سازمان آزادی‌بخش فلسطین

از ویکی‌زندگی

سازمان آزادی‌بخش فلسطین؛ سازمان متشکل از احزاب و گروه‌های مبارز فلسطینی.

سازمان آزادی‌بخش فلسطین، اتحادیه‌ای از احزاب و گروه‎های جهادی مختلف فلسطینی است که در سطح بین‌المللی به‌عنوان نمایندۀ رسمی مردم فلسطین شناخته می‌شود. این سازمان در ابتدا نقش مؤثری در ایجاد مقاومت اسلامی و مبارزات مردم فلسطین علیه اشغالگری اسراییل داشت، اما خط‌مشی آن به مرور زمان تغییر کرد. سرگذشت این سازمان که راهبرد مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی را کنار گذاشت و به سازش با اشغالگران، تن داد، برای امت اسلامی در شناخت ماهیتِ نظام سلطه، عبرت‌آموز است.

تاریخچه سازمان آزادی‌بخش

سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف)، در ۱۹۶۴م در نخستین اجلاس سران کشورهای عربی در قاهره تاسیس شد.[۱] این سازمان دربرگیرندۀ چند گروه و حزب فلسطینی بود که برجسته‌ترین آنها «جنبش فتح» است. یاسر عرفات در ۱۹۶۹م به‌عنوان رییس ساف انتخاب و جنبش فتح به حزب مسلط در این سازمان تبدیل شد.

مصر یکی از کشورهای عربی بود که بیشترین حمایت را در تأسیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین داشت. این سازمان در ۱۹۷۴م به‌عنوان نمایندۀ مردم فلسطین، عضو ناظر سازمان ملل شد.

سازمان آزادی‌بخش در ۱۹۸۸م در الجزایر، استقلال فلسطین را طی اعلامیه‌ای به جهانیان اعلام کرد، اما پس از قرارداد اسلو در ۱۹۹۳م کارکرد اصلی خود را از دست داد. تشکیلات خودگران فلسطین، قدرت را در دست گرفت و به‌عنوان حکومت در داخل ساف وارد کرانۀ باختری رود اردن شد.[۲]

ساختار تشکیلاتی سازمان آزادی‌بخش

ساختار سازمان آزادی‌بخش مانند یک شبه‌حکومت بوده و بر سه نهاد اصلی و چند نهاد فرعی استوار است که در زمینه امور سیاست‌گذاری و اجرای سیاست داخلی و خارجی، امور اجتماعی و خدماتی فلسطین فعالیت می‌کنند.[۳]

  1. شورای اجرایی سازمان آزادی‌بخش؛ این شورا به مثابۀ قوۀ مجریه، قدرتمندترین نهاد اجرایی ساف است و اعضای آن را مجلس ملی فلسطین انتخاب می‌کند و رییس آن از میان اعضا انتخاب می‌شود. رییس کمیتۀ اجرایی، ریاست ساف را نیز برعهده دارد. احمد شقیری، یحیی حموده، یاسر عرفات و محمود عباس (معروف به ابومازن) به ترتیب رؤسای ساف بوده‌اند. شورای اجرایی، نمایندگی ملت فلسطین در مجامع بین‌المللی، نظارت بر تشکیلات سازمان، صدور آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی و اجرای سیاست‌های مالی و تنظیم بودجه را برعهده دارد.[۴]
  2. مجلس ملی فلسطین؛ این مجلس به‌منزلۀ قوه مقننه، قدرتمندترین نهاد قانون‌گذاری در این سازمان است و بر سایر بخش‌های ساف نظارت می‌کند. این مجلس سیاست‌گذاری کلان و برنامه‌های ساف را تعیین می‌کند. اعضای آن نمایندگان گروه‌ها و احزاب گوناگون فلسطینی، نمایندگان اتحادیه‌های صنفی و دانشجویی و برخی از شخصیت‌های مستقل‌اند که گروه‌های عضو ساف آنها را انتخاب می‌کنند. هر دورۀ مجلس ملی فلسطین سه‌ سال است و در هر سال نشست سالانه‌ای برگزار می‌کند.[۵]
  3. شورای مرکزی سازمان آزادی‌بخش؛ این شورا در ۱۹۷۳م تشکیل شد و حلقۀ رابط میان مجلس ملی و شورای اجرایی است و دربارۀ مسائلی که شورای اجرایی به آن ارجاع می‌دهد تصمیم می‌گیرد و برنامه‌های اجرایی را تعیین و بر چگونگی اجرای آنها نظارت دارد. شمار اعضای شورای مرکزی از ۳۲ نفر در ابتدای تاسیس، به ۱۰۸ نفر در ۱۹۹۰م رسید.[۶]

اساسنامه سازمان آزادی‌بخش

اساسنامۀ سازمان آزادی‌بخش فلسطین در جلسۀ ۲ ژوئن ۱۹۶۴ به تصویب شورای ملی فلسطین رسید که دارای ۵ فصل و ۳۲ ماده بود و به «منشور ملی فلسطین» شهرت پیدا کرده است.

در مادۀ ۱ اساسنامه، سرزمین‌های فلسطین، میهن مردم فلسطین و جزء جدایی‌ناپذیر از میهن بزرگ عربی معرفی شده و مرزهای آن همان است که در زمان تحت‌الحمایگی بریتانیا موجود بوده است.

مادۀ ۹ اساسنامه، مبارزۀ مسلحانه را تنها راه برای آزادساختن فلسطین می‌داند و در مادۀ ۲۶ سازمان آزادی‌بخش فلسطین نمایندۀ کلیه نیروهای آزادی‌بخش فلسطین معرفی شده است.

بر اساس مادۀ ۲۰، اعلامیۀ بالفور اعتباری ندارد و ادعاهای مربوط به پیوندهای تاریخی یا مذهبی یهودیان با فلسطین با واقعیت‌های تاریخی ناسازگار است.

همچنین این ماده یهودیت را یک دین می‌داند نه یک ملیت مستقل. یهودیان نیز یک ملت واحد با هویت خاص خود را تشکیل نمی‌دهند؛ بلکه آنها شهروندان کشورهایی هستند که به آن تعلق دارند.[۷]

خط‌مشی عملی سازمان آزادی‌بخش

1. راهبرد مبارزه با اسراییل

سازمان آزادی‌بخش فلسطین با ایدۀ آزادسازی سرزمین‌های فلسطینی به ‌وجود آمد و خط‌مشی اصلی آن بر مبنای اساسنامۀ سازمان، مبارزۀ مسلحانه با اسراییل تا آزادی کامل فلسطین بود. به‌همین دلیل این سازمان فعالیت‌های نظامی خود را در داخل و خارج سرزمین‌های اشغالی علیه اسراییل تشدید کرد.

برای مثال در دسامبر ۱۹۶۴م نخستین عملیات نظامی خود را به انجام رساند که انفجار یک کارخانۀ تصفیۀ آب در سرزمین‌های اشغالی بود. مدتی بعد با کشتن ۱۱ ورزشکار صهیونیست در المپیک مونیخ توجه جهانیان را به خود جلب کرد. سپس سخنرانی حماسی یاسر عرفات در سازمان ملل، سازمان آزادی‌بخش فلسطین را به اوج محبوبیت در جهان اسلام رساند.[۸]

2. راهبرد سازش با اسراییل

خط‌مشی سازمان آزادی‌بخش در دهۀ ۱۹۸۰م دچار تغییر اساسی شد و سپس این سازمان مفاد بسیاری از ماده‌های منشور ملی فلسطین را لغو کرد؛ [۹] تا جایی که از طرح دو کشور فلسطین و اسرائیل حمایت کرد.[۱۰]

اندیشمندان اسلامی قضیۀ سازش با اسراییل را زشت‌ترین فریب‌ها و ترفندهای اسرائیلی‌ها می‌دانند که عدّه‌ای از مسلمانان و عده‌ای از خود فلسطینی‌ها به دام آن افتاده‌اند.[۱۱]

