مدیریت زنان
مدیریت زنان؛ فعالیت و حضور بانوان در مناصب مدیریتی. مدیریت؛ به‌معنای هنر هماهنگ‌سازی و کنترل فعالیت‌های کارکنان با هدف بازدهی بیشتر سازمان است.[۱] زنان در طول تاریخ، همواره دارای نقش أثر‌گذار در حوادث و شرایط گوناگون اجتماعی بوده‌اند.[۲] از منظر پژوهشگران توجه به جایگاه زنان در پست‌های مدیریتی سبب می‌شود که آنها استعداد‌های بالقوة خود را به استعداد‌های بالفعل تبدیل کرده و به ایفای نقش مطلوب بپردازند.[۳] اندیشمندان مسلمان با تکیه بر آیات قرآن، هرگونه مانع‌تراشی عقلی و عرفی در راه اشتغال و مدیریت زنان را نفی کرده[۴] و معتقدند اگر اداره جامعه بر بنیان حیا و پاکی استوار باشد، حضور زنان در عرصه‌ی اجتماعی بسیار سودمند است.[۵]
پیشینه
در طول تاریخ، زنان در عرصه‌های متعددی از جمله: امور منزل، تربیت فرزندان، صنایع دستی، کشاورزی و دامپروری نقش مدیریتی ایفا کرده‌اند. زنان در گذشته بیشتر زمان خود را صرف امور مربوط به خانه و خانواده کرده و کمتر برای کار‌های علمی، تحصیلی و امور اجرایی تربیت می‌شدند؛[۶] اما امروزه توانایی زنان در اشتغال و کسب در‌آمد، کاملا اثبات شده[۷] و حضور آنان در پست‌های شغلی مختلف، نسبت به دهه‌ها و سده‌های گذشته بسیار پر‌رنگ‌تر‌شده است.[۸]
اهمیت مدیریت زنان
از منظر کارشناسان موفقیت و توسعه هر سازمان و ارگان، در گرو استفاده مطلوب از متخصصین برتر و کار‌آمد است و اختصاص به جنس زن یا مرد ندارد.[۹] دستیابی به مهارت‌های مختلف، مرعوب‌‌نشدن از انجام کار‌ها، خود‌باوری و پایداری در دستیابی به اهداف از جمله عواملی است که می‌تواند زنان را در موفقیت و دستیابی به مشاغل مدیریتی یاری کند. [۱۰] انتقاد‌پذیری و شکیبایی که از لوازم ایفای نقش مدیریت است در بسیاری از زنان، بیش از مردان دیده می‌شود.[۱۱] با این وجود، زنان هنوز سهم شایسته‌ای در پست‌های مدیریتی ندارند[۱۲] و عوامل فرهنگی، اجتماعی و شخصیتی گوناگونی، مانع دستیابی زنان به پست‌های مدیریتی است.[۱۳]
تفاوت سبک مدیریت زنان و مردان
اگرچه ایفای نقش همسری و مادری، در اولویت نقش‌های زنانه قرار دارد،[۱۴] اما اندیشمندان و پژوهشگران معتقدند شرايط فرهنگى حاكم بر بسیاری از جوامع و کم‌‌رنگ نشان‌دادن نقش زن در محیط‌های اجتماعی، مانع ارزش‌گذاري واقعى فعاليت مديران زن در جامعه شده است.[۱۵] مدیریت صحیح سازمانها و ارگان‌های مختلف که از مهم‌ترین عوامل توسعه فرهنگی و اقتصادی یک کشور است، با تفاوت جنسیتی ارتباطی ندارد و فعاليتي است که در آن فنون، مهارت‌ها، تخصص و تجارب با خلاقيت‌هاي انساني در هم آمیخته است.[۱۶] برخی معتقدند محتاط بودن زنان در تصمیم‌گیری و همچنین غلبه احساسات و عواطف، مانع واگذاری بسیاری از مشاغل مدیریتی به زنان شده است.[۱۷] این مسئله از منظر گروه دیگری از کارشناسان به تفاوت سبک مدیریتی زنان با مردان، تفسیر شده است؛ به‌ويژه زنان در مدیریت امور مربوط به بانوان به‌دلیل دغدغه‌های مشترک با آنها، بسیار کار‌آمد‌تر از مردان هستند. [۱۸] از این منظر، حضور زنان در عرصه‌های سازگار با تحصیلات، تخصص و توانایی آنها ضروری است و البته ناقض منزلت زن نیز نخواهد بود. همچنین زن و مرد با توجه به شرایط روحی و بدنی متفاوت، بهتر است در مدیریت مشاغلی که متناسب با ساختارهای جسمی، روحی، علمی و اخلاقی آنها است نقش‌‌آفرینی کنند.[۱۹] بر اساس آمارهای موجود، زنان در مدیریت بخش‌های مختلف، معمولا سبک مشارکتی را در پیش می‌گیرند. [۲۰] آنها تمایل بیشتری دارند که به نظرات کارکنان خود اعتماد کنند و همین امر موجب مشارکت بیشتر و تصمیم‌گیری بهتر برای سازمان می‌شود. [۲۱] زنان مدیر، بیشتر زمینه‌ساز روابط و همکاری هستند و کمتر به کنترل و امر‌و‌نهی کارکنان می‌پردازند. [۲۲] همچنین زنان نسبت به مردان در فضای مدیریتی از بازخورد‌های مستقیم و مستمر کارکنان خود در جهت بهبود عملکرد سازمانها و ارگان‌های مختلف استفاده می‌کنند.[۲۳]
مدیریت زنان در جمهوری اسلامی
در جمهوری اسلامی ایران، زنان مشارکت گسترده‌ای در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و علمی داشته‌اند. این امر در شکل‌گیری و تداوم نظام جمهوری اسلامی نیز نقش به‌سزایی داشته است. همچنین تلاش این نیروی عظیم و ارزشمند در بازار‌کار و فعالیت آنها در بسیاری از پست‌های شغلی، تقریباً برابر با مردان است؛ اما زنان همچنان در مسند مدیریت و تصمیم‌گیری درصد کمتری را به‌خود اختصاص داده‌اند،[۲۴] در صورتی که از دیدگاه اسلام زنان باید از کلیه حقوق انسانی اعم از سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به‌اندازه مردان بهره‌مند باشند [۲۵] و سیاست‌گزاران جمهوری اسلامی ایران نیز بر افزایش مشارکت مدیریتی زنان در عرصه‌های مختلف تأکید دارند.[۲۶]
دلایل حضور زنان در عرصة مدیریت
کارشناسان و پژوهشگران معتقدند برخی از مهم‌ترین دلایل به‌کار‌گیری زنان در عرصه‌های مدیریتی عبارت‌اند از:
1) رواج عدالت اجتماعی و فرهنگی در جامعه؛
2) افزایش اعتماد به نفس زنان و ایجاد حس مفید بودن در آنها؛
3) تمایل زنان به پیشرفت علمی و اخلاقی در عرصه‌های خانوادگی و اجتماعی؛[۲۷]
4) استفاده از رویکرد‌های مفید مدیریت زنان با هدف برقراری رابطه مسالمت‌آمیز میان مدیران و کارکنان؛
5) ایجاد احساس امنیت و آرامش در محیط کار و رواج انتقاد‌پذیری؛
6) ترویج تأسیس سازمان‌هایی با نیروی کار زن و مدیریت بانوان؛
7) استفاده از مدیران زن در ایجاد محیط امن برای زنان شاغل؛[۲۸]
8) کاهش رویکرد تبعیض جنسیتی در جوامع؛
9) کاهش تبعیض جنسیتی در پرداخت دستمزد؛
10) افزایش علم‌آموزی و کسب تبحر توسط مدیران؛
11) انتخاب بر اساس شایستگی و به‌دور از تفاوت‌های جنسیتی.[۲۹]
بر اساس بررسی‌های میدانی موجود، بسیاری از زنان تحصیل‌کرده، در پست‌های شغلی پایین و با دستمزد کمتر از مردان به‌کار گرفته می‌شوند.[۳۰] استفاده از زنانی که دارای جایگاه تحصیلی و علمی بالایی هستند و از تبحر کافی در حوزه‌های مدیریتی برخوردارند، نه‌تنها سبب پیشرفت فکری و مهارتی آنها می‌شود؛ بلکه توسعه اقتصادی و فرهنگی جوامع را به‌دنبال دارد.[۳۱] بی‌توجهی به این امر نیز منجر به سرکوب توانایی‌ها و استعداد‌های آنها می‌شود و انگیزة پیشرفت و ترقی را در عرصة خانوادگی، کاری، علمی، اخلاقی و روحی از آنان می‌گیرد.[۳۲]
پانویس
- ↑ . جعفر‌نژاد و اسفیدانی، «وضعیت زنان در اشتغال و مدیریت مطالعه موردی ایران»، 1384ش، ص12.
- ↑ . «مدیریت زنان»، وب‌سایت پارس مدیر، تاریخ بازدید: 10 تیر 1401ش.
- ↑ علیشیری طالقانی و محمدی‌نژاد گنجی، «نقش مدیریت زنان در توسعه آینده کشور»، 1394ش، ص7.
- ↑ . جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1383ش، ص298.
- ↑ . آبوت و والاس، جامعه‌شناسی زنان، 1391ش، ص38.
- ↑ . اعزازی، دگرگونی در نقش زنان، 1390ش، ص15.
- ↑ . اعزازی، دگرگونی در نقش زنان، 1390ش، ص37.
- ↑ برجعلی‌لو و همکاران، «آرزومندی مدیریتی در زنان و چگونگی تأثیر‌پذیری آن از نقش‌های شغلی و خانوادگی»، 1391ش، ص6.
- ↑ جعفر‌نژاد و اسفیدانی، «وضعیت زنان در اشتغال و مدیریت مطالعه موردی ایران»، 1384ش، ص10.
- ↑ . اعزازی، دگرگونی در نقش زنان، 1390ش، ص18.
- ↑ زاهدی، زن و توسعه، 1386ش، ص38.
- ↑ توسلی و جلالوند، «تفاوت سبک مدیریتی زنان و مردان، ضرورت حضور زنان در عرصه های مدیریتی»، 1394ش، ص16.
- ↑ . بهرام‌زاده و نبوی، «جایگاه زن در عرصه مدیریت و تصمیم‌گیری»، 1384ش، ص2-4.
- ↑ . ساروخانی، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، 1370ش، ص64.
- ↑ . اعزازی، دگرگونی در نقش زنان، 1390ش، ص23.
- ↑ استیون و جی، تئوری‌های سازمانها: اسطوره‌ها، 1387ش، ص73.
- ↑ . جعفر‌نژاد و اسفیدانی، «وضعیت زنان در اشتغال و مدیریت مطالعه موردی ایران»، 1384ش، ص8.
- ↑ . توسلی و جلالوند، تفاوت سبک مدیریتی زنان و مردان، ضرورت حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی»، 1394ش، ص11.
- ↑ بستاکچی و همکاران، «تحلیل انتقادی نظریه فمینیسم قرآنی مارگوت بدران در دایرة‌المعارف قرآن»، 1398ش، ص14.
- ↑ زاهدی، زن و توسعه، 1386ش، ص47.
- ↑ . توسلی و جلالوند، «تفاوت سبک مدیریتی زنان و مردان، ضرورت حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی»، 1394ش، ص8.
- ↑ برجعلی‌لو و همکاران، «آرزومندی مدیریتی در زنان و چگونگی تأثیر‌پذیری آن از نقش‌های شغلی و خانوادگی»، 1391ش، ص9.
- ↑ توسلی و جلالوند، «تفاوت سبک مدیریتی زنان و مردان، ضرورت حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی»، 1394ش، ص9.
- ↑ بابایی‌نژاد و همکاران، « نقش مدیریتی زنان از دیدگاه اسلام»، 1393ش، ص1.
- ↑ . توسلی و جلالوند، «تفاوت سبک مدیریتی زنان و مردان، ضرورت حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی»، 1394ش، ص9.
- ↑ . بابایی‌نژاد و همکاران، « نقش مدیریتی زنان از دیدگاه اسلام»، 1393ش، ص2.
- ↑ . کولایی و حافظیان، نقش زن در توسعه کشورهای اسلامی، 1385ش، ص136.
- ↑ . زاهدی، زن و توسعه، 1386ش، ص42.
- ↑ . توسلی و جلالوند، «تفاوت سبک مدیریتی زنان و مردان، ضرورت حضور زنان در عرصه های مدیریتی»، 1394ش، ص14.
- ↑ کولایی و حافظیان، نقش زن در توسعه کشورهای اسلامی، 1385ش، ص144.
- ↑ اعزازی، دگرگونی در نقش زنان، 1390ش، ص33.
- ↑ . آبوت و کلر، جامعه‌شناسی زنان، 1391ش، ص38.
منابع
- آبوت، پاملا و والاس، کلر، جامعه‌شناسی زنان، ترجمه: نجم عراقی، تهران، نی، 1391ش.
- استیون، اوت و جی، شفریتز، تئوری‌های سازمانها: اسطوره‌ها، ترجمه علی پارساییان، تهران، ترمه، 1387ش.
- اعزازی، شهلا، دگرگونی در نقش زنان، مجموعه مقالات، تهران، اعلم، 1390ش.
- بابایی‌نژاد، عباس و همکاران، « نقش مدیریتی زنان از دیدگاه اسلام»، سومین همایش ملی سالیانه علوم مدیریت نوین، 1393ش.
- برجعلی‌لو و همکاران، «آرزومندی مدیریتی در زنان و چگونگی تأثیر‌پذیری آن از نقش‌های شغلی و خانوادگی»، پژوهش‌نامه نان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال سوم، 1391ش.
- بستاکچی، افشان و همکاران، «تحلیل انتقادی نظریه فمینیسم قرآنی مارگوت بدران در دایرة‌المعارف قرآن»، سفینه (ویژه زن و خانواده)، شماره 64، پاییز 1398ش.
- بهرام‌زاده، حسینعلی و نبوی، فرشته، «جایگاه زن در عرصه مدیریت و تصمیم‌گیری»، حورا، شماره 101، 1384ش.
- توسلی، افسانه و جلالوند، انسیه، «تفاوت سبک مدیریتی زنان و مردان، ضرورت حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی»، همایش ملی حاکمیت شرکتی، 1394ش.
- جعفر‌نژاد، احمد و اسفیدانی، محمد‌رحیم، «وضعیت زنان در اشتغال و مدیریت مطالعه موردی ایران»، مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، 1384ش.
- جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینه جلال و جمال، قم، إسراء، 1383ش.
- زاهدی، شمس‌السادات، زن و توسعه، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1386ش.
- ساروخانی، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران، سروش، 1370ش.
- علیشیری طالقانی، بهرام و محمدی‌نژاد گنجی، علیرضا، «نقش مدیریت زنان در توسعه آینده کشور»، همایش زن و مدیریت آموزش عالی، دوره 1، 1394ش.
- کولایی، الهه و حافظیان، محمدحسین، نقش زن در توسعه کشورهای اسلامی، تهران، دانشگاه تهران، 1385ش.
- «مدیریت زنان»، وب‌سایت پارس مدیر، تاریخ بازدید: 10 تیر 1401ش.
افشان بستاکچی