عفت جنسی
عفت جنسی، خویشتنداری در برابر غرایز و تمایلات افراطی جنسی.
مفهوم شناسی
عفت، هم‌ریشه و هم‌معنای عفاف است. عفاف از «عَفّ» گرفته شده و به معنای خودداری و امتناع کردن از چیزی است.[۱] برخی واژه‌شناسان عفاف را به‌طورکلی به معنای خودداری از حرام معنا کرده‌اند.[۲] عفّت به معنى مناعت هم‌معنا شده است که در شرح آن گفتهاند: حالت نفسانى است كه از غلبه شهوت بازدارد پس بايد عفيف؛ خود نگه‌دار و با مناعت باشد؛[۳] اما عفاف در معنای خاص، حاصل شدن حالتى براى نفس و جان آدمى است که به‌وسیلۀ آن از غلبه و تسلط شهوت جلوگیرى می‌شود.[۴] نراقی عفت را این‌گونه معنا می‌کند که عفت آن است كه قوه شهويه در خوردن و نكاح (امور جنسي) از حيث كم و كيف مطيع و فرمان‌بر عقل باشد و از آنچه عقل نهي مي‌كند اجتناب کند و اين همان حد اعتدال است كه عقل و شرع پسنديده است؛[۵] بنابراین عفت، یک مفهوم عام دارد که عبارت است از خویشتن‌دارى در برابر هرگونه تمایل افراطى نفسانى و یک مفهوم خاص که خوددارى از تمایلات افراطى جنسى است.[۶]
عفت جنسی
در برخی فرهنگ‌ها از عفت جنسی به پرهیز جنسی یا محدودیت جنسی یاد شده است که در آن‌ها برخی یا همۀ جنبه‌های فعالیت جنسی به دلایل پزشکی، روانی، حقوقی، اجتماعی، مالی، فلسفی، اخلاقی یا مذهبی معنا می‌شود.[۷] در شریعت اسلام عفت جنسی را از گرایش‌‌های فطری انسان می‌دانند که آثار آن نظارت بر غرایز و تمایلات جنسی است.[۸] به بیانی دیگر در مواردی که شهوت قصد سرکشی و طغیان دارد و آدمی را به تندروی و تجاوز امر می‌کند، ملکۀ عفت مانند سد محکمی در برابرش ایستاده و از تجاوز و گنه‌کاری او جلوگیری می‌کند و در نتیجه، آدمی را از پلیدی اخلاقی و سقوط حتمی محافظت می‌کند.[۹]
عفت جنسی در قرآن
قرآن کریم در موارد گوناگونی بر لزوم عفت جنسی تأکید کرده است که از آن جمله دستور عام به ضرورت رفتار عفیفانه از سوی مردان و زنان است که نهی از چشم‌چرانی، حفظ فرج و حفظ حجاب در آن توصیه شده است.[۱۰] در آیات 31 تا 33 سورۀ نور خداوند متعال ابتدا به مسئولانِ در امر ازدواج همچون والدین امر می‌کند تا شرایط ازدواج فرزندان مجرد خود را فراهم آورند. در ادامه به کسانی که به دلیل فقر ازدواج نمی‌کنند وعدۀ گشایش و روزی می‌دهد و در پایان افرادی را که به هر دلیلی استطاعت ازدواج ندارند را توصیه به عفاف می‌کند.
عفت جنسی در روایات
عفت جنسی در کلام پیشوایان مذهب شیعه نیز مورد تأکید فراوانی قرارگرفته است. از امام سجاد در اهمیت و جایگاه عفت جنسی نقل شده است که هیچ‌چیز نزد خدا پس از خداشناسی، محبوب‌تر از عفت شکم و عفت جنسی نیست.[۱۱] در حدیثی دیگر چنین نقل شده است که پيروان حقيقى امام صادق، کسانى‌اند كه در برابر شكم‌پرستى و بی‌بندوباری جنسى، عفت و [در راه بندگى خدا] تلاش و كوشش فراوان دارند، به ثواب او اميدوارند و از عقاب او بيمناك [به همين دليل، پيوسته، در راه حق حركت مى‌كنند. هرگاه كسى را با اين صفات ببينى] آن‌ها پيروان و شيعيان جعفر بن محمد هستند.[۱۲] رسول خدا نیز خود را ضامن بهشت کسانی دانسته است که بتوانند پاک‌دامنی و عفت در کلام خود را حفظ کنند.[۱۳]
پانویس
- ↑ فیومی، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير، 1414ق، ص418.
- ↑ فراهیدی، العین، 1409 ق، ج 1، ص 92؛ طريحي، مجمع البحرين، 1375ش، ج5، ص101.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، 1412ق، ج5، ص18.
- ↑ راغب اصفهانى، مفردات ألفاظ القرآن، 1412ق، ص573.
- ↑ فاضل نراقی، جامع السعادات، بی‌تا، ص17.
- ↑ قاضی‌زاده و احمدی سلمانی، «عفاف در قرآن با نگاهی به روایات»، 1386ش، ص92.
- ↑ The American Heritage Dictionary of the English Language (3d ed. 1992), entries for celibacy and thence abstinence
- ↑ میرخانی و صفایی، «جایگاه عفت جنسی در شریعت اسلامی و تأثیر آن بر تحکیم بنیان خانواده»،1393ش، ص129.
- ↑ فلسفی، کودک از نظر وراثت و تربیت، 1342ش، ج2، ص126.
- ↑ سوره نور، آیه 30ـ31.
- ↑ حرانی، تحف العقول عن آل الرسول ، 1404ش، ص282.
- ↑ ابن‌بابویه، صفات الشیعه، 1362ش، ص11.
- ↑ حر عاملی، تَفْصیلُ وَسائلِ الشیعَة إلی تَحْصیلِ مَسائلِ الشَّریعَة، 1409 ق، ج15، ص250.
منابع
- ابن‌بابویه، محمد بن علی، صفات الشیعه، تهران، اعلمی، 1362ش.
- ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1404ق.
- حر عاملى، محمد بن حسن، تَفْصیلُ وَسائلِ الشیعَة إلی تَحْصیلِ مَسائلِ الشَّریعَة، تحقیق مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، 1409ق.
- راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بیروت، دار الشامية، چ اول، 1412ق.
- طريحي، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرين، به‌تحقیق احمد حسینی اشكورى، تهران، مرتضوى، چاپ سوم، 1375ش.
- فاضل نراقی، محمدمهدی بن اَبی‌ذَر، جامع السعادات، تصحیح و تعلیقات سید محمد کلانتر مقدمۀ شیخ محمدرضا مظفر، تهران، اعلمی، بی‌تا.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، هجرت، 1409ق.
- فلسفی، محمدتقی، کودک از نظر وراثت و تربیت، تهران، هیأت نشر معارف اسلامی، 1342ش.
- فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير، قم، موسسه دار الهجره، 1414ق.
- قاضی‌زاده، کاظم، و احمدی سلمانی، سید علی، «عفاف در قرآن با نگاهی به روایات»، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 1386ش، سال نهم، شماره 36.
- قرشى، علی‌اکبر، قاموس قرآن، دار الكتب الاسلامية، تهران، 1412ق.
- میرخانی، عزت‌السادات، و صفایی، سعیده، «جایگاه عفت جنسی در شریعت اسلامی و تأثیر آن بر تحکیم بنیان خانواده»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی زن و مطالعات خانواده، زمستان 1393ش، شماره 24.
- The American Heritage Dictionary of the English Language (3d ed. 1992), entries for celibacy and thence abstinence