روابط دختر و پسر

روابط دختر و پسر، نوعی تعامل اجتماعی و عاطفی میان دو جنس مخالف خارج از چارچوب ازدواج یا محرمیت.

روابط دختر و پسر در جامعه معاصر ایران، یکی از موضوعات پرچالش محسوب می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد روابط دختر و پسر در دهه‌های اخیر تحت تأثیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و فناوری، دستخوش تغییرات چشمگیری شده و این تغییرات، پیامدهای متعددی بر ساختار خانواده، نظام ارزشی جامعه و سلامت عاطفی افراد داشته است. بررسی پژوهش‌ها حاکی از آن است که عواملی چون نیازهای عاطفی، فشار اجتماعی، تحولات فرهنگی و گسترش فناوری‌های ارتباطی در شکل‌گیری این روابط نقش داشته‌اند. همچنین آسیب‌های این پدیده در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل بررسی است و راهکارهای متنوعی از سوی متخصصان برای مدیریت صحیح آن ارائه شده است.

مفهوم‌شناسی روابط دختر و پسر

روابط دختر و پسر به مجموعه‌ای از تعاملات میان افراد جوان از دو جنس مخالف گفته می‌شود که خارج از چارچوب‌های شرعی مانند ازدواج یا روابط محرمیت نسبی و سببی، شکل می‌گیرند. این روابط بسته به نیت، محتوا و سبک ارتباط، ماهیت‌های گوناگونی دارند و به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

روابط مبتنی بر لذت جنسی

این دسته از روابط بر اساس جذابیت‌ها و انگیزه‌های جنسی، اعم از جسمی یا عاطفی، شکل می‌گیرند. در این نوع از روابط، تمایلات جنسی نقش محوری دارند و به دو زیرشاخه تقسیم می‌شود:

• روابط با انگیزه ازدواج

در این نوع، افراد وارد رابطه‌ای می‌شوند که ظاهراً یا واقعاً با نیت شناخت و تصمیم‌گیری برای ازدواج همراه است. هرچند این نوع روابط می‌تواند در صورت رعایت حدود شرعی، کم‌خطرتر باشد، اما اگر بدون ضابطه و چارچوب صورت گیرد، همچنان می‌تواند منجر به آسیب‌های روانی، اخلاقی و اجتماعی شود.

• روابط گذرا و مبتنی بر کامجویی

این نوع روابط بدون نیت ازدواج شکل می‌گیرند و بیشتر برای رفع نیازهای لحظه‌ای، تجربه هیجان، ماجراجویی یا پاسخ به کنجکاوی‌های جنسی برقرار می‌شوند. این روابط از لحاظ شرعی و اخلاقی ناپسند شمرده می‌شوند و معمولاً با پیامدهای منفی چون احساس گناه، افسردگی، کاهش عزت‌نفس و اختلال در شکل‌گیری روابط سالم آینده همراه هستند.

روابط عاری از تمایلات جنسی

در این دسته، هدف اصلی ارتباط، رفع نیازهای اجتماعی، شناختی یا فرهنگی است، نه برقراری رابطه جنسی یا عاطفی. با این حال، این روابط نیز ممکن است به‌تدریج به رابطه‌ای عاطفی یا جنسی تبدیل شوند. زیرشاخه‌های این دسته عبارت‌اند از:

• روابط همکارانه و تحصیلی

روابطی که در محیط‌های آموزشی، کاری یا فعالیت‌های جمعی مانند کارهای داوطلبانه یا علمی شکل می‌گیرند. در این نوع، هدف اولیه تعامل، انجام وظایف، تبادل نظر و پیشبرد اهداف مشترک است. با این حال، بی‌توجهی به حدود شرعی و اخلاقی می‌تواند سبب لغزش در این روابط شود.

• روابط به قصد گذران وقت یا کنجکاوی

در برخی موارد، روابط دختر و پسر از سر بیکاری، تنوع‌طلبی، رقابت با همسالان یا هیجان‌جویی شکل می‌گیرد. انگیزه اصلی در اینجا، پر کردن اوقات فراغت یا تجربه جدید است نه علاقه واقعی یا شناخت. این روابط اغلب ناپایدار و بدون هدف مشخص هستند، اما اثرات عاطفی و تربیتی عمیقی بر شخصیت نوجوانان و جوانان برجا می‌گذارند.

ارتباط دختر و پسر در چارچوب فرهنگ اسلامی‌ایرانی

از منظر آموزه‌های اسلام، هرگونه ارتباط بین زن و مرد نامحرم باید در چارچوب ضرورت‌ها و با رعایت حدود شرعی مانند حفظ حجاب، کنترل نگاه، پرهیز از خلوت و عاری از لذت جنسی یا احتمال گناه، صورت پذیرد. روابطی که خارج از این چارچوب‌ها و به‌ویژه با انگیزه‌های عاطفی یا جنسی شکل می‌گیرند، مردود هستند.

فرهنگ ایرانی هرچند تحت تأثیر مدرنیته دچار تحولاتی شده، اما همچنان بر اهمیت حفظ حریم‌ها، آبرو و نقش خانواده در روابط جوانان تأکید دارد. بنابراین، مفهوم «روابط دختر و پسر» در این بستر، اغلب با نوعی حساسیت و گاه نگرش منفی یا نگرانی همراه است. برخی منابع این روابط را پدیده‌ای نوظهور و متأثر از تغییرات اجتماعی و فرهنگی مدرن می‌دانند.

تاریخچه الگوی روابط دختر و پسر

در جهان

الگوی روابط بین دو جنس در طول تاریخ و در فرهنگ‌های مختلف، دستخوش تحولات چشمگیری بوده است. در جوامع سنتی و پیشامدرن، تعاملات میان دختران و پسران جوان معمولاً بسیار محدود و تحت نظارت شدید خانواده و اجتماع بود. ازدواج‌ها اغلب توسط خانواده‌ها ترتیب داده می‌شد و آشنایی مستقیم و روابط عاشقانه پیش از ازدواج کمتر پذیرفته می‌شد.

با وقوع انقلاب صنعتی، شهرنشینی، گسترش آموزش عمومی و تغییرات فرهنگی ناشی از مدرنیته مانند فردگرایی، سکولاریسم و جنبش‌های فمینیستی، الگوهای سنتی به‌تدریج دگرگون شدند. مفاهیمی چون «عشق رمانتیک» به‌عنوان پایۀ ازدواج اهمیت یافت و اشکال مختلفی از «قرار عاشقانه» (Dating) و «معاشرت» (Courtship) با هدف شناخت و انتخاب آزادانه همسر پدیدار شد.

در قرن بیستم، به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم و با ظهور فرهنگ جوانی، انقلاب جنسی دهۀ ۱۹۶۰ و گسترش رسانه‌های جمعی، آزادی‌های فردی در روابط افزایش یافت. پذیرش روابط پیش از ازدواج، هم‌باشی (Cohabitation) و تنوع در الگوهای ارتباطی بیشتر شد. ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی مانند اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، امکان برقراری ارتباطات گسترده‌تر و خصوصی‌تر را فراهم کرد و ماهیت روابط جوانان را بیش از پیش متحول ساخت. با این حال، همچنان تفاوت‌های فرهنگی قابل توجهی در نگرش به این روابط و میزان پذیرش آن‌ها در جوامع مختلف وجود دارد.

در ایران

در ایران پیش از اسلام، شواهدی مبنی بر وجود درجاتی از آزادی انتخاب همسر توسط زنان و مردان، به‌ویژه در برخی دوره‌ها یا طبقات اجتماعی، وجود دارد؛ اما ازدواج به‌عنوان نهادی مهم برای حفظ خانواده و نسل تلقی می‌شد و آداب‌ورسوم خاص خود را داشت.

با ورود اسلام به ایران، چارچوب‌های شرعی بر روابط زن و مرد حاکم شد که بر حفظ حریم‌ها و محدودیت تعاملات غیرضروری بین نامحرمان تأکید داشت. ازدواج همچنان به‌عنوان اصلی‌ترین و مشروع‌ترین مسیر برای برقراری ارتباط عمیق بین دو جنس مخالف باقی ماند و نقش خانواده در فرایند همسریابی و ازدواج بسیار پررنگ بود. در دوران قاجار، تصمیم‌گیری برای ازدواج بیشتر توسط والدین، به‌خصوص پدر، صورت می‌گرفت و تعاملات مستقیم بین دختران و پسران جوان محدود و تحت نظارت بود.

