کپر: تفاوت میان نسخه‌ها

کَپَر به‌معنای خانه‌ای است که از نی و بوریا ساخته شده است. <ref>  [https://vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D9%BE%D8%B1 . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کپر.]</ref> این خانه‌ها دارای اسکلتی چوبی بوده و اطراف آنها با حصیر بسته می‌شود. <ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/235497/%DA%A9%D9%BE%D8%B1-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DB%8C%D8%A7-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF . محمدی، «کپر؛ ‌نشانه محرومیت یا نماد فرهنگ؟»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref> کپربه خانۀ نیی، <ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D9%BE%D8%B1 . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کپر.]</ref> کومه، آلونک  <ref>  [https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص4.]</ref>و عریش نیز مشهور است.<ref>[https://vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D9%BE%D8%B1 . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کپر.]</ref>  کپر در مناطق گرمسیری جنوب با شاخه و برگ درخت نخل ساخته می‌شود و روی آن را با حصیر می‌پوشانند.<ref>  [https://www.tabnak.ir/fa/news/1052588/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C . «زندگی به سبک کپرنشینی»، وب‌سایت تابناک.]</ref>  به کسی که در کپر زندگی می‌کند، کپرنشین می‌گویند.<ref>  [https://vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D9%BE%D8%B1 . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کپرنشین.]</ref>

کپر، یکی از الگوهای مسکن روستایی است که در مناطق جنوبی ایران، قدمتی طولانی دارد. این نوع مسکن با بهره‌برداری از منابع محلی در دسترس و فناوری کاملاً بومی ساخته می‌شود. <ref>  [https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص1-2.]</ref> امروزه با گسترش سازه‌های مدرن، کپرنشینی کاهش یافته و بیشتر مختص به قشر مستضعف و محروم در مناطق جنوبی شده است. <ref>  [https://www.mehrnews.com/news/5064675/%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B3-%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C% . کریمی، «کپرنشینی برای گردشگران به اقامت لوکس تبدیل شد»، خبرگزاری مهر.]</ref> برخی از افراد متمکن نیز به‌دلیل علاقه به حفظ سنت‌های قدیمی، مجدد به اقامت فصلی در کپر روی آورده و در کنار خانه‌ها و ساختمان‌های مسکونی خود، در مناطق روستایی برای گذراندن اوقات فراغت مدتی از سال را به زندگی در کپر مشغول هستند.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/235497/%DA%A9%D9%BE%D8%B1-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DB%8C%D8%A7-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF . محمدی، «کپر؛ ‌نشانه محرومیت یا نماد فرهنگ؟»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref>   امروزه در ایران حدود  5 میلیون کپرنشین وجود دارد.<ref>  [https://fararu.com/fa/news/488373/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C . «زندگی به سبک کپرنشینی»، وب‌سایت فرارو.]</ref>

فرهنگ کپرنشینی، برآمده از شرایط خاص اقلیمی در مناطقی از جنوب و جنوب‌شرق ایران است.<ref>  [https://www.tabnak.ir/fa/news/1052588/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C . «زندگی به سبک کپرنشینی»، وب‌سایت تابناک.]</ref> استفاده از این سازه‌ها، بیشتر در کویرهای کشور مانند لوت <ref>  [https://www.mehrnews.com/news/5064675/%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B3-%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C% . کریمی، «کپرنشینی برای گردشگران به اقامت لوکس تبدیل شد»، خبرگزاری مهر.]</ref> و برخی استان‌ها مانند هرمزگان،<ref>  [https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص4.]</ref>  سیستان و بلوچستان و کرمان رواج داشته است.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/235497/%DA%A9%D9%BE%D8%B1-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DB%8C%D8%A7-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF . محمدی، «کپر؛ ‌نشانه محرومیت یا نماد فرهنگ؟»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref>

از ویژگی‌های کپر، انطباق آن با اقلیم و نوع اقتصاد بومیان مناطق کپرنشین است.<ref>  [https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص1.]</ref>  بانوان محلی از برگ‌های نخل، بافته‌هایی به شکل طناب‌هایی بلند می‌بافند که از آنها برای ساخت کپر استفاده می‌شود. این خانه‌ها که در واقع یک اتاقک بزرگ است محلی برای خواب، استراحت و آشپزی کردن است. <ref>  [https://www.mehrnews.com/news/5064675/%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B3-%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C% . کریمی، «کپرنشینی برای گردشگران به اقامت لوکس تبدیل شد»، خبرگزاری مهر.]</ref> کپرها خنک‌تر از ساختمان‌ها و چادرها هستند و تحمل گرمای شدید این مناطق را آسان‌تر می‌کنند. <ref>  [https://www.tabnak.ir/fa/news/1052588/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C . «زندگی به سبک کپرنشینی»، وب‌سایت تابناک.]</ref> در برخی موارد کپر محل تحصیل و آموزش کودکان و نوجوانان است.<ref>  [https://fararu.com/fa/news/488373/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%DA%A9%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C . «زندگی به سبک کپرنشینی»، وب‌سایت فرارو.]</ref> در هوای گرم و شرجی و نبودن برق و کولر با ریختن آب بر روی کپر، هوای خنک و دلچسبی فراهم می‌شود. از دیگر ویژگی‌های کپر، سهولت ساخت و مدت زمان کم برای برپا کردن این مسکن سنتی است.<ref>[https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص2-4.]</ref>

احداث، تکمیل و مهیا کردن کپر برای زندگی، یک کار تعاملی توسط زنان و مردان خانواده است. مراحل برای برپا کردن و ساخت یک کپر عبارت‌اند از:

#زمان ساخت و برپایی کپر: افرادی که از کپر برای سکونت دائم خود استفاده می‌کنند، ساختن کپر برای آنها زمان‌بندی ندارد و در صورت نیاز آن را بنا می‌کنند؛ اما افرادی که در کنار زمین‌های کشاورزی از کپر به‌عنوان مسکن موقت استفاده می‌کنند، اوایل پاییز و قبل از شروع زمستان به برپایی آن اقدام می‌کنند.<ref>[https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص5-6.]</ref>

امروزه گرایش افراد به‌خصوص روستایی‌ها به سبک زندگی شهری سبب گرایش و تقویت تجمل‌گرایی، هزینه‌های بالای سبک زندگی شهری، بدهکارشدن به‌دلیل دریافت وام، دور شدن از محل کار، کاهش فعالیت‌های اقتصادی زنان و افزایش نیاز آنها به مصالح و تکنولوژی غیر‌بومی شده است. همۀ این عوامل اقتصاد خانوار روستایی را تحت تأثیر قرار داده و سبب تهدید زندگی آنها شده است.<ref>[https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص26.]</ref>  

خانوارهای روستایی باید برای در اختیار داشتن زمین، ساخت و تعمیر، مصالح، خرید وسایل خانگی و پرداخت اقساط، پول زیادی را در این راه مصرف کنند؛ اما استفاده از سازه‌های سنتی و بومی مانند کپر هیچ کدام از این هزینه‌ها و فشارها را بر آنها تحمیل نمی‌کند.<ref>[https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص26.]</ref>  

از طرفی مسکن‌های جدید روستایی، نقش مهمی در وابستگی افراد به شهر دارد و به‌نوعی با سرازیر کردن جریان پول از روستا به شهر، نقش مهمی در برهم زدن تعادل اقتصادی در روستا و شهر دارد.<ref>[https://jrd.ut.ac.ir/article_65553.html . رفیع‌فر و میراحمدی‌پور، «کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم‌شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد جیرفت»، 1396ش، ص26.]</ref>  

#حفظ اصالت فرهنگی: بسیاری از بومیان مناطق کپر‌نشین، کپر را نماد تاریخ و اصالت فرهنگی خود می‌دانند. به‌همین منظور سبک زندگی کپر‌نشینی با فرهنگ مردم برخی مناطق ایران عجین شده و امکان حذف آن از چرخه زندگی ممکن نیست. کپرنشینی با وجود ساخت هزاران خانۀ روستایی مستحکم در مناطق محروم و دورافتاده در استان‌های جنوبی برپا است و به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردمان این مناطق تبدیل شده است.

#حفظ میراث معنوی و رفع فاصلۀ طبقاتی: بسیاری از مردم محروم و متمکن در برخی مناطق بدون توجه به فاصلۀ طبقاتی علاقه‌مند به زندگی در کپر‌های قدیمی هستند.  بسیاری از مردم محلی در کنار خانه‌های نوساز خود، اقدام به احداث چندین کپر برای گذران فصل گرما کرده‌اند.

#اهمیت گردشگری: در برخی از مناطق کشور، کپرنشینی به‌عنوان اوج محرومیت یک منطقه قلمداد می‌شود، اما برخی از فعالان حوزۀ گردشگری از آن برای تجربه متفاوت اقامت گردشگران بهره می‌برند. اگرچه مناطق کپرنشین بیشتر در کویرهای ایران وجود دارد، اما چند سالی است که از نحوۀ ساخت این کپرها برای یک نوع جدید از اقامتگاه گردشگران نیز استفاده می‌شود. آنها کپرهای اقامتی را با تزئینات سنتی و صنایع دستی محلی مانند سوزن‌دوزی‌های بلوچی و دست‌بافته‌های زنان روستایی، تزئین و امکانات رفاهی را به آن اضافه کرده‌اند تا شرایط مناسبی برای اقامت گردشگران مهیا شود.

همچنین در قلعه گنج و چابهار نیز هتل‌ها و اقامت‌های بوم‌گردی کپری ایجاد کرده‌اند. به‌همین منظور گسترش این سازه‌های سنتی و کاربردی کردن آن در سبک زندگی، نقش بسزایی در حفظ آنها و جذب گردشگران برای بازدید و اقامت از آنها داشته و به‌نوعی سودآوری اقتصادی را برای بومیان منطقه به‌دنبال دارد.  

همچنین کپر به‌عنوان سکونتگاهی که با شرایط ویژۀ اقلیمی، نظام اقتصادی، کشاورزی و دامپروری و با امکانات موجود در منطقه سازگار است، توانسته با اندک تغییراتی، استمرار خود را حفظ کند. حذف یا ایجاد تغییرات بنیادی در این نوع سکونتگاه به تغییر ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این جامعه منجر شده و می‌تواند به فروپاشی و در نهایت مهاجرت ساکنان به شهرها منجر شود.  

همچنین کپرنشینی علاوه بر اینکه محل سکونت است، مهم‌ترین کانون تولید ثروت و ارزش افزودۀ اقتصادی در بخش کشاورزی، دامپروری و صنایع دستی است و کارکرد دوگانۀ اشتغال همراه با سکونت را برای روستاییان فراهم می‌کند.

[[رده: ویکی‌زندگی]]