محمد باقری
محمدحسین باقری؛ رییس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که در حمله اسرائیل به شهادت رسید.
محمدحسین باقری معروف به محمد باقری از فرماندهان برجستۀ دوران دفاع مقدس و رییس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بود. وی پس از جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، در سمت‌های مختلف، از جمله معاون اطلاعات و عملیات و رئیس ارکان مشترک ستاد کل نیروهای مسلح خدمت کرد. این فرمانده دارای مدرک دکتری جغرافیای سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس و استاد تمام دانشگاه دفاع ملی بود. سردار محمد باقری به پاس خدماتش در دفاع از نظام جمهوری اسلامی ایران، سه نشان رسمی فتح و یک نشان نصر را دریافت کرد. باقری در پی تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به ایران در سحرگاه ۲۳ خرداد ۱۴۰۳ش به شهادت رسید.
تولد و دوران کودکی
محمدحسین افشردی، برادر کوچک شهید حسن باقری، از فرماندهان دوران هشت سال دفاع مقدس، در ۱۳۳۹ش در شهر تهران به دنیا آمد. دوران کودکی و نوجوانی او مصادف با تحولات سیاسی و اجتماعی ایران بود که تأثیر عمیقی بر شکل گیری شخصیت او گذاشت.[۱] شهادت برادر بزرگ‌تر، اثری عمیق بر زندگی و جهت‌گیری فکری و نظامی محمدحسبن افشردی داشت و مسیر او را در جهاد علمی و عملی در عرصه نظامی‌گری تقویت کرد.[۲]
محمد باقری در دوران دفاع مقدس، به پیروی از برادر خود حسن باقری که به‌دلایل امنیتی و عملیاتی نام خانوادگی خود را تغییر داده بود، نام خانوادگی خود را نیز به باقری تبدیل کرد. این اقدام که ناشی از پیوند عمیق خانوادگی و شباهت ظاهری میان دو برادر بود، به نمادی از وفاداری و احترام به یادگارهای برادر شهیدش تبدیل شد. خود وی نیز این تغییر نام خانوادگی را پاسداشت مقام شامخ برادر شهیدش دانسته است.[۳]
تحصیلات دانشگاهی و تدریس
محمدحسین افشردی در آستانۀ پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۳۵۷ش مشغول به تحصیل در سال آخر دوره متوسطه بود. با استقرار نظام جمهوری اسلامی، در رشتۀ مهندسی مکانیک دانشگاه پلی‌تکنیک تهران (امیرکبیر) پذیرفته شد و تا زمان تعطیلی دانشگاه‌ها در پی انقلاب فرهنگی در بهار ۱۳۵۹ش به تحصیل ادامه داد.
همزمان با تشدید توطئه‌های دشمنان در غرب کشور و تعطیلی مراکز آموزش عالی، وی در تابستان ۱۳۵۹ش به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست و به خدمت نظامی مشغول شد. پس از پایان دفاع مقدس، دوباره به تحصیلات دانشگاهی بازگشت و با پشتکار علمی، موفق به اخذ مدرک دکتری تخصصی در رشته جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک از دانشگاه تربیت مدرس شد.
این فرمانده به‌عنوان عضو هیئت علمی تمام‌وقت دانشگاه عالی دفاع ملی ایران به تربیت نسل آینده فرماندهان و مدیران دفاعی کشور همت گماشت. علی‌رغم مسئولیت‌های سنگین اجرایی در سطوح عالی نظامی، همواره به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌های عالی دفاع ملی و تربیت مدرس پایبند بود و تا آخرین روزهای زندگی به تدریس و راهنمایی دانشجویان ادامه داد.[۴]
ویژگی‌های اخلاقی
سپهبد باقری، فرمانده آرام، متین و کم‌حرف، با سبک مدیریتی سیستماتیک و اجماع‌ساز، در میان مردم و نخبگان نظامی جایگاهی ویژه داشت.[۵] کاربران شبکه‌های اجتماعی او را فرماندهی «شریف»، «دانا» و «با تدبیر» توصیف کرده‌اند که نقش مهمی در تأمین امنیت کشور داشت.[۶] وی علاوه‌بر جنبه‌های نظامی، در میدان دیپلماسی دفاعی نیز فعال بود. باقری در مذاکرات منطقه‌ای و بین‌المللی، همواره بر حق دفاعی جمهوری اسلامی ایران در توسعه توان بومی نظامی تأکید می‌کرد و تصویری متعادل، واقع‌بینانه و منطقی از سیاست‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران نشان می‌داد. باقری با تسلط بر دانش نظامی روز، تحلیل تهدیدات ترکیبی و جنگ‌شناختی، آیندۀ دفاعی ایران را با اقتدار رقم طراحی کرد.[۷]
نقش محمد باقری در نظام اسلامی ایران
حضور در دفاع مقدس
محمد حسین باقری از ابتدای جنگ تحمیلی به‌عنوان افسر اطلاعات‌عملیات در جبهه‌های نبرد حضور یافت. ایشان در ستاد اطلاعات‌عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مسئولیت‌های حساسی را بر عهده گرفت و در طراحی، تحلیل و هدایت عملیات‌های مختلف نقش مؤثری ایفا کرد.
او به‌عنوان یکی از افسران اطلاعات رزمی، همکاری نزدیکی با شهید حسن باقری و دیگر فرماندهان ارشد سپاه داشت. مشارکت فعال وی در تدوین راهبردهای نوین نظامی، تأثیر بسزایی در تقویت توان دفاعی کشور در برابر ارتش بعث عراق گذاشت. این دوره از خدمت، زمینه‌ساز کسب تجربیات ارزشمندی شد که در سال‌های بعد در مسئولیت‌های بالاتر نظامی به‌کار گرفته شد.[۸]
عملیات‌های راهبردی و مقابله با تروریسم
در ۱۳۷۵ش، سرلشکر باقری نقش محوری در طراحی و اجرای عملیات مؤثر علیه گروهک‌های تروریستی در غرب کشور ایفا کرد. این عملیات که تحت فرماندهی سردار احمد کاظمی انجام شد، با حملات دقیق به عمق خاک عراق و انهدام پایگاه‌های تروریستی، ضربه‌ای اساسی به ساختار این گروه‌ها وارد آورد. این موفقیت، بروز دیگری از توانمندی‌های راهبردی این فرمانده بود.[۹]
نقش‌آفرینی پس از جنگ
پس از پایان دفاع مقدس، محمد حسین باقری با بهره‌گیری از تجربیات ارزشمند دوران جنگ، در بازسازی و نوسازی ساختار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نقش محوری ایفا کرد. وی با تخصص در حوزه‌های ژئوپلیتیک نظامی و تحلیل‌های راهبردی، به ستاد کل نیروهای مسلح منتقل شد و با شایستگی‌های مدیریتی خود، مسئولیت‌های حساسی در سطوح عالی فرماندهی را بر عهده گرفت.
در این دوران، وی در تدوین دکترین دفاعی نوین جمهوری اسلامی ایران مشارکت فعال داشت و با ارائۀ تحلیل‌های راهبردی دقیق، در ارتقای توان دفاعی کشور نقش کلیدی داشت. حضور مؤثر وی در پست‌های کلیدی ستاد کل نیروهای مسلح، گواهی بر شایستگی‌های مدیریتی و تخصص نظامی این فرماندۀ موفق بود.[۱۰]
فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها
- مسئول اطلاعات‌عملیات نیروی زمینی سپاه و قرارگاه کربلا؛
- رئیس اداره اطلاعات ستاد کل نیروهای مسلح؛
- معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیروهای مسلح (۱۳۸۱-۱۳۹۳ش)؛
- معاون هماهنگ‌کنندۀ قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء؛
- رئیس ارکان و امور مشترک نیروهای مسلح؛
- عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی.[۱۱]
نوع و ویژگی‌های فرماندهی
نوع فرماندهی محمدحسین باقری به‌دلیل تجربۀ گسترده در حوزه‌های اطلاعاتی، عملیاتی و استراتژیک، ترکیبی از تدبیر، آینده‌نگری و هماهنگی بین نیروهای مسلح بود.
ویژگی‌های فرماندهی وی عبارت بود از:
- تأکید بر هماهنگی بین ارتش، سپاه و پلیس: سرلشکر باقری به‌عنوان رئیس ستاد کل، که عالی‌ترین نهاد نظامی تحت فرماندهی مقام رهبری است، هماهنگی بین نیروهای مسلح را تقویت کرد.
- تمرکز بر بازدارندگی و آمادگی دفاعی: او بر ارتقای توان دفاعی در برابر تهدیدات منطقه‌ای، به‌ویژه از سوی رژیم صهیونیستی و آمریکا، تأکید داشت.
- توسعۀ استراتژی‌های نوین: سرلشکر باقری طرح‌های بلندپروازانه‌ای مانند توسعه سواحل مکران و تقویت حضور دریایی ایران در آب‌های آزاد را پیش برد.
- دیپلماسی نظامی فعال: دیدار با فرماندهان نظامی کشورهای منطقه، از جمله وزیر دفاع عربستان و فرمانده ارتش پاکستان، نشان‌دهندۀ رویکرد او به تقویت روابط نظامی منطقه‌ای بود.
- حمایت از فناوری و نوآوری دفاعی: وی همکاری‌های علمی با دانشگاه‌ها را گسترش داد و بر تولید تجهیزات بومی تأکید داشت.[۱۲]
تألیفات و فعالیت‌های علمی
سپهبد محمد باقری در عرصۀ علمی نیز درخشیده است. از وی آثار زیادی در حوزۀ ژئوپلیتیک قفقاز، غرب آسیا، حقوق بین‌الملل دریایی خلیج فارس و تنگۀ هرمز به جا مانده است. کارشناسان عضویت باقری در قطب علمی جغرافیای سیاسی و انجمن ژئوپلیتیک ایران را نشان‌دهندۀ عمق دانش و تعهد او به پیشرفت علمی ایران می‌دانند.[۱۳]
درجه‌های نظامی
محمد باقری در ۱۳۸۷ش با دریافت درجۀ سرلشکری از آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، شایستگی‌های نظامی و مدیریتی وی به‌رسمیت شناخته شد. این ارتقاء، نشانۀ اعتماد کامل فرماندهی کل قوا به توانایی‌های این فرماندۀ مجرب بود. سرلشکر باقری در ۸ تیر ۱۳۹۵ش و در ۵۶ سالگی، با حکم آیت‌الله خامنه‌ای به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد. در این مسئولیت، با بهره‌گیری از تجربیات میدانی و دانش آکادمیک، تحولات ساختاری چشمگیری در ستاد کل ایجاد کرد. تقویت هماهنگی بین نیروها، توسعۀ توانمندی‌های موشکی، جنگ سایبری و عملیات‌های فرامرزی از مهم‌ترین دستاوردهای او در این دوره بود. سرلشکر باقری با درایت و مدیریت خردمندانۀ خود، ستاد کل نیروهای مسلح را به نهادی پویا و اثرگذار در عرصۀ دفاعی کشور تبدیل کرد. رویکرد راهبردی وی در تقویت عمق دفاعی ایران و ارتقاء توان بازدارندگی، نقش بی‌بدیلی در تأمین امنیت ملی کشور داشت.[۱۴]
نشان‌های افتخار
سرلشکر محمد باقری به پاس خدمات ممتاز و فداکاری‌های بی‌شائبه در دوران دفاع مقدس، مفتخر به دریافت دو نشان فتح درجه سه و یک نشان فتح درجه دو از دست رهبر انقلاب اسلامی ایران شد، همچنین نشان نصر، به‌عنوان بالاترین نشان نظامی جمهوری اسلامی ایران، به پاس سال‌ها خدمت صادقانه و مدیریت خردمندانه در سطوح عالی فرماندهی نیروهای مسلح به وی اعطا شد. این نشان‌های افتخار که هر یک بیانگر فصل‌های درخشان از زندگی پربرکت باقری است، گواهی روشن بر تعهد عمیق و خدمات بی‌نظیر او به نظام مقدس جمهوری اسلامی و امنیت ملی کشور محسوب می‌شود.[۱۵]
نوآوری‌ها
از زمان انتصاب سرلشکر باقری به سمت فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح، نوآوری‌ها و پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه‌های مختلف نظامی و دفاعی رخ داد؛
۱. تقویت توان موشکی و پهپادی: توسعۀ موشک‌های هایپرسونیک مانند «فتاح ۲» و ارتقای دقت و برد موشک‌های بالستیک از دستاوردهای برجسته بود.
۲. الحاق تجهیزات پیشرفته به نیروهای مسلح: الحاق ناوشکن دیلمان و ناو اطلاعاتی زاگرس به نیروی دریایی ارتش نمونه‌ای از تقویت توان دریایی بود.
۳. ارتقای توان پدافندی: توسعۀ سامانه‌های پدافند هوایی بومی و تقویت قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء از اولویت‌های وی بود.
۴. برگزاری رزمایش‌های اقتدار: باقری دستور برگزاری سلسله رزمایش‌های سالانه با رمز «یا علی بن ابی‌طالب» را صادر کرد که توان عملیاتی نیروهای مسلح را به نمایش گذاشت.
۵. تقویت امنیت پایدار: بازدیدهای میدانی باقری از مناطق مرزی مانند سیستان و بلوچستان، نشان‌دهندۀ تمرکز او بر امنیت مناطق حساس بود.[۱۶]
شهادت
سرلشکر محمد باقری در سحرگاه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش در جریان حملۀ تجاوزکارانۀ رژیم صهیونیستی به جمهوری اسلامی ایران، به شهادت رسید. در جریان این تجاوز آشکار، تنی چند از فرماندهان نیروهای مسلح و دانشمندان هسته‌ای از جمله سرلشکر حسین سلامی فرماندۀ کل سپاه، غلام‌علی رشید فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا، محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد و فریدون عباسی به شهادت رسیدند.[۱۷] در این تجاوز دختر شهید باقری نیز که خبرنگار گروه فرهنگی در خبرگزاری دفاع مقدس بود و در عرصۀ ترویج فرهنگ ایثار و شهادت فعالیت می‌کرد، به شهادت رسید.[۱۸]
مراسم تشییع و تدفین پیکر محمد باقری، همسر و فرزند وی، همزمان با تشییع شهدای اقتدار ایران در ۷ تیر ۱۴۰۴ش در تهران، با حضور گستردۀ اقشار گوناگون مردم در تهران برگزار و در قطعۀ ۲۴ بهشت زهرا در کنار مزار برادرش، حسن باقری، به خاک سپرده شد.[۱۹]
گالری تصاویر
-
محمد باقری در آیین الحاق ناو پهپادبر «شهید باقری» به نیروی دریایی سپاه -
محمد باقری در دوران دفاع مقدس -
محمد باقری در سنین جوانی -
محمد باقری در آیین الحاق ناو پهپادبر «شهید باقری» به نیروی دریایی سپاه
پانویس
- ↑ «بیوگرافی محمد باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح»، خبرگزاری رکنا.
- ↑ «سرلشکر باقری به شهادت رسید+ سوابق»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «از مهندسی مکانیک تا فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح ایران؛ سرلشکر باقری کیست؟»، وب‌سایت پارس تودی
- ↑ «از مهندسی مکانیک تا فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح ایران؛ سرلشکر باقری کیست؟»، وب‌سایت پارس تودی؛ «بُرشی از زندگینامه و سوابق خدمتی و تحصیلی سرلشکر محمد باقری»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «از مهندسی مکانیک تا فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح ایران؛ سرلشکر باقری کیست؟»، وب‌سایت پارس تودی
- ↑ «سردار شهید محمد باقری را بهتر بشناسیم»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «از مهندسی مکانیک تا فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح ایران؛ سرلشکر باقری کیست؟»، وب‌سایت پارس تودی
- ↑ «سرلشکر باقری به شهادت رسید+ سوابق»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «از مهندسی مکانیک تا فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح ایران؛ سرلشکر باقری کیست؟»، وب‌سایت پارس تودی
- ↑ «سرلشکر باقری به شهادت رسید+ سوابق»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «سردار شهید محمد باقری را بهتر بشناسیم»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «سردار شهید محمد باقری را بهتر بشناسیم»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «بُرشی از زندگینامه و سوابق خدمتی و تحصیلی سرلشکر محمد باقری»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «از مهندسی مکانیک تا فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح ایران؛ سرلشکر باقری کیست؟»، وب‌سایت پارس تودی
- ↑ «بُرشی از زندگینامه و سوابق خدمتی و تحصیلی سرلشکر محمد باقری»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «سردار شهید محمد باقری را بهتر بشناسیم»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «سرلشکر باقری در حمله تروریستی اسرائیل به شهادت رسید»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «دختر سردار باقری شهید شد؛ شغل فرشته باقری چه بود؟+عکس»، وب‌سایت نمناک.
- ↑ «سپهبد شهید محمد باقری در قطعه ۲۴ بهشت زهرا خاکسپاری شد+فیلم»، خبرگزاری ایرنا.
منابع
- «از مهندسی مکانیک تا فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح ایران؛ سرلشکر باقری کیست؟»، وب‌سایت پارس تودی، تاریخ درج مطلب: ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «اسامی هیأت موسس انجمن ژئوپلیتیک ایران»، وب‌سایت انجمن ژئوپلوتیک ایران، تاریخ بازدید: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «بُرشی از زندگینامه و سوابق خدمتی و تحصیلی سرلشکر محمد باقری»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۳۹۵ش.
- «بیوگرافی محمد باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح»، خبرگزاری رکنا، تاریخ درج مطلب: ۶ بهمن ۱۴۰۰ش.
- «دختر سردار باقری شهید شد؛ شغل فرشته باقری چه بود؟+عکس»، وب‌سایت نمناک، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1404ش.
- «سپهبد شهید محمد باقری در قطعه ۲۴ بهشت زهرا خاکسپاری شد+فیلم»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۴ش.
- «سردار شهید محمد باقری را بهتر بشناسیم»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «سرلشکر باقری به شهادت رسید+ سوابق»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.
- «سرلشکر باقری در حمله تروریستی اسرائیل به شهادت رسید»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ش.