با شروع دوران پهلوی و سیاست‌های مدرنیزاسیون و غرب‌گرایی، تغییراتی در الگوهای اجتماعی ایجاد شد. تأثیرپذیری از فرهنگ غربی، به‌تدریج زمینه‌های بیشتری برای تعامل میان دو جنس فراهم کرد. با این حال، این تغییرات بیشتر در شهرهای بزرگ و طبقات بالای جامعه مشهود بود و جامعه همچنان تا حد زیادی به هنجارهای سنتی و مذهبی پایبند بود.

پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ش، تأکید مجدد بر ارزش‌های اسلامی صورت گرفت. با این حال، عواملی چون بالا رفتن سن ازدواج، شهرنشینی گسترده، و به‌ویژه نفوذ رسانه‌های نوین مانند ماهواره، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در دهه‌های اخیر، منجر به افزایش چشمگیر روابط بین دختران و پسران جوان شده است. این پدیده، که برخی آن را نوظهور می‌دانند، به یکی از مسائل مهم اجتماعی و فرهنگی در ایران معاصر تبدیل شده و بحث‌های فراوانی را در میان خانواده‌ها، کارشناسان و نهادهای فرهنگی و اجتماعی برانگیخته است. آمارها و پژوهش‌ها (هرچند گاه متناقض یا محدود) از افزایش این روابط و کاهش سن شروع آن‌ها حکایت دارند.

اهمیت تنظیم روابط دختر و پسر

بررسی روابط دختر و پسر در چارچوب سبک زندگی اسلامی‌ایرانی از جنبه‌های مختلف حائز اهمیت است:

اهمیت اجتماعی

روابط دختر و پسر به‌طور مستقیم با نهاد خانواده و الگوهای ازدواج در ارتباط هستند. نحوه شکل‌گیری، مدیریت و پیامدهای این روابط می‌تواند بر استحکام یا تزلزل خانواده‌های آینده، سن ازدواج، آمار طلاق، و انسجام اجتماعی تأثیر بگذارد. همچنین، این پدیده بازتابی از تغییرات ارزشی و فرهنگی در جامعه، شکاف نسلی و نحوۀ مواجهه جامعه با مدرنیته است.

اهمیت فرهنگی

روابط دختر و پسر عرصه‌ای برای تقابل یا تلفیق ارزش‌های سنتی، مذهبی و مدرن است. نحوۀ نگرش جامعه و جوانان به این روابط، نشان‌دهنده وضعیت هنجارها، باورها و سبک زندگی در حال تحول جامعه ایرانی است. این موضوع با مفاهیمی چون حیا، عفت، غیرت، آبرو و هویت فرهنگی گره خورده است.

اهمیت تربیتی و روان‌شناختی

دوران نوجوانی و جوانی، بی‌تردید یکی از حساس‌ترین مقاطع زندگی برای شکل‌گیری هویت، رشد عواطف و یادگیری تعاملات اجتماعی است. در فرهنگ اسلامی-ایرانی، این دوران فرصتی مغتنم برای تعمیق باورهای دینی، تقویت حیا و عفاف، و آمادگی برای پذیرش مسئولیت‌های فردی و اجتماعی، از جمله تشکیل خانواده بر اساس معیارهای صحیح، تلقی می‌شود.

از منظر دینی و با توجه به سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، هرگونه ارتباط میان دختر و پسر خارج از چارچوب‌های تعریف‌شده شرعی و عرفی (مانند روابط محرمیت یا مقدمات هدفمند ازدواج تحت نظارت خانواده‌ها)، ناپسندیده و دارای آسیب‌های جدی فردی، خانوادگی و اجتماعی است. این‌گونه روابط می‌تواند منجر به پیامدهای نامطلوبی همچون تضعیف پایبندی به ارزش‌های دینی و اخلاقی، آسیب‌های عاطفی و روانی، لطمه به آبرو و حیثیت فرد و خانواده، غفلت از اهداف اصلی زندگی مانند تحصیل و رشد معنوی، و ایجاد اختلال در فرایند انتخاب همسر مناسب و شکل‌گیری یک ازدواج پایدار در آینده گردد.