در سپتامبر ۱۹۹۳م یاسر عرفات به‌عنوان رئیس ساف، موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت و تعهد ساف را در پایبندی به اعلامیه اصول کلی (توافقنامه) و نیز قطعنامه‌های شمارۀ ۲۴۲ و ۳۳۸ شورای امنیت که موجودیت اسراییل را به رسمیت شناخته و خواستار بازگشت به مرزهای پیش از ۱۹۶۸م بود، اعلام کرد. در توافق، مفاد برخی از ماده‌های منشور ملی فلسطین از جمله مفاد ماده‌ای که موجودیت اسرائیل را انکار می‌کرد، ملغا اعلام شد.[۱۲]

امام‌خمینی به‌عنوان حامی اصلی مردم و مقاومت فلسطین، نارضایتی خود را از کوتاهی یاسر عرفات به‌عنوان رییس ساف و تغییر سیاست در برابر رژیم اسرائیل و یهودی‌سازی قدس اعلام کرد و در سخنانی خطاب به رهبران انتفاضۀ فلسطین از خیانت وی در موضوع فلسطین سخن گفت و خواهان طرد او از میان مبارزان و لزوم ایستادگی مردم فلسطین در برابر اشغالگران شد.[۱۳]

بنیادهای اعتقادی سازمان آزادی‌بخش

پژوهشگران معتقدند که بسیاری از رهبران سازمان آزادی‌بخش فلسطین به‌دلیل بنیادهای اعتقادی و تربیتی از پایداری و ثبات قدم که لازمۀ مبارزه و جهاد در راه خدا و آزادی است، برخوردار نیستند. به‌همین دلیل به‌تدریج تن به سازش با اسراییل دادند و از آرمان‌های اولیۀ خود عقب‌نشینی کردند.

این در حالی است که ثبات قدم، به‌معنای ایستادگی بر موضع حق که از عقل، شرع و منطق برخاسته باشد، دستور قرآن کریم بوده و دعای همیشگی مؤمنان راستین است: «رَبَّنَا اَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ اَقْدَامَنَا». [۱۴]

همچنین دنیازدگی، عدم پای‌بندی عمیق به ارزش‌های والای دینی، طمع‌ورزی فراوان و خودباختگی از دیگر ویژگی‌ رهبران این سازمان بود که با لغو بسیاری از مفاد منشور ملی فلسطین، تن به سازش دادند.[۱۵]

دوران اقتدار سازمان آزادی‌بخش

سازمان آزادی‌بخش فلسطین در ابتدا به‌دلیل استراتژی اسلامی، ترویج و تقویت روحیۀ مقاومت در میان فلسطینیان، موضع اصولی در قبال نابودی اسراییل و فعالیت‌های نظامی، سیاسی و فرهنگی مؤثر، مورد اقبال مردم فلسطین و کشورهای اسلامی قرار گرفت و در جامعۀ جهانی نیز جا باز کرد.

برای مثال پس از پیروزی ساف در جنگ کرامه که اسرائیل به سرعت عقب‌نشینی کرد، این سازمان محبوبیت و قدرت زیاد پیدا کرد و تنها ۴۸ ساعت پس از پایان جنگ کرامه، ۵ هزار فلسطینی تقاضای عضویت در این سازمان را مطرح کردند.[۱۶]

بعد از آن، سازمان آزادی‌بخش دیپلمات‌های خود را به کشور‌های دیگر فرستاد و بر روابط دیپلماتیک خود عمق و وسعت قابل توجهی بخشید. سران عرب نیز در اکتبر ۱۹۷۴م تنها «ساف» را نماینده قانونی و مشروع مردم فلسطین به رسمیت شناختند و اختیار تاسیس حاکمیت فلسطین را به او واگذار کردند.

یک ماه بعد عرفات در نوامبر ۱۹۷۴م به‌عنوان نماینده مردم فلسطین در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کرد. وی که در یک دست تفنگ و در دست دیگر شاخۀ زیتون را گرفته بود از حاضرین خواست تا شاخۀ زیتون که سمبل صلح است، از دست وی بر زمین نیفتد. این نقش ویژۀ «ساف» و اهمیت بین‌المللی وی مرهون تلاش‌های استقلال‌طلبانۀ گروه‌های فلسطینی بود که بعد‌ها به دست فراموشی سپرده شد.[۱۷]

پیامدهای سازش سازمان آزادی‌بخش

مستکبران در طول تاریخ برای وادارکردن مردم به اطاعت و تسلیم در برابر خواسته‌های خود از ترفندهای مختلف از جمله فشارهای روحی و جسمی مانند استخفاف، [۱۸] تحقیر، [۱۹] تمسخر، [۲۰] تهدید به شکنجه و قتل[۲۱] و محاصرۀ اقتصادی[۲۲] بهره جسته‌اند تا اهداف خود را پیاده کنند.

نظام سلطه و رژیم صهیونستی نیز در فلسطین از تمام این مؤلفه‌های سرکوب برای تسلیم مردم فلسطین استفاده کرده‌اند. اکثر مردم آزادۀ فلسطین در مقابل این فشارها مقاومت کردند اما رهبران ساف به‌دلیل‌ ضعف مبانی دینی و تمایلات مادی، به دکترین سازش روی آوردند که پیامدهای این سازش برای مردم فلسطین عبارت بود از: محدودیت‌های شدید، جابه‌جایی صهیونیست‌ها در نواحی اشغالی، کنترل شدید بر منابع طبیعی و حیاتی مردم فلسطین، گسترش شهرک‌سازی، [۲۳] تجاوز مکرر به غزه و تحمیل خسارات و کشتار بی‌سابقه بر مردم فلسطین در جنگ‌های متعدد.[۲۴]

وضعیت امروزی سازمان آزادی‌بخش

سازمان آزادی‌بخش فلسطین در حال‌حاضر در قالب دولت خودگردان فلسطین در سرزمین فلسطین استقرار یافته است. اما به‌دلیل عقب‌نشینی از اصول مبارزاتی مردم فلسطین، نقش چندانی در تحولات سرزمین‌های اشغالی و خاورمیانه ندارد[۲۵]و در انزوا قرار گرفته است.[۲۶]

اکنون گروه‌های مقاومت از جمله جنبش اسلامی حماس به‌عنوان «جنبش ملی آزادی‌بخش و مقاومت اسلامی فلسطین» شناخته می‌شوند و از اسلام به‌عنوان چارچوب مرجع خود استفاده می‌کنند.

این جنبش موجودیت اسراییل را به رسمیت نمی‌شناسد و برای آزادی سرزمین‌های اشغالی فلسطین مبارزه می‌کند. حماس در ۲۰۰۵م با شرکت در انتخابات محلی به‌عنوان یک حزب سیاسی وارد سیاست فلسطین شد و در انتخابات پارلمانی ۲۰۰۶م با شکست‌دادن فتح به پیروزی قاطعانه‌ای دست یافت. از ۲۰۰۷م اسرائیل جنگ‌های زیادی علیه حماس و نوار غزه به راه‌انداخته است. [۲۷]

پانویس

  1. محسن، فلسطین: دراسات منهجیة فی القضیة الفلسطینیة، 1424ق، ص365ـ366.
  2. رضوی، «کشور مستقل فلسطین و آینده سازمان آزادیبخش فلسطین»، 1390ش، ص167.
  3. رضوی، «کشور مستقل فلسطین و آینده‌سازمان آزادیبخش فلسطین»، 1390ش، ص167.
  4. محسن، فلسطین: دراسات منهجیة فی القضیة الفلسطینیة، 1424ق، ص370-371.
  5. محسن، فلسطین: دراسات منهجیة فی القضیة الفلسطینیة، 1424ق، ص369-370.
  6. جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفلسطینیة، 1984م، ج4، ص321-322.
  7. » The Palestinian National Charter: Resolutions of the Palestine National Council July 1-17، «Yale Law School Website.
  8. «ماجرای یک سازش»، وب‌سایت دیگران.
  9. » The Palestinian National Charter: Resolutions of the Palestine National Council July 1-17، «Yale Law School Website.
  10. کدیور، پشت پرده صلح، 1374ش، ص182–183.
  11. «خیانت یاسر عرفات و سازمان آزادیبخش به ملت فلسطین»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای.
  12. حوت، «اتفاقات عرفات، رابین و مصیر منظمة التحریر الفلسطینیة»، 1994م، ص14-23.
  13. امام‌خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج21، ص192.
  14. سورۀ بقره، آیه 250.
  15. «خیانت یاسر عرفات و سازمان آزادیبخش به ملت فلسطین»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای.
  16. محسن، فلسطین: دراسات منهجیة فی القضیة الفلسطینیة، 1424ق، ص365-366.
  17. «بررسی رویکردهای جهاد اسلامی و سازمان آزادی‌بخش فلسطین»، وب‌سایت روزنامۀ کیهان.
  18. سورۀ زخرف، آیۀ 54.
  19. سورۀ شعراء، آیۀ 111.
  20. سورۀ بقره، آیۀ 212.
  21. سورۀ اعراف، آیۀ 124 و 127.
  22. سورۀ منافقون، آیۀ 7.
  23. «ماجرای یک سازش»، وب‌سایت دیگران.
  24. «وزارت بهداشت غزه: در 458مین روز تجاوز اسرائیل، آمار شهدا و مجروحان به مرز 155 هزار تن رسید»، خبرگزاری شفقنا.
  25. «ساف نماینده رسمی و صدای رسای مردم فلسطین در جهان»، خبرگزاری دفاع مقدس.
  26. رضوی، «کشور مستقل فلسطین و آینده سازمان آزادیبخش فلسطین»، 1390ش، ص172ش.
  27. «از ساف تا حماس»، وب‌سایت روزنامۀ هم‌میهین.

منابع

  • قرآن کریم.
  • «از ساف تا حماس»، وب‌سایت روزنامۀ هم‌میهین، تاریخ درج مطلب: 23 مهر 1402ش.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفۀ امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، 1389ش.
  • «بررسی رویکردهای جهاد اسلامی و سازمان آزادی‌بخش فلسطین»، وب‌سایت روزنامۀ کیهان، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1403ش.
  • «خیانت یاسر عرفات و سازمان آزادی‌بخش به ملت فلسطین»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 10 دی 1378ش.
  • حوت، شفیق، «اتفاقات عرفات، رابین و مصیر منظمة التحریر الفلسطینیة»، مجلة الدراسات الفلسطینیة، شمارۀ 18، 1994م.
  • جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفلسطینیة، زیرنظر احمد مرعشلی، دمشق، هیئة الموسوعة الفلسطینیة، 1984م.
  • رضوی، سیدمحمد جعفر، «کشور مستقل فلسطین و آیندۀ سازمان آزادیبخش فلسطین»، مجلۀ مطالعات فلسطین، شمارۀ 13-14، 1390ش.
  • «ساف نمایندۀ رسمی و صدای رسای مردم فلسطین در جهان»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1402ش.
  • کدیور، جمیله، پشت پردۀ صلح، تهران، اطلاعات، 1374ش، ص182–183.
  • «ماجرای یک سازش»، وب‌سایت دیگران، تاریخ درج مطلب: 26 شهریور 1393ش.
  • محسن، محمدصالح، فلسطین: دراسات منهجیة فی القضیة الفلسطینیة، مصر، جیزه، 1424ق.
  • «وزارت بهداشت غزه: در 458مین روز تجاوز اسرائیل، آمار شهدا و مجروحان به مرز 155 هزار تن رسید»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: 17 دی 1403ش.
  • « The Palestinian National Charter: Resolutions of the Palestine National Council July 1-17، «Yale Law School Website.