حج: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

حج (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۸ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۱۳

۳٬۲۹۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۸ مارس ۲۰۲۳

←‏منابع

سمیرا پورحسن زنگنه

۱٬۲۵۵

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+[[پرونده:حج1.jpg|بندانگشتی|نماز در مراسم حج در مسجدالحرام]]
 '''حج'''<big></big>؛ عبادتی واجب در اسلام که در مکه و در نهم تا سیزدهم ذی‌الحجه انجام می‌شود.
 ==مفهوم شناسی==
-حجّ در لغت به‎ معنی ارائه دلیل و برهان و قصد کردن امری مهم است<ref>جوهری، الصحاح، 1376ش، ذیل «حجج».</ref>  و در اصطلاح اراده و قصد مکلف به سمت بیت‌الله ‌الحرام برای به‌جا آوردن اعمالی خاص در روزهای نهم تا سیزدهم ذی‌الحجه در مکان‌های مشخصی از مکه و با شرائطی مخصوص را گویند<ref>محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، 1412ق، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۰.</ref>  که یکی از پایه‌های اسلام<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج۲، ص۱۸.</ref>  و از فروعات عملی دین است.
+حجّ در لغت به‎ معنی ارائه دلیل و برهان و قصد کردن امری مهم است<ref>[http://lib.eshia.ir/20002/1/303/%D9%85%D8%AD%D8%AC%D9%88%D8%AC جوهری، الصحاح، 1376ش، ذیل «حجج».]</ref>  و در اصطلاح اراده و قصد مکلف به سمت بیت‌الله ‌الحرام برای به‌جا آوردن اعمالی خاص در روزهای نهم تا سیزدهم [[ذی‌الحجه]] در مکان‌های مشخصی از مکه و با شرائطی مخصوص را گویند<ref>[http://lib.eshia.ir/15173/2/149/%D9%88%D8%B4%D8%B1%D8%B9%D8%A7 محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، 1412ق، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۰.]</ref>  که یکی از پایه‌های اسلام<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج۲، ص۱۸.</ref>  و از فروعات عملی [[دین]] است.
 ==جایگاه حج==
-توجه ویژه قرآن و اولیای دین به حج، بیان‌گر اهمیت این فریضه در اسلام است. در قرآن، سوره‌ای به نام حج وجود دارد که در آن به عمومی بودن حج فرمان داده شده و به برخی احکام فقهی حج اشاره شده است.<ref>«سوره حج»، سایت ویکی شیعه.</ref>  حج از منظر قرآن، عهد و پیمان الهی<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۹۷.</ref>  و از شعائر اسلام و شایسته تعظیم است<ref>سوره حج، آیه ۳۲.</ref>  که حضرت ابراهیم مأمور ابلاغ حکم آن به مردم بوده است.<ref>سوره حج، آیه ۲۷.</ref>
+توجه ویژه قرآن و اولیای [[دین]] به حج، بیان‌گر اهمیت این فریضه در [[اسلام]] است. در [[قرآن]]، سوره‌ای به نام حج وجود دارد که در آن به عمومی بودن حج فرمان داده شده و به برخی احکام فقهی حج اشاره شده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%AC «سوره حج»، سایت ویکی شیعه.]</ref>  حج از منظر قرآن، عهد و پیمان الهی<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۹۷.</ref>  و از شعائر اسلام و شایسته تعظیم است<ref>سوره حج، آیه ۳۲.</ref>  که حضرت ابراهیم مأمور ابلاغ حکم آن به مردم بوده است.<ref>سوره حج، آیه ۲۷.</ref>
-بنابر آموزه‌های قرآن، حج عبادتی است با زمان معین<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref>  که بر افراد توانگر و توانمند واجب است.<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۹۷.</ref>  همچنین مناسک حج، جلوه آشکار هدایت و راهنمایی خداوند<ref>سوره حج، آیه ۳۶.</ref>  و میدان انجام اعمال خیر و کسب توشه برای آخرت معرفی شده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۷.</ref>  در برخی آیات به این مناسک از جمله وجوب طواف خانه خدا<ref>سوره حج، آیه ۲۹.</ref>  سعی میان صفا و مروه،<ref>سوره بقره، آیه ۱۵۸.</ref>  وقوف در مشعرالحرام و عرفات و آداب آن،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۸-۱۹۹.</ref>  و احکام حج از جمله تشریع حج تمتع برای غیر اهالی مکه و مجاوران حرم،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref>  احکام مربوط به قربانی کردن،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۶؛ سوره حج، آیه ۲۸.</ref>  احکام شکار کردن در مناسک حج،<ref>سوره مائده، آیه ۱۲.</ref>  جایز نبودن تراشیدن موی سر قبل از انجام قربانی،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref>  جایز بودن تجارت در حج،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref>  اعمال ممنوع در حج<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۷.</ref>  و مخالفت با برخی سنّت‌های ناپسند جاهلی در اعمال حج<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref>  پرداخته شده است.
-در احادیث، حج از ارکان اصلی دین اسلام<ref>حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱، ص۱۳.</ref>  و مایه قوت دین معرفی شده است<ref>نهج البلاغه، باب الحکم والمواعظ، حکمت 244.</ref>  که در حفظ اساس دین، نقش مهمّی را ایفا می‌کند و عامل احیای جامعه مسلمین است. با توجه به مضمون روایات، هیچ عمل خیری، جانشین حج نمی‌شود و انفاق در راه حج، اگرچه مستحب باشد، افضل انفاقات است. طبق روایات، هرگز نباید حج تعطیل یا تضعیف شود؛<ref>صدوق، علل الشرایع، ج2، ۱۳۸۳ش، ص 453 .</ref>  زیرا بقای دین در اجتماع مسلمین وابسته به بقای کعبه و احیای مناسک حج است.<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج 2، ص 271، حدیث4.</ref>
+بنابر آموزه‌های [[قرآن]]، حج عبادتی است با زمان معین<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref>  که بر افراد توانگر و توانمند واجب است.<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۹۷.</ref>  همچنین مناسک حج، جلوه آشکار هدایت و راهنمایی خداوند<ref>سوره حج، آیه ۳۶.</ref>  و میدان انجام اعمال خیر و کسب توشه برای آخرت معرفی شده است.<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۷.</ref>  در برخی آیات به این مناسک از جمله وجوب طواف خانه خدا<ref>سوره حج، آیه ۲۹.</ref>  سعی میان صفا و مروه،<ref>سوره بقره، آیه ۱۵۸.</ref>  وقوف در مشعرالحرام و عرفات و آداب آن،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۸-۱۹۹.</ref>  و احکام حج از جمله تشریع حج تمتع برای غیر اهالی مکه و مجاوران حرم،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref>  احکام مربوط به قربانی کردن،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۶؛ سوره حج، آیه ۲۸.</ref>  احکام شکار کردن در مناسک حج،<ref>سوره مائده، آیه ۱۲.</ref>  جایز نبودن تراشیدن موی سر قبل از انجام قربانی،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref>  جایز بودن تجارت در حج،<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref>  اعمال ممنوع در حج<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۷.</ref>  و مخالفت با برخی سنّت‌های ناپسند جاهلی در اعمال حج<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۹.</ref>  پرداخته شده است.
+در احادیث، حج از ارکان اصلی [[دین اسلام]]<ref>[http://lib.eshia.ir/11025/1/13/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D9%8A%D9%86%D9%8A حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱، ص۱۳.]</ref>  و مایه قوت [[دین]] معرفی شده است<ref>نهج البلاغه، باب الحکم والمواعظ، حکمت 244.</ref>  که در حفظ اساس دین، نقش مهمّی را ایفا می‌کند و عامل احیای جامعه مسلمین است. با توجه به مضمون روایات، هیچ عمل خیری، جانشین حج نمی‌شود و انفاق در راه حج، اگرچه مستحب باشد، افضل انفاقات است. طبق روایات، هرگز نباید حج تعطیل یا تضعیف شود؛<ref>صدوق، علل الشرایع، ج2، ۱۳۸۳ش، ص 453 .</ref>  زیرا بقای [[دین]] در اجتماع مسلمین وابسته به بقای کعبه و احیای مناسک حج است.<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج 2، ص 271، حدیث4.</ref>
 ==حج پیش از اسلام==
-بنابر روایات، برخی پیامبران از جمله حضرت آدم، نوح، ابراهیم، سلیمان، موسی و عیسی در دهه ذی‌الحجه، حج می‌گذاردند.<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج4، ص212.</ref>  حتی مشرکان مکه نیز حج به‌جا می‌آوردند، اما مناسک حج دچار تحریف شده بود تا جایی که برخی به‌صورت عریان، طواف می‌کردند.<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۳۴.</ref>
+بنابر روایات، برخی پیامبران از جمله حضرت آدم، نوح، ابراهیم، سلیمان، موسی و عیسی در دهه [[ذی‌الحجه]]، حج می‌گذاردند.<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج4، ص212.</ref>  حتی مشرکان مکه نیز حج به‌جا می‌آوردند، اما مناسک حج دچار تحریف شده بود تا جایی که برخی به‌صورت عریان، طواف می‌کردند.<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۳۴.</ref>
 ==اقسام حج==
 حج بر سه گونه است: تَمتُّع، قِران و اِفراد. حج تمتُّع؛ وظیفه کسانی است که در فاصله شانزده یا دوازده فرسخى (88 کیلومتری) مکه یا دورتر سکونت دارند. حج قِران؛ وظیفه اهالى مکه و نیز کسانى است که فاصله محل سکونت آنان تا مکه کمتر از شانزده فرسخ است.<ref>جواهر الکلام، 1981م، ج۱۸،ص114-115.</ref>  حج اِفراد؛ بر عهده کسانی است که به جهت وجود مانع، حج تَمتُّع را به حج مُفرَده تبدیل می‌کنند.<ref>امام خمینی، مناسک حج، 1384ش، ص221.</ref>
 ==شرایط وجوب==
-شرایط وجوب حج‌ عبارت است از: عقل، بلوغ، حریت و استطاعت. از همین‌رو حج‌گزاردن در حالت دیوانگی، بردگی، پیش از بلوغ و یا در حالت عدم استطاعت، کفایت از حَجة‌الاسلام نمى‌کند.<ref>محقق حلی، