وکالت زنان

وکالت زنان؛ واگذاری احقاق حقوق فردی و اجتماعی اشخاص به زنان.

وکالت زنان یکی از شغل‌های حقوقی مخصوص زنان است که در آن بانوان با اتکا به سواد علمی خود در رشتۀ حقوق و قبولی در آزمون وکالت می‌توانند با تسلط بر قوانین حقوقی از حقوق فردی، خانوادگی و اجتماعی موکل خود دفاع و حمایت کنند. وکالت با توجه به سختی و حساسیت‌های شغلی، مسئولیت بیشتری را به بانوان تحمیل می‌کند. این شغل مزایا و چالش‌های متعددی را برای وکیل زن به‌همراه دارد.

مفهوم‌شناسی

وکیل در لغت؛ به‌معنای کسی است که بر وی کار گذارند و موکل، برای دفاع از حقوق خود در محاکم اداری و قضایی و یا برای اخذ مال و حقوق و یا انجام کارهای مختلف، کسی را به وکالت برمی‌گزیند. وکالت برای زنان نوعی جایگاه شغلی است که بانوان بعد از اتمام دوران تحصیلی خود در رشتۀ حقوق و با شرکت در آزمون وکالت به آن دست پیدا می‌کنند. آنها پس از گذراندن دوران کارآموزی با دریافت پرونده‌های حقوقی به یادگیری اصول عملی این رشته می‌پردازند.

تاریخچه

وکالت بانوان در تاریخ ایران قدمت طولانی دارد. در بسیاری از خانواده‌های ایرانی، بانوان سالخورده با عنوان «گیس‌سفید» در جمع زنان خویشاوند، فرمان نافذی داشتند و افراد خصوصاً بانوان، به‌منظور حل مشکلات خانوادگی خود به وی رجوع‌کرده و او نیز به دادخواهی حقوق آنها اقدام می‌کرد. با گذر زمان این شغل به یک حرفۀ اجتماعی تبدیل شد به‌‍طوری که با ایجاد بستر‌های مناسب برای ورود زنان به مشاغل قضايي، بر‌طرف‌شدن محدوديت‌ها و علاقه‌مندي خود زنان به این شغل حضور زنان در حرفۀ وكالت در ایران آغاز شد. منصب وکالت زنان در تاریخ دادگستری ایران حدود 75 سال سابقه دارد.

جایگاه وکالت زنان در ایران

زنان ایرانی همواره در جامعه، در برخی مسئولیت‌ها، نقش‌آفرین بوده‌اند و مشارکت اجتماعی داشته‌اند. وکالت نیز از جمله شغل‌هایی است که زنان ایران به آن پرداخته‌اند؛ بسیاری از افراد جامعه با توجه به روحیات و احساسات بانوان، چنین موقعیتی‌های شغلی را خارج از توانایی بانوان می‌دانند و به‌همین دلیل، ترجیح می‌دهند از وکیل مرد بهره بگیرند؛ اما کارشناسان معتقدند در برخی پرونده‌های قضایی به‌خصوص پرونده‌های مربوط به خانواده، سخت‌کوشی و توان‌مندی زنان بیشتر از مردان بوده است. امروزه زنان در کانون وکلا تا سطوح مدیریت، بالا رفته‌اند و با نشان دادن تسلط خود به شغل وکالت، انگاره‌های اجتماعی دربارۀ ناتوانی زنان وکیل را به چالش کشیده‌اند.

اولین وکلای زن ایرانی

از جمله اولین زنان ایرانی وکیل، خديجه كشاورز، كاترين سعيد خانيان و مهرانگيز منوچهريان هستند كه مسير وكالت زنان را با تلاش، انگيزه و ارادۀ خود هموار کردند. امروزه حضور زنان در این شغل، سیر صعودی پیدا کرده است، به‌گونه‌ای که 41 درصد از داوطلبان آزمون‌های وكالت را بانوان تشكيل مي‌دهند.

ویژگی بانوان وکیل موفق

کارشناسان معتقدند یک وکیل زن موفق لازم است برای دستیابی به موفقیت بیشتر در کار خود ویژگی‌هایی داشته باشد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

1. علاقمندی به شغل وکالت؛
2. انگیزه و تلاش برای حل و فصل بهینۀ پرونده‌های قضایی؛
3. خوش‌خلقی با موکلین و جلب اعتماد آنها؛
4. رعایت مسائل اخلاقی و پرهیز از گرفتن رشوه؛
5. دادخواهی بر اساس حق و پیروی از قانون؛
6. بهره‌مندی از تعاملات اجتماعی مناسب؛
7. قدرت سخنوری برای احقاق حقوق موکل؛
8. صبوری و تحمل سختی‌ها و مشکلات؛
9. دقت و تیزبینی با هدف پیش‌بینی رخدادهای احتمالی در پرونده.

