محمدمهدی طهرانچی
محمدمهدی طهرانچی؛ رییس دانشگاه آزاد اسلامی که به‌دلیل تخصص در دانش هسته‌ای، در حمله نظامی اسرائیل به شهادت رسید.
محمدمهدی طهرانچی از اساتید برجستۀ فیزیک دانشگاه شهید بهشتی و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بود که در ۲۳ خرداد ۱۴۰4ش در حملۀ تروریستی رژیم صهیونیستی به شهادت رسید. وی با مدرک دکتری فیزیک حالت جامد و سابقۀ مطالعاتی در مرکز بین‌المللی فیزیک نظری ایتالیا، از چهره‌های پیشرو در حوزه‌های نانوفیزیک و ماده چگال محسوب می‌شد. طهرانچی با بیش از ۱۵۰ مقاله علمی معتبر، تألیف و ترجمۀ کتاب و راهنمایی ده‌ها پایان‌نامۀ تحصیلات تکمیلی، نقش مؤثری در توسعه علوم پایۀ کشور ایفا کرد. در عرصۀ مدیریت دانشگاهی، ریاست دانشگاه شهید بهشتی (۱۳۹۱-۱۳۹۵ش) و سپس ریاست دانشگاه آزاد اسلامی از آبان ۱۳۹۷ش تا زمان شهادت از جمله مسئولیت‌های وی بود. طرح‌های تحولی مانند «پایش» و توسعۀ زیست‌بوم نوآوری از مهم‌ترین ابتکارات مدیریتی طهرانچی محسوب می‌شود. وی با تلفیق دانش عمیق دانشگاهی و بینش مدیریتی، گام‌های بلندی در مسیر پیوند دانشگاه با صنعت و نیازهای واقعی جمهوری اسلامی ایران برداشت.
تولد و تحصیلات طهرانچی
محمدمهدی طهرانچی در ۱۳۴۴ش در تهران و در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. وی متاهل و دارای سه فرزند بود.[۱] تحصیلات ابتدایی و متوسطۀ خود را در مدارس پایتخت به پایان رساند. وی در رشتۀ فیزیک دانشگاه شهید بهشتی پذیرفته شد و در ۱۳۶۷ش مدرک کارشناسی خود را از این دانشگاه گرفت. طهرانچی تحصیلات تکمیلی خود را در گرایش فیزیک حالت جامد همان دانشگاه ادامه داد و در ۱۳۷۰ش مدرک کارشناسی ارشد را دریافت کرد. وی سپس در مقطع دکتری تخصصی همان گرایش به تحصیل پرداخت و در ۱۳۷۶ش با موفقیت از رسالۀ دکتری خود دفاع کرد.
پس از اتمام تحصیلات، طهرانچی برای گذراندن دورۀ فرصت مطالعاتی به مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام (ICTP) در تریسته ایتالیا رفت و سال‌های ۱۳۷۵ش و ۱۳۷۶ش را به بهره‌گیری از دانش روز جهان در حوزۀ فیزیک پرداخت. طهرانچی در حوزه‌های تخصصی متعددی از جمله فیزیک ماده چگال، نانوفیزیک و نانوتکنولوژی، ابررسانایی دمای بالا، شبیه‌سازی‌های محاسباتی مواد، بررسی خواص الکترونیکی و مغناطیسی مواد و همچنین فیزیک محاسباتی دارای تخصص و تجربۀ ارزشمندی بود. وی در دانشگاه شهید بهشتی به مقام استاد تمامی با پایۀ ۳۱ (بالاترین رتبۀ استادی در نظام آموزش عالی ایران) نائل آمد و به‌عنوان استاد ممتاز این دانشگاه شناخته شد. وی بعدها به ریاست این دانشگاه نیز منصوب شد.[۲]
ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی محمدمهدی طهرانچی
برخی از اندیشمندان کشور، محمدمهدی طهرانچی را الگویی کم‌نظیر از تلفیق علم و اخلاق، تواضع و عزت و تعهد و نوآوری توصیف کرده‌اند. وی با پشتکاری مثال‌زدنی مدارج علمی را طی کرد و در عین برخورداری از جایگاه علمی ممتاز، همواره با فروتنی و سعۀصدر با دانشجویان و همکاران تعامل داشت. اخلاق علمی و انسانی طهرانچی، وی را به چهره‌ای محبوب در جامعۀ دانشگاهی تبدیل کرده بود. وی معتقد بود که علم باید در خدمت انسانیت و پیشرفت کشور قرار گیرد و ابزاری برای سلطه و استثمار نباشد. این نگاه متعهدانه، الهام‌بخش بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران جوان بود.
در عرصۀ مدیریت، رویکردی تحول‌گرا و جهادی داشت و با ایجاد طرح‌های نوآورانه گام‌های بلندی در ارتقای کیفیت آموزش عالی برداشت. استقامت وی در برابر تهدیدات مکرر دشمنان، نشان‌دهندۀ عمق ایمان و تعهد انقلابی این داشمند برجستۀ کشور بود.
انس با قرآن و پایبندی به ارزش‌های اسلامی، از دیگر ویژگی‌های برجستۀ شخصیتی طهرانچی محسوب می‌شد. وی با تلفیق دانش روز و معارف دینی، الگویی کامل از یک دانشمند مسلمان و انقلابی ارائه داد که برای جامعۀ علمی کشور ماندگار خواهد بود.[۳]
فعالیت‌های علمی و پژوهشی طهرانچی
محمدمهدی طهرانچی از چهره‌های برجسته علمی کشور بود که فعالیت‌های پژوهشی گسترده‌ای در حوزه‌های تخصصی فیزیک و فناوری داشت. سوابق پژوهشی او، گواهی بر تعهد علمی و تخصص وی در پیشبرد مرزهای دانش و فناوری در سطح ملی و بین‌المللی بوده که در ذیل آمده است:
زمینه‌های پژوهشی
۱. فیزیک مواد مغناطیسی؛
۲. فوتونیک؛
۳. سیاستگذاری علم و فناوری ؛
مقالات علمی
۱. انتشار ۱۰۹ مقالۀ علمی‌پژوهشی در مجلات معتبر بین‌المللی نمایه‌شده در پایگاه ISI؛
۲. ارائۀ بیش از ۱۳۵ مقاله در کنفرانس‌های علمی داخلی و خارجی؛
تألیف و ترجمه کتاب
۱. تألیف کتاب «پژوهش وضع موجود، طراحی وضع مطلوب»، تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۸۸ش؛
۲. ترجمه کتاب «آشنایی با مواد مغناطیسی» (نوشته بی. دی. کالیتی و سی. دی. گراهام)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۹۵ش؛
طرح‌های پژوهشی
اجرای بیش از ۱۷ طرح پژوهشی در سطح ملی با همکاری مراکز و نهادهای علمی و صنعتی از جمله:
- وزارت صنایع و معادن؛
- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛
- موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی؛
- ستاد توسعه فناوری نانو؛
- ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی؛
- مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
تدریس و راهنمایی پایان‌نامه
- راهنمایی 15 دانشجوی دکتری و راهنمايی بيش از 70 پايان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته‌های فیزیک و فوتونیک؛
- تدریس در مقاطع دکتری فیزیک، فوتونیک و مدیریت آموزش عالی.
دستاوردهای علمی
۱. راه‌اندازی «آزمایشگاه مگنتوفوتونیک» در پژوهشکدۀ لیزر و پلاسما که گامی مهم در توسعۀ تحقیقات میان‌رشته‌ای در حوزۀ فیزیک و فناوری‌های نوین محسوب می‌شود؛
۲. راه اندازی قطب علمی فوتونیک.[۴]
مسئولیت‌ها و سوابق اجرایی
معاون اجرایی و برنامه‌ریزی دانشکده علوم دانشگاه شهید بهشتی: ۱۳۷۷–۱۳۷۸ش؛
رئیس گروه فیزیک دانشگاه پیام نور: ۱۳۷۷–۱۳۷۸ش؛
معاون تحصیلات تکمیلی دانشکده علوم دانشگاه شهید بهشتی: ۱۳۷۸–۱۳۸۲ش؛
معاون پژوهشی پژوهشکدۀ لیزر دانشگاه شهید بهشتی: ۱۳۸۲–۱۳۸۴ش؛
از مؤسسان پژوهشکده لیزر دانشگاه شهید بهشتی؛
از مؤسسان دانشکدۀ فناوری‌های نوین دانشگاه شهید بهشتی؛
مجری طرح عمدۀ فوتونیک مؤسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی: ۱۳۸۲–۱۳۸۳ش؛
مدیر قطب علمی فوتونِیک دانشگاه شهید بهشتی: ۱۳۸۶–۱۳۹۱ش؛
عضو هیئت مدیرۀ انجمن اپتیک و فوتونیک ایران: ۱۳۸۸–۱۳۹۲ش؛
عضو کمیتۀ علمی مطالعات سند تحول راهبردی علم و فناوری کشور: ۱۳۸۷–۱۳۸۸ش؛
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه شهید بهشتی: ۱۳۸۴–۱۳۸۶ش؛
رئیس مرکز نشر دانشگاهی: ۱۳۸۷–۱۳۹۱ش؛
رئیس کمیسیون تخصصی علوم پایه شورای عالی عتف: ۱۳۸۹ش تاکنون؛
رئیس دانشگاه شهید بهشتی: ۱۳۹۱ تا بهمن ۱۳۹۵ش؛
سرپرست دانشگاه آزاد استان تهران و دانشگاه آزاد تهران مرکزی مرداد ۱۳۹۶ش تاکنون؛
سرپرست معاونت علمی آستان قدس رضوی از اسفندماه 1395ش.[۵]
تحریم محمدمهدی طهرانچی توسط آمریکا
در ۱۸ مارس ۲۰۲۰م، دولت ایالات متحدۀ آمریکا محمدمهدی طهرانچی را در فهرست تحریم‌های یکجانبۀ خود قرار داد. وزارت خارجه آمریکا در توجیه این اقدام، ادعاهای مبنی بر مشارکت وی در برنامه‌های علمی و فناورانه جمهوری اسلامی ایران مطرح کرد. کارشناسان، تحریم طهرانچی را نشان‌دهندۀ عظمت خدمات علمی و مدیریتی وی و گواهی بر ترس دشمنان از پیشرفت‌های علمی و فناورانه ایران اسلامی توصیف کردند.[۶]
شهادت
بامداد روز جمعه ۲۳ خرداد 1404ش محمدمهدی طهرانچی به همراه همسرش، در پی حملۀ تروریستی و تجاوزکارانۀ رژیم صهیونیستی به منزل مسکونی وی در منطقۀ سعادت‌آباد تهران، به شهادت رسید.[۷]
همزمان با تشییع پیکر شهدای اقتدار ایران در ۷ تیر ۱۴۰۴ش در تهران، پیکر محمدمهدی طهرانچی و همسر وی نیز با حضور گستردۀ اقشار مختلف مردم در حرم عبدالعظیم حسنی برگزار شد. این آیین که با اقامۀ نماز میت توسط تولیت آستان مقدس همراه بود، شاهد حضور پرشور اساتید، دانشجویان، مسئولان دانشگاهی و عموم مردم بود و کارشناسان این مشارکت گسترده را نشان از جایگاه والای این چهرۀ علمی در جامعه دانشگاهی توصیف کردند. پیکر این دو شهید در شبستان امام خمینی به خاک سپرده شد.[۸]
افتخارات
۱. دارندۀ نشان درجه‌یک علمی از رییس‌جمهور؛[۹]
۲. استاد نمونهٔ کشوری در ۱۳۹۰-۱۳۹۱ش.
جایگاه علمی و نوآوری‌های طهرانچی
محمدمهدی طهرانچی به‌عنوان استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، با رویکردی تحول‌گرا، نقش بی‌بدیلی در ارتقای نظام آموزش عالی و پژوهش‌های کاربردی ایفا کرد. وی با تلفیق دانش عمیق دانشگاهی و مدیریت جهادی، گام‌های مؤثری در پیوند علم و صنعت برداشت. برای مثال طرح «پایش» از ابتکارات برجستۀ دکتر طهرانچی بود که با هدف همسوسازی پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی با نیازهای ملی طراحی و اجرا شد. این طرح تحولی، مسیر پژوهش‌های آکادمیک را به‌سمت حل چالش‌های واقعی کشور هدایت کرد.
توسعۀ «زیست‌بوم نوآوری» در دانشگاه آزاد اسلامی از دیگر دستاوردهای مدیریتی وی محسوب می‌شود که فضایی پویا برای رشد استعدادها و تبدیل ایده‌های علمی به محصولات فناورانه ایجاد کرد. طهرانچی با نگاهی آینده‌نگر، دانشگاه را به محور توسعۀ علمی و فناوری کشور تبدیل کرد. در حوزۀ پژوهش، وی با تألیف و ترجمۀ کتاب‌های تخصصی، انتشار مقالات معتبر بین‌المللی و راهنمایی ده‌ها پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی، سهم بسزایی در تولید علم و تربیت نیروی انسانی متخصص داشت. رویکرد وی به پژوهش، ترکیبی از تعهد ملی و نوآوری علمی بود.
