایی، برنامههای ماهوارهای، کتب و مجلات و نشریات و حتی تبلیغات تجاری و اقتصادی؛
- معرفی الگو برای جوانان کشور با معرفی نوع و طرح لباس، آرایش مو، رفتارهای اجتماعی، لوازم مصرفی و قهرمانهای زندگی؛
- ترویج خط و زبان بیگانه حذف واژههای عربی بهعنوان زبان دین و تزریق واژههای انگلیسی و فرانسوی به زبان فارسی؛
- تحقیر استعدادها و توان مردم؛
- القای تعارض میان علم و دین از طریق ایجاد شبهات عقیدتی، بزرگنمایی مشکلات فکری، غافلنمودن از مبانی استدلالی، ترویج سطحینگری از یک سو و تحجرگرایی از سوی دیگر؛
- ایجاد شبهه و مطرحکردن مسئلۀ ناکارآمدبودن دین در امر حکومت که شبهههای قدیمی و نشاتگرفته از تفکر جدایی دین از سیاست است؛ [۱۹]
- طراحی انواع بازی برای کودکان، محصولات فرهنگی متنوع برای تمام سنین، اینترنت و فضای مجازی و تکنولوژیهای جدید اطلاعاتی.[۲۰]
تحمیل فرهنگ
با برداشتهشدن گامهای قبلی، مردم از فرهنگ خود دور شده و زمینۀ تحمیل هویت فرهنگی جدید فراهم خواهد شد. مهمترین روشهای تحمیل فرهنگ عبارتند از:
- آموزش؛ نظام سرمایهداری غرب بهمنظور تحمیل فرهنگ غربی، نمایندگانی از بین خود ملتها بر میگزینند، به آنها آموزش میدهند و مسؤولیت فراهمآوردن زمینۀ سلطهپذیری را به آنان واگذار میکنند. آنها پس از مسافرت به غرب و تحصیل در آنجا، مقهور پیشرفت و فناوری برتر غرب میشوند و پس از بازگشت به کشور خود تبلیغ فرهنگ بیگانه را به عهده بگیرند. [۲۱]
- تبلیغات گستردۀ رسانهای؛ تبلیغات مهمترین سلاح نظام سلطه بهمنظور نفوذ فرهنگی در جوامع اسلامی است. در حالحاضر سلطهطلبان از آخرین پیشرفتهای روانشناسی و پیشرفتهترین دستاوردهای صنعتی برای تبلیغات رنگارنگ خود سود میجویند. رسانههای مختلف و پرقدرت غربی در انتقال نمادها و ارزشها و شیوههای زندگی فریبندۀ جوامع سرمایهداری، نقشهای اصلی را در این زمینه ایفا میکنند. [۲۲]
- ارتباطات جهتدار؛ در حالحاضر که چشمگیرترین پیشرفتهای فناوری در عرصۀ ارتباطات رخ داده است، کشورهای غربی از رسانههای ارتباطی بهعنوان ابزار استفاده کرده تا به واسطه آن براندیشه و رفتار انسانها تسلط پیدا کنند. [۲۳] امروزه مردم جهان سوم بهدلیل گسترش وسایل ارتباط جمعی با نامهای هنرپیشگان هالیوود، خوانندگان و قهرمانان ورزشی غربی به خوبی آشنا هستند و از آنها الگو میگیرند. بمباران خبری و تبلیغی بدون وقفه با استفاده از دستاوردهای پیشرفته فناوری ارتباطی، بسیاری از مردم کشورهای غیرپیشرفته را از هویت خود بیگانه و در پایبندی آنها به فرهنگ بومی و سنتهای خودی، خلل وارد کرده است. [۲۴]
- انتشار کتابهای اثرگذار؛ نظام سلطه، مفاهیم مورد نظر خود را در قالب داستانهای جذاب درمیآورد و با کیفیت مطلوب و عکسها و طرحهای زیبا و با تعدادی وسیع در اختیار علاقهمندان قرار میدهد. برای مثال میتوان به انتشار کتاب «آیات شیطانی» نوشتۀ سلمان رشدی در طرحها واندازههای گوناگون و با زبانهای متفاوت اشاره کرد. انواع برگههای تبلیغاتی که همراه کالاها وارد کشور میشوند، یکی دیگر از ابزارهای نفوذ و القای فرهنگ بیگانه است که تعداد زیادی واژگان بیگانه را وارد زبان فارسی میکند. [۲۵]
- پژوهشهای غرضآلود؛ یکی از راههای القای فرهنگ بیگانه، انتشار نتایج بعضی از پژوهشهای جهتدار توسط مهاجمان فرهنگی است؛ پژوهشهایی که کشورهای غربی دربارۀ جوامع شرقی بهویژه جوامع اسلامی انجام میدهند، برای شناخت نقاط قوت و ضعف این جوامع و یافتن راههای نفوذ در آنها است. از این رو گاهی بودجه تحقیقاتی مستشرقان از طریق مراکز دفاعی و نظامی یا سیاسی پرداخت میشود، نه مراکز علمی.[۲۶]
پیامدهای تهاجم فرهنگی
به چالشکشیدهشدن ارزشهای موجود، دچار ضعفشدن فرهنگ جامعه، ایجاد ناامیدی از حرکت، پیشرفت و بهبودی اوضاع، باور این موضوع که فرهنگ خودی توانایی مقابله با تهاجم فرهنگی را ندارد و خود نیز قادر به پیشرفت نیست، تسلیم و انحلال شخصیت در برابر فرهنگ بیگانه، تهیشدن ازخود، شکست و انحطاط در همه زمینهها، خودباختگی و بیاعتمادی به فرهنگ خودی از مهمترین پیامدهای تهاجم فرهنگی است. [۲۷]
راههای مقابله با تهاجم فرهنگی
در سبک زندگی ایرانی-اسلامی استحکام نهاد خانواده، جامعهپذیری و تربیت کودکان بر مبنای آموزههای دینی و فرهنگی، [۲۸] برنامههای مختلف صدا و سیما و رسانههای رسمی کشور در معرفی مفاخر ملی و فرهنگی، عناصر مقبول فرهنگ ملی و آداب و رسوم اجتماعی نیز از راههای مبارزه با تهاجم فرهنگی است. [۲۹]
کانونهای فرهنگی فعال در مساجد کشور، حوزههای علمیه، [۳۰] برنامهها و شیوههای تربیتی در مدارس، آیین نماز جمعه، [۳۱] مراسم سوگواری بزرگان دین بهویژه مراسم محرم و صفر، برنامههای فرهنگی ماه رمضان، آیینهای تجلیل از ولادت معصومان و مراسمهای تشرف به عتبات عالیات نیز از راهها و عوامل مقابله با تهاجم فرهنگی دشمن است.[۳۲]
سیاستهای کلی مقابله با تهاجم فرهنگی
محققان مهمترین سیاستهای کلی مقابله با تهاجم فرهنگی را در گذارههای ذیل خلاصه کردهاند:
- مشخصکردن نقاط تهدید و مورد هجوم دشمنان؛
- تعمیق شناخت و باور دینی؛
- اصلاح رفتار مدیران کشور؛
- ترویج و گسترش معرفت و ارزشهای اسلامی-ایرانی و انقلاب اسلامی و رسوخ آنها در قلوب افراد؛
- ایجاد زمینههای مناسب برای شناسایی، هدایت استعدادها و حمایت از خلاقیتهای انسانی و کوشش برای شکوفاشدن روحیۀ ابداع هنری و نوآوری در حوزههای مختلف؛
- تلاش هرچه بیشتر برای برقراری عدالت اجتماعی؛
- اهمیتدادن به آراستگی سیمای جامعه به مظاهر اسلام و انقلاب اسلامی؛
- رعایت اصول و ارزشهای اسلامی-ایرانی در برنامهریزیهای توسعۀ کشور؛
- ساماندهی و هماهنگکردن فعالیتهای فرهنگی نهادها و دستگاههای فرهنگی کشور؛
- تلاش در جهت قانونمندی بیشتر در فعالیتهای فرهنگی و معنوی؛
- ایجاد زمینههای رشد کمی و کیفی و آثار و خدمات فرهنگی و بهرهگیری از فنآوری مناسب روز و پویاسازی عناصر فرهنگ؛
- فراهمآوردن امکان استفاده بهینه از آثار و خدمات فرهنگی برای عموم مردم؛
- گزینش و اولویتبندی بخشهای مورد تهاجم؛
- تحکیم وحدت و همبستگی ملی ضمن احترام به آداب و رسوم و فرهنگهای محلی؛
- اهتمام به اطلاعرسانی صحیح و بارور کردن اوقات فراغت جامعه از طریق رسانهها؛
- احیاء و حمایت از نهادهای فرهنگی مردمی؛
- توجه به بخش فرهنگ در نظام کلی برنامهریزی توسعه کشور؛
- ارزیابی و بازشناسی مستمر سیاستها، معیارها و ضوابط فعالیتهای فرهنگی در بخشهای مختلف؛
- اهتمام نسبت به معرفی شخصیتهای تاریخی اسلامی و ایران؛
- توجه به کارآمد بودن دین در امر حکومت و مبارزه با تفکر جدایی دین از سیاست؛
- افزایش شناخت و مطالعۀ دقیق در زبان، تاریخ، جغرافیا، آداب و رسوم اسلامی و ایرانی و آگاهی از گرایشها و باورهای مردم کشور برای برنامهریزی فرهنگی مبتنی بر واقعیتها؛
- توجه به اهمیت و نقش ابزارهای هنری و به کارگیری شیوهها و بیان هنری در ترویج مفاهیم و معارف اسلامی-ایرانی و تعمیق و اصلاح فرهنگ عمومی؛
- ارائه الگوهای مناسب برای افراد جامعه؛
- گسترش فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر؛
- تکیه بر نیروهای مؤمن و متعهد آموزش دیدۀ فرهنگی؛
- تفکیک نتایج عملکرد مدیران بخشهای گوناگون از ارزشهای دینی؛
- مشارکت و بسیج مردمی برای رسیدگی به مشکلات فرهنگی؛
- هماهنگی بین ارگانها و نهادها برای جلوگیری از تاثیر منفی بعضی از برنامهها و فعالیتهای غیر فرهنگی مؤثر و فرهنگ؛
- توسعه و گسترش زبان و ادبیات فارسی در کشور؛
- شناخت و بهرهگیری از امکانات جهان اسلام و دنیای شرق برای تقویت خود و مقابله با تهاجم؛
- ایجاد توافق بر روی ابعاد فرهنگ اسلامی؛
- توجه و اطلاعرسانی به شخصیتها و گروههای مرجع نسبت به پیامدهای نامطلوب مواضع و رفتار آنان؛
- اولویتبخشیدن به اصل مهم پاسخگویی منطقی و با سعه صدر به پرسشها و ابهامات، به جای تخطئۀ سیاسی یا ارزشی.[۳۳]
تفاوت تهاجم فرهنگی با تبادل فرهنگی
فرهنگ بهدلیل پویایی خود کارکردهای متفاوتی دارد که تبادل فرهنگی از جمله این کارکردها بوده و با تهاجم فرهنگی متفاوت است:
- در تبادل فرهنگی، هدف، بارور کردن فرهنگی ملی است؛ اما هدف تهاجم فرهنگی، تسلط برفرهنگ دیگر و دنبالهروکردن آن و گاهی از بینبردن فرهنگ دیگر است.
- تبادل فرهنگی با آگاهی و اراده است اما تهاجم فرهنگی با تحمیل خودآگاهانه یا ناخود آگاهانه انجام میشود.
- در تبادل فرهنگی، فرهنگها، گیرندۀ عناصر مطلوب فرهنگی یکدیگرند، اما در تهاجم فرهنگی، فرهنگ مهاجم هنجارها، باورها و ارزشهای خود را بر فرهنگ مورد تهاجم تحمیل میکند.
- تبادل فرهنگی، با اتکاء به نقاط قوت فرهنگها انجام میشود، اما تهاجم فرهنگی، با اتکاء به نقاط قوت فرهنگ مهاجم و نقاط ضعف فرهنگ مورد تهاجم به وقوع میپیوندد.[۳۴]
پانویس
- ↑ روحالامینی، زمینه فرهنگشناسی، 1383ش، ص35.
- ↑ عبدی، جنگ نرم، 1390ش، 1390ش، ص29.
- ↑ جمشیدی، «تهاجم فرهنگی؛ تهاجم فرهنگی چیست؟»، 1373ش، ص101.
- ↑ «معنای تهاجم فرهنگی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ «آغاز تهاجم فرهنگی غرب علیه ایران»، وبسایت دفتر حفظ و نشر حضرت آیتالله خامنهای.
- ↑ پناهی، «تهاجم فرهنگی، ابزارها، شیوهها و عرصههای آن در ایران»، 2017م، ص2.
- ↑ پناهی، «تهاجم فرهنگی، ابزارها، شیوهها و عرصههای آن در ایران»، 2017م، ص3.
- ↑ مصباح یزدی، تهاجم فرهنگی، 1381ش، ص66.
- ↑ پناهی، «تهاجم فرهنگی، ابزارها، شیوهها و عرصههای آن در ایران»، جولای 2017م، ص8.
- ↑ روحالامینی، زمینه فرهنگشناسی، 1368ش، ص35.
- ↑ جمشیدی، «تهاجم فرهنگی؛ تهاجم فرهنگی چیست؟»، 1373ش، ص103.
- ↑ فولادی و بختیاری، «عوامل تضعیف خودباوری فرهنگی»، 1378ش، ص8-9.
- ↑ جمشیدی، «تهاجم فرهنگی؛ تهاجم فرهنگی چیست؟»، 1373ش، ص103-105.
- ↑ هاشمیفرد و حسینی، «روسپیگری در سیاست کیفری ایران»، 1399ش، ص578.
- ↑ عباسپور، «فراتحلیل کیفی مقالات علمی ناظر بر آسیبهای جنسی در ایران»، 1401ش، ص35.
- ↑ «تهاجم فرهنگی»، وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «مردم هوشیار باشند؛ ابزار تهاجم فرهنگی به سبک بچهگانه»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ جمشیدی، «تهاجم فرهنگی؛ تهاجم فرهنگی چیست؟»، 1373ش، ص103-105.
- ↑ امیری، فائزه السادات طباطبایی و محمدیان، اکرم، «نقش تربیت دینی خانواده در مقابله با تهاجم فرهنگی»، 1393ش، ص121.
- ↑ امیری، فائزه السادات طباطبایی و محمدیان، اکرم، «نقش تربیت دینی خانواده در مقابله با تهاجم فرهنگی»، 1393ش، ص119.
- ↑ «حوزههای علمیه سنگر محکم جامعه در مقابله با هجمه فرهنگی هستند»، خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ «سنگر نماز جمعه سد محکم فرهنگی در مقابل جنگ نرم دشمنان است»، خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ قربانی گلشن آباد، «تاریخ تهاجم فرهنگی درایران»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
منابع
- «آغاز تهاجم فرهنگی غرب علیه ایران»، وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، تاریخ درج مطلب: 21 مرداد 1371ش.
- امیری، فائزه السادات طباطبایی و محمدیان، اکرم، «نقش تربیت دینی خانواده در مقابله با تهاجم فرهنگی»، مجلۀ طهورا، شمارۀ 12، 1393ش.
- پناهی، محسن، «تهاجم فرهنگی، ابزارها، شیوهها و عرصههای آن در ایران»، اولین کنفرانس بینالمللی علوم اجتماعی، تربیتی علوم انسانی و روانشناسی، تهران، 27 جولای 2017م.
- «تهاجم فرهنگی»، وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1393ش.
- جمشیدی، محمدحسین، «تهاجم فرهنگی؛ تهاجم فرهنگی چیست؟»، مطالعات راهبردی بسیج، شمارۀ 3 و 4، 1373ش.
- «حوزههای علمیه سنگر محکم جامعه در مقابله با هجمه فرهنگی هستند»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 23 آبان 1397ش.
- روحالامینی، محمود، زمینۀ فرهنگشناسی، تهران، عطار، 1368ش.
- «سنگر نماز جمعه سد محکم فرهنگی در مقابل جنگ نرم دشمنان است»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 25 شهریور 1403ش.
- «سیاستهای مقابله با تهاجم فرهنگی»، وبسایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: 24 اسفند 1379ش.
- عباسپور، «فراتحلیل کیفی مقالات علمی ناظر بر آسیبهای جنسی در ایران»، 1401ش.
- عبدی، حسین، جنگ نرم، قم، دفتر نشر معارف، 1390ش.
- فولادی، محمد و بختیاری، محمدعزیز، «عوامل تضعیف خودباوری فرهنگی»، مجلۀ معرفت، شمارۀ 30، 1378ش.
- قربانی گلشن آباد، محمد، «تاریخ تهاجم فرهنگی درایران»، وبسایت مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تاریخ درج مطلب: 20 مرداد 1400ش.
- «مردم هوشیار باشند؛ ابزار تهاجم فرهنگی به سبک بچهگانه»، وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- مصباح یزدی، محمدتقی، تهاجم فرهنگی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ هشتم، 1381ش.
- «معنای تهاجم فرهنگی»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 12 مرداد 1396ش.
- هاشمیفرد، فاطمهسادات و حسینی، علیرضا، «روسپیگری در سیاست کیفری ایران»، فصلنامۀ علمی-حقوقی قانونیار، دورۀ چهارم، شمارۀ 4، 1399ش.