مزایای وکالت برای زنان

کارشناسان معتقدند حرفۀ وكالت علاوه بر آثار مثبتي كه براي خود زنان وکیل بر جاي مي‌گذارد، نتايج سودمندي براي افراد جامعه خصوصاً قشر زنان به‌دنبال دارد. شغل وکالت برای زنان در شمار شغل‌های پردرآمد است. افزایش مسئولیت‌پذیری، یکی دیگر از مزایای وکالت برای بانوان است. زنان با انتخاب شغل وکالت مسئولیت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی خود را افزایش می‌دهند و علاوه بر نقش مادری و همسری، به هم‌نوعان خود در حیطه‌های مختلف کمک می‌کنند. همچنین زنان با آگاهی از حقوق خود در قوانین مدنی می‌توانند جایگاه خود را در مناسبات خانوادگی بهبود بخشیده و سهم بیشتری در زمینۀ تصمیم‌گیری‌های درون خانواده داشته باشند. از دیگر مزایای شغل وکالت برای بانوان، ایجاد جایگاه اجتماعی مناسب و تقویت آن در جامعه است. فعالیت زنان در شغل وکالت، سبب افزایش اعتماد جمعی افراد جامعه نسبت به آنها می‌شود و کلیشه‌های ذهنی نادرست در خصوص نقش زنان در جامعه و توانمندی‌های حرفه‌ای آنها را به چالش می‌کشد. همچنین شغل وکالت، سبب تقویت عزت نفس و مهارت‌های سخنوری، تحقیق و جستجو در زنان می‌شود. از دیگر مزایای وکالت برای زنان، افزایش ارتباط و تعامل اجتماعی بهنجار بانوان است. از این منظر، محدودیت‌های اجتماعی وکالت نسبت به برخی دیگر از شغل‌ها برای بانوان کمتر است.

چالش‌های وکالت زنان

کارشناسان در بررسی چالش‌های شغل وکالت برای زنان به موارد زیر توجه کرده‌اند:

1. محدودیت‌های اجتماعی: بر اساس برخی انگاره‌های اجتماعی، حرفۀ وكالت، پيشه‏اي مردانه است. کارشناسان، چنین انگاره‌هایی را برآمده از محدودیت‌های اجتماعی می‌دانند که در برابر اشتغال زنان وجود دارد و شامل موانع فرهنگي، حقوقي و اقتصادي می‌شود.
2. آسیب‌های روحی: از مهم‌ترین چالش‌های شغل وکالت برای بانوان، درگیری ذهنی آنها با افراد هنجارشکن است که تأثیرات منفی بر روحیه آنها می‌گذارد. هنگام رویارویی بانوان با بزهکاران، اضطراب زیادی به آنها تحمیل می‌شود که می‌تواند آسیب‌های روحی مانند افسردگی را به‌همراه داشته باشد. همچنین در دعاوي خانوادگي، وكلاي زن در چارچوب دفاع از حقوق زن رنجديده، از حقوق همۀ زنان دفاع می‌كنند؛
3. سختی کار و بروز مشکلات شخصی و خانوادگی: برخی پرونده‌های حقوقی بسیار زمان‌بر هستند و با توجه به مسئولیت‌های خانوادگی که وکیل زن بر عهده دارد، ورود به این‌گونه پرونده‌ها سبب می‌شود که او در جایگاه مادری و همسری در بستر خانواده، مشکلات متعددی را تجربه کند؛

دستاوردهای فرهنگی

شغل وکالت برای بانوان، امروزه در ایران جایگاه خوبی پیدا کرده است و وکلای زن در بسیاری از عرصه‌های حقوقی و قضایی خصوصاً در حیطۀ خانواده، دستاورد‌های مطلوبی را از خود نشان داده‌اند. حمايت از حقوق زنان و بهبود وضعيت كل زنان جامعه توسط وکلای زن یکی از دستاورد‌های فرهنگی وکیل زن در جامعه دانسته شده است. بسیاری از زنان، مسائل ویژۀ زنانه را به‌دلیل حیا و عفتی که دارند به‌راحتی نمی‌توانند با وکیل مرد مطرح کنند و همین امر سبب می‌شود در بسیاری از موارد حق زنان در خانواده و جامعه پایمال شود. با ورود بانوان به‌عرصۀ وکالت و فعالیت آنها در پرونده‌های خانواده، به‌دلیل درک بیشتر آنها از احساسات و عواطف همجنسان خود، موکل آنها با آرامش خاطر بیشتری به طرح خواسته‌های حقوقی خود می‌پردازد. وکیل زن نیز با اشراف به جزئیات موضوع، تلاش بیشتری در جهت حل مشکلات آنها می‌کند. یک وکیل زن بهتر می‌تواند مشکلات و معضلات بانوان را در خانواده و جامعه درک کند و با اشراف بر سختی‌های معیشتی زنان و معضلات آنان پس از جدایی از همسر و دوری از فرزند می‌تواند با رویکرد بهتری به آنها کمک کند. این امر سبب می‌شود بسیاری از بانوان به وکلای زن اعتماد بیشتری داشته باشند و کارهای حقوقی خود را به او محول کنند.

همچنین کارشناسان بر اساس تحقیقات صورت گرفته معتقدند وکلای زن کارنامۀ پاک‌تری دارند. وکلای زن اغلب اهل زد‌و‌بند نیستند و موکل آنها با اطمینان بیشتری مبنی بر نبودن دسیسه‌ای در پرونده به ادامۀ روند قانونی پرونده‌های خود با آنها می‌پردازند.

منابع

• «5 دانستنی شغل وکالت برای خانوم‌ها»، وب‌سایت فردا نیوز، تاریخ درج مطلب: 26 اسفند 1401ش.
• «پیامدهای توانمندسازی زنان در حرفه وکالت»، وب‌سایت قانون ما، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1402ش.
• دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1402ش.
• «شغل وکالت برای خانمها-وکالت یکی از پردرآمدترین شغل‌ها برای زنان»، وب‌سایت arikehdadban، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1402ش.
• عبدی و همکاران، «پیامدها و مشکلات وکالت برای زنان»، در مجموعه مقالات اولین همایش ملی وکالت، اخلاق، فقه و حقوق، 1393ش.
• گلشنی، ابوذر، «امنیت شغلی زنان در حقوق ایران»، در مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی فقه و حقوق، وکالت و علوم اجتماعی، 1396ش.
• «گیس‌سفید»، دانشنامه عمومی، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 28 خرداد 1402ش.
• «مقاله درباره زنان در قوه قضاییه ایران»، وب‌سایت حقوقدان جوان، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1402ش.