طهرانچی به‌عنوان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در سیاست‌گذاری‌های کلان علمی کشور نقش فعالی ایفا کرد و همواره بر ضرورت تحول در نظام آموزش عالی تأکید داشت. به نظر کارشناسان مدیریت نظام‌مند و ایده‌پردازی‌های وی الگویی برای مدیران علمی کشور محسوب می‌شود. وی با اعتقاد به جایگاه محوری دانشگاه در توسعۀ ملی، کوشید تا علم را از محیط آکادمیک به عرصۀ عمل منتقل کند. روحیۀ جهادی و نوآورانۀ طهرانچی، الهام‌بخش نسل جوان دانشجویان و پژوهشگران کشور است.[۱۰]
جایگاه بین‌المللی
بر اساس گزارش پایگاه‌های معتبر علمی بین‌المللی، آثار و تحقیقات علمی دکتر محمدمهدی طهرانچی تاکنون بیش از ۳۰۰۰ مورد استناد و ارجاع علمی توسط پژوهشگران و مراکز تحقیقاتی معتبر جهانی دریافت کرده است. این میزان استناد، گواهی بر کیفیت و تأثیرگذاری بالای پژوهش‌های ایشان در مجامع علمی بین‌المللی محسوب می‌شود. در عرصۀ فناوری‌های نوین، دکتر طهرانچی موفق به ثبت ۸ اختراع در حوزه‌های تخصصی خود شده بود. این دستاوردهای فناورانه، علاوه بر جنبه علمی، دارای کاربردهای عملی و صنعتی نیز بودند که نشان‌دهندۀ نگاه کاربردی او به پژوهش‌های علمی است.
طهرانچی با دستیابی به شاخص اچ ایندکس (h-index) در زمرۀ پژوهشگران مؤثر علمی جهان قرار داشت. شاخص اچ ایندکس که معیاری کمی برای سنجش بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی محسوب می‌شود، در ارزیابی‌های علمی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس استانداردهای جهانی، این شاخص برای وی در سطحی قرار داشت که نشان‌دهندۀ جایگاه ممتاز علمی او در جامعۀ پژوهشی بین‌المللی بود.
بر اساس معیارهای ارزیابی علمی جهانی، سطح شاخص اچ ایندکس دکتر طهرانچی در حدی بود که نه‌تنها شرایط استاد تمامی در دانشگاه‌های معتبر جهان را دارا بود، بلکه معیارهای عضویت در انجمن‌های علمی معتبر بین‌المللی مانند انجمن فیزیک آمریکا را نیز احراز می‌کرد. این موفقیت‌ها، جایگاه بین‌المللی وی را به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته علمی کشور تثبیت کرده بود.[۱۱]
پانویس
- ↑ «سوابق و فعالیت‌ها»، وب‌سایت شخصی دکتر محمدمهدی طهرانچی.
- ↑ «شهید محمدمهدی طهرانچی؛ دانشمندی بی‌ادعا و تاثیرگذار»، خبرگزاری تابناک.
- ↑ «دکتر طهرانچی؛ الگویی برای تلفیق علم و اخلاق»، خبرگزاری آنا.
- ↑ «سوابق و فعالیت‌ها»، وب‌سایت دکتر محمدمهدی طهرانچی.
- ↑ «سرپرست دانشگاه آزاد کیست؟+ سوابق محمد مهدی طهرانچی»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «بیوگرافی محمدمهدی طهرانچی که در حمله تروریستی اسرائیل به شهادت رسید»، وب‌سایت روزنامۀ هفت صبح.
- ↑ «شهید محمدمهدی طهرانچی؛ دانشمندی بی‌ادعا و تاثیرگذار»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «پیکر دانشمند شهید طهرانچی با حضور پرشور مردم تشییع و تدفین شد»، خبرگزاری میزان.
- ↑ «مسیر پر افتخار یک فیزیکدان انقلابی؛ از فیزیک ماده چگال تا مدیریت بزرگ‌ترین دانشگاه کشور»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «مسیر پر افتخار یک فیزیکدان انقلابی؛ از فیزیک ماده چگال تا مدیریت بزرگ‌ترین دانشگاه کشور»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «شهید محمدمهدی طهرانچی؛ دانشمندی بی‌ادعا و تاثیرگذار»، خبرگزاری ایرنا.
منابع
- «بیوگرافی محمدمهدی طهرانچی که در حمله تروریستی اسرائیل به شهادت رسید»، وب‌سایت روزنامۀ هفت صبح، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «پیکر دانشمند شهید طهرانچی با حضور پرشور مردم تشییع و تدفین شد»، خبرگزاری میزان. تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۴ش.
- «دکتر طهرانچی؛ الگویی برای تلفیق علم و اخلاق»، خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «سرپرست دانشگاه آزاد کیست؟+ سوابق محمد مهدی طهرانچی»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
- «سوابق و فعالیت‌ها»، وب‌سایت دکتر محمدمهدی طهرانچی، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «شهید محمدمهدی طهرانچی؛ دانشمندی بی‌ادعا و تاثیرگذار»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «شهید محمدمهدی طهرانچی؛ دانشمندی بی‌ادعا و تاثیرگذار»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «مسیر پر افتخار یک فیزیکدان انقلابی؛ از فیزیک ماده چگال تا مدیریت بزرگ‌ترین دانشگاه کشور»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.