بر این اساس، وظیفه اصلی نهادهای تربیتی (خانواده، مدرسه، رسانه و مراکز فرهنگی-مذهبی) نه مدیریت یا عادی‌سازی این روابط، بلکه آگاهی‌بخشی دقیق و دلسوزانه به نوجوانان و جوانان درباره مخاطرات و آسیب‌های آن، تقویت مبانی اعتقادی و اخلاقی، آموزش مهارت‌های خویشتن‌داری و حفظ حریم‌ها، و هدایت آنان به مسیرهای سالم و مورد تأیید شرع و هنجارهای اصیل فرهنگی است. تمرکز بر تقویت روابط سالم با همسالان همجنس، تحکیم ارتباط با اعضای خانواده، مشارکت در فعالیت‌های سازنده اجتماعی و مذهبی، و آمادگی برای ازدواج بهنگام و آگاهانه، راهکارهای بنیادینی هستند که سلامت فرد و جامعه را تضمین می‌کنند.

چالش‌های ارتباط دختر و پسر

روابط دختر و پسر، به‌ویژه زمانی که خارج از چارچوب‌های تعریف‌شده فرهنگی و شرعی، بدون نظارت، آگاهی کافی یا آمادگی روانی طرفین شکل می‌گیرد، می‌تواند منجر به آسیب‌های متعددی در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی شود:

آسیب‌های فردی

برخی آسیب های فردی ارتباط دختر و پسر عبارتند از:

• آسیب‌های روحی و عاطفی: شکست‌های عاطفی ناشی از پایان یافتن رابطه، احساس سرخوردگی، افسردگی، اضطراب و تشویش (ناشی از پنهان‌کاری، ترس از فاش شدن، احساس گناه)، وابستگی شدید و ناسالم، نفرت از جنس مخالف، و ازدواج‌گریزی از جمله پیامدهای روانی احتمالی هستند.
• آسیب‌های تحصیلی و شغلی: درگیری ذهنی و عاطفی شدید در این روابط می‌تواند باعث افت تمرکز، کاهش انگیزه و در نتیجه، افت تحصیلی یا رکود علمی و شغلی شود.
• آسیب‌های اخلاقی و معنوی: عبور از خطوط قرمز شرعی و اخلاقی، احساس گناه مداوم، دوری از معنویت و کاهش پایبندی به ارزش‌ها از دیگر آسیب‌های مطرح‌شده است. این روابط ممکن است زمینه را برای انحرافات جنسی و اخلاقی دیگر نیز فراهم کند.
• فقدان شناخت واقع‌بینانه: در فضای احساسی این روابط، افراد ممکن است به شناخت درستی از یکدیگر نرسند، چرا که طرفین سعی در پنهان کردن ضعف‌ها و نمایش تصویری ایده‌آل از خود دارند و رفتارهای تصنعی را به نمایش می‌گذارند. این عدم شناخت می‌تواند منجر به انتخاب‌های نادرست برای ازدواج شود.
• آسیب‌های جسمی: در برخی موارد، این روابط می‌تواند به سوءاستفاده جنسی، بارداری‌های ناخواسته و ابتلا به بیماری‌های مقاربتی منجر شود.

آسیب‌های خانوادگی

برخی آسیب‌های خانوادگی عبارتند از:

• تعارض با والدین: پنهان‌کاری و ترس از اطلاع والدین، منجر به ایجاد فاصله عاطفی و شکاف بین نسل‌ها می‌شود. مخالفت خانواده‌ها با این روابط (در صورت اطلاع) می‌تواند منشأ درگیری‌های شدید خانوادگی باشد.
• تضعیف اعتماد در ازدواج آینده: افرادی که تجربه روابط متعدد پیش از ازدواج داشته‌اند، ممکن است در زندگی زناشویی آینده دچار سوءظن و بی‌اعتمادی نسبت به همسر خود شوند و ترس از تکرار تجربیات گذشته توسط همسر را داشته باشند. ازدواج‌هایی که بر پایۀ این دوستی‌ها شکل می‌گیرند، ممکن است به دلیل مخالفت خانواده‌ها یا همین بی‌اعتمادی، با مشکلات بیشتری مواجه بوده و آمار طلاق بالاتری داشته باشند.
• آسیب به آبرو و حیثیت خانوادگی: در فرهنگ ایرانی، آشکار شدن روابط خارج از چارچوب دختر یا پسر می‌تواند به خدشه‌دار شدن آبروی فرد و خانواده‌اش منجر شود، این آسیب به‌ویژه برای دختران ممکن است شدیدتر باشد. یکی از این آسیب‌ها بوجود آمدن مشکلات بین برادارن و خواهران است.

آسیب‌های اجتماعی

ارتباط دختر و پسر دارای آسیب‌های اجتماعی متعددی که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

• تضعیف نهاد خانواده: رواج روابط آزاد و بدون مسئولیت‌پذیری می‌تواند تمایل جوانان به ازدواج و تشکیل خانواده را کاهش دهد و به افزایش سن ازدواج و تجرد قطعی دامن بزند.
• گسترش بی‌بندوباری و ناهنجاری‌های اخلاقی: عادی‌سازی روابط خارج از چارچوب تضعیف هنجارهای اخلاقی و دینی جامعه و افزایش آسیب‌های اجتماعی مرتبط را به همراه دارد.
• کاهش اعتماد اجتماعی: وقتی روابط بین دختر و پسر قبل از ازدواج در جامعه زیاد می‌شود، ممکن است حس بی‌اعتمادی در بین افراد جامعه نسبت به یکدیگر بیشتر شود. این بی‌اعتمادی به خصوص در زمینۀ انتخاب همسر می‌تواند خودش را نشان دهد؛ به این صورت که افراد ممکن است نگران این باشند که آیا طرف مقابلشان در گذشته روابط متعددی داشته است یا خیر، و این موضوع می‌تواند منجر به تردید و عدم اطمینان در تصمیم‌گیری برای ازدواج شود.

عوامل گسترش روابط دختر و پسر

عوامل متعددی در گسترش روابط دختر و پسر در جامعه معاصر ایران نقش داشته‌اند، ازجمله:

عوامل فرهنگی و اجتماعی

• تغییرات ارزشی و نگرشی: حرکت جامعه از سنت به مدرنیته، افزایش فردگرایی، تغییر نگرش نسبت به عشق و ازدواج، و تصور انتخاب آزادانه همسر با ارتباط پیش از ازدواج، زمینه‌ساز پذیرش بیشتر این روابط شده است.
• بالا رفتن سن ازدواج: مشکلات اقتصادی، تحصیلی و اجتماعی باعث افزایش سن ازدواج شده و دورۀ تجرد جوانان طولانی‌تر شده است. این امر، نیاز به ارتباط عاطفی و اجتماعی با جنس مخالف را در این دوره افزایش می‌دهد.
• گسترش شهرنشینی و گمنامی: زندگی در شهرهای بزرگ، گمنامی بیشتری را برای افراد فراهم می‌کند و نظارت اجتماعی سنتی را کاهش می‌دهد، که این امر برقراری روابط پنهان را تسهیل می‌کند.
• افزایش حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی: گسترش تحصیلات عالی و اشتغال زنان، فضاهای بیشتری برای تعامل طبیعی یا غیرطبیعی میان دو جنس در محیط‌های آموزشی و کاری ایجاد کرده است.

عوامل رسانه‌ای

• رسانه‌های جهانی: ماهواره‌ها، فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی و خارجی، و اینترنت، الگوهای روابط غربی که اغلب با فرهنگ اسلامی-ایرانی تفاوت دارد، را ترویج کرده و قبح برخی روابط را کاهش داده‌اند.
• نقش شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی: فضای مجازی با فراهم آوردن بستری سهل و در دسترس، ارتباطات بین دختران و پسران را به شکل چشمگیری گسترش داده است و این گسترش، آسیب‌های اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی متعددی را به‌طور فزاینده‌ای به دنبال داشته است. سهولت برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات در این فضا، گاهی منجر به شکل‌گیری روابطی می‌شود که با ارزش‌های اخلاقی، هنجارهای فرهنگی و اجتماعی جامعه همخوانی ندارد. از سوی دیگر، ماهیت پنهان و غیرعلنی بسیاری از این تعاملات در فضای مجازی، امکان نظارت اجتماعی و خانوادگی را کاهش می‌دهد. این کاهش نظارت، به نوبه خود، زمینه را برای بروز و افزایش آسیب‌های مختلف، از جمله سوءاستفاده‌های عاطفی و جنسی، انحرافات اخلاقی و فرهنگی، و تضعیف بنیان‌های خانواده فراهم می‌سازد، چرا که در غیاب دیده‌بانی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، افراد ممکن است به رفتارهایی دست بزنند که در فضای واقعی و تحت نظارت، از آن اجتناب می‌کردند.

عوامل خانوادگی

• تغییر در الگوهای فرزندپروری: ضعف در ارتباط عاطفی بین والدین و فرزندان، عدم درک نیازهای جوانان، کنترل‌گری بیش از حد یا سهل‌انگاری والدین، و عدم آموزش صحیح مهارت‌های ارتباطی و مدیریت هیجان، می‌تواند جوانان را به سمت جستجوی حمایت عاطفی در خارج از خانواده سوق دهد.
• ناآگاهی یا پنهان‌کاری والدین: بسیاری از این روابط به دور از اطلاع والدین شکل می‌گیرد، که امکان راهنمایی و نظارت را از بین می‌برد.

عوامل فردی

• نیازهای عاطفی و روانی: نیاز طبیعی به محبت، تعلق، صمیمیت و تأیید در دوران جوانی، یکی از انگیزه‌های اصلی برای برقراری این روابط است.
• کنجکاوی و هیجان‌طلبی: برخی جوانان از روی کنجکاوی یا برای تجربه هیجان وارد این روابط می‌شوند، اما با اهداف دیگری این روابط را ادامه می‌دهند.
• فشار همسالان: تمایل به همرنگی با گروه دوستان و ترس از طرد شدن نیز در گرایش به این روابط نقش دارند. ضعف اعتماد به نفس، فقدان قدرت نه گفتن و عوامل دیگر روانشناختی در تحقق این مسأله مؤثر هستند.

مدیریت روابط دختر و پسر

برای مدیریت پدیدۀ روابط دختر و پسر، دیدگاه‌های مختلفی از سوی صاحب‌نظران حوزه‌های دینی، روان‌شناسی، اجتماعی و فرهنگی ارائه شده است.

از منظر تربیت اسلامی و فقهی

• تقویت باورهای دینی و معنوی: یکی از راهکارهای اساسی در حوزۀ روابط دختر و پسر، تأکید بر تربیت دینی و اخلاقی جوانان است. در این چارچوب، بر مفاهیمی چون تقوا، کنترل نفس، حفظ حدود شرعی (شامل رعایت حجاب اسلامی، چشم‌پوشی از نگاه حرام، پرهیز از خلوت و تماس غیرضروری با نامحرم) تأکید می‌شود. هدف از این اقدامات، ایجاد خودکنترلی درونی برای پیشگیری از بروز روابط ناسالم و آگاه‌سازی نسبت به پیامدهای اخروی این‌گونه روابط است.
• تسهیل امر ازدواج: از منظر فقهی و تربیتی، ازدواج به‌عنوان راهکار اصلی و مشروع پاسخ‌دهی به نیازهای عاطفی، روانی و جنسی جوانان معرفی می‌شود. در این راستا، ترویج ازدواج آسان، به‌هنگام و آگاهانه، همراه با ساده‌زیستی و پرهیز از تشریفات زائد، مورد تأکید قرار می‌گیرد تا موانع اجتماعی و اقتصادی پیش روی ازدواج کاهش یابد.
• تعریف حدود روابط مجاز: از دیگر راهبردهای مهم، تبیین دقیق حدود شرعی و عرفی روابط میان زن و مرد نامحرم در محیط‌های کاری، آموزشی و اجتماعی است. این تعریف باید شفاف و کاربردی باشد تا هم از بروز افراط یا تفریط در روابط جلوگیری شود و هم جوانان از سردرگمی در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی گوناگون مصون بمانند.
• ارائه الگوهای صحیح رفتاری: معرفی الگوهای رفتاری مناسب از سیرۀ پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت(ع) در تعامل با نامحرم، یکی دیگر از راهبردهای مؤثر در کنترل روابط دختر و پسر تلقی می‌شود. این الگوها می‌توانند در بازنمایی تعادل میان رعایت اصول دینی و تعامل محترمانه و مسئولانه با دیگران راهگشا باشند.

از منظر روان‌شناسی و مشاوره

• تقویت عزت‌نفس و هویت‌یابی سالم: یکی از علل گرایش نوجوانان و جوانان به روابط ناسالم، احساس خلأ عاطفی، ضعف در خودباوری و نیاز به تأیید از سوی دیگران است. بنابراین، تقویت عزت‌نفس، کمک به شناخت ارزش‌های شخصی و ایجاد حس کفایت در جوانان می‌تواند از بروز وابستگی‌های ناسالم جلوگیری کند.
• مشاوره پیش از ازدواج: ارائه مشاوره‌های تخصصی پیش از ازدواج، جوانان را در شناخت ویژگی‌های فردی، معیارهای صحیح انتخاب همسر و مدیریت عاطفی روابط در دوران آشنایی یاری می‌دهد. این مشاوره‌ها در صورت لزوم و با نظارت خانواده‌ها، می‌تواند به پیشگیری از انتخاب‌های نادرست و آسیب‌های بعدی کمک کند.
• خانواده‌درمانی و آموزش والدین: روابط مؤثر والد-فرزند نقش بسزایی در پیشگیری از مشکلات رفتاری و عاطفی در نوجوانان دارد. آموزش والدین در زمینۀ شیوه‌های فرزندپروری مثبت، ایجاد فضای امن برای گفتگو، درک نیازهای روانی فرزندان و ارتقاء اعتماد متقابل، از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.

از منظر جامعه‌شناسی و فرهنگی

• فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی: افزایش آگاهی عمومی درباره پیامدهای مثبت و منفی انواع روابط دختر و پسر، از طریق رسانه‌ها، نهادهای فرهنگی، آموزشی و تبلیغی، از مهم‌ترین راهکارهای جامعه‌شناختی محسوب می‌شود. ارائه محتوای آموزشی و الگوسازی در رسانه‌های جمعی می‌تواند نقش مؤثری در شکل‌دهی نگرش‌ها و باورهای جوانان ایفا کند.
• اصلاح ساختارهای اجتماعی و اقتصادی: از منظر ساختاری، کاهش موانع اقتصادی و اجتماعی بر سر راه ازدواج و اشتغال جوانان، از جمله بسترهای اساسی برای کاهش روابط آسیب‌زا محسوب می‌شود. تسهیل دسترسی به مسکن، اشتغال پایدار و حمایت‌های اجتماعی می‌تواند نقش مؤثری در ترغیب جوانان به انتخاب‌های سالم ایفا کند.

منابع

• «احساس نیاز عاطفی جوانان و مهارت‌های رفتاری متناسب با این نوع نیاز»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1398ش.
• «اشتغال و مسکن ۲ مانع اصلی بر سر راه ازدواج جوانان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 31 شهریور 1402ش.
• امامی، سبحان، «روابط دختر و پسر در ایران، نقش خانواده درکاهش روابط دختر و پسر»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• «انواع خویشتن‌داری چیست؟ و چگونه خویشتن‌دار باشیم؟»، وب‌سایت بهار من، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• «انواع روابط عاشقانه و عاطفی دختر و پسر»، وب‌سایت ذهن آگاه، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• «اهمیت دوره نوجوانی و جوانی در شکل‌گیری اعتقادات/ علت گرایش به باورهای مبتذل»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 28 اردیبهشت 1392ش.
• ایزدی، «دوستان و همسالان چه تاثیری در تحولات دوران نوجوانی دارند؟»، پایگاه خبری علوم پزشکی، تاریخ درج مطلب: 17 فوریۀ 2021م.
• «آسیب‌شناسی روابط دختر و پسر از منظر فرهنگ اسلامی»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1397ش.
• «بازخوانی روابط دختر و پسر»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• «بازخوانی روابط دختر و پسر»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
• «بررسی روابط دختر و پسر، مسئله­ ای اجتماعی»، وب‌سایت مجمع بین المللی دعوت جهانی به قرآن کریم، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• بهرامی تتماج، اعظم، «آسیب‌شناسی دوستی‌های خياباني و پيامدهاي آن»، وب‌‌سایت مجلۀ میگنا، تاریخ درج مطلب: 24 تیر 1390ش.
• «تعریف رابطه دختر و پسر»، وب‌سایت مجلۀ میگنا، تاریخ درج مطلب: 30 آبان 1396ش.
• جهان شیلا، شرمین و سجادی، مرضیه‌سادات، «بررسی روابط آزاد دختر و پسر و تأثیرات آن»، مجلۀ پژوهش‌های اسلامی جنسیت و خانواده، سال سوم، شمارۀ 5، 1399ش.
• خزیر، آناهید، «دوره قاجار و جامعه‌ای مردسالار/ شناختن روابط اجتماعی و فرهنگی زنان در روزگار ناصری»، وب‌سایت ایبنا، تاریخ درج مطلب: 8 دی 1400ش.
• «رابطه با جنس مقابل در دوران نوجوانی چگونه است؟»، وب‌سایت مرکز مشاورۀ رهبان، تاریخ درج مطلب: 6 آبان 1401ش.
• «راهکارهای مؤثر در ازدواج آسان»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 5 آبان 1400ش.
• رستمی چورتی، سجاد، «ارتباط دختر و پسر، نقش خانواده، جامعه و فضای مجازی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 19 دی 1397ش.
• رشیدی، لیلی، «راهکارهای تربیت دینی کودکان و نوجوانان»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: 30 مرداد 1400ش.
• «روابط دختر و پسر»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزۀ علمیۀ قم، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• ساوات،‌ سارا، «تحقیقات، تداوم سوگیری جنسیتی را در طول قرن‌ها برجسته می‌کند»، وب‌سایت Washu، تاریخ درج مطلب: 13 مارس 2023م.
• «سیر تحول ازدواج در ایران (قسمت اول): از دوران باستان تا عصر اسلامی»، وب‌سایت حامین یار، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• شریعتی سبزواری، محمدباقر، «احکام روابط زن و مرد نامحرم»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
• شیخ صدوق، الخصال، قم، نشر جامعۀ مدرسین، چاپ اول، 1362ش.
• شیخ کلینی، اصول کافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
• صادقی فسایی، سهیلا و شریفی ساعی، محمدحسین، «تقابل سنت و مدرنیته؛ کشمکشی گفتمانی در الگوهای بازنمایی (تحلیلی بر شیوه‌های بازنمایی روابط دختر و پسر در سریال‌های ایرانی)»، در مجلۀ زن و فرهنگ و هنر، دورۀ 6، شمارۀ 1، پیاپی 1، اردیبهشت 1393ش.
• طاهری‌نیا، احمد، «ارتباط گفتاری زن و مرد نامحرم از دیدگاه کتاب و سنّت»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• «عزت نفس در نوجوانان، راه‌های افزایش عزت نفس»، وب‌سایت پناه سبز، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• قرائی مقدم، امان‌الله، «چه عواملی باعث ایجاد روابط دختر و پسر می شود؟»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 22 اردیبهشت 1393ش.
• کرمی، محمدتقی، «سبک‌های زندگی مؤثرترین عامل بر افزایش روابط دختر و پسر»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• محمودیان، حسین و دراهکی، احمد، «عوامل موثر بر نگرش جوانان به روابط دوستی دختر و پسر قبل از ازدواج»، وب‌سایت مجلۀ مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• «مشاوره قبل از ازدواج رمز پایداری زندگی ‌مشترک»، وب‌سایت سازمان بهزیستی کشور، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1400ش.
• منتظری، حسن، «حريم روابط نامحرم»، وب‌سایت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزۀ علمیۀ قم، تاریخ بازدید: 19 فروردین 1404ش.
• موسوی کانی، سید رضا، «آسیب‌شناسی روابط دختر و پسر»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
• «نقش محوری خانواده در جلوگیری از آسیب های اجتماعی»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1395ش.
• «وضع اجتماعی و فرهنگی عصر پهلوی دوم»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 11 اسفند 1400ش.
• ویسنر هنکس، مری، «جنسیت در تاریخ جهان»، وب‌سایت World History Commons، وب‌سایت 7 آوریل 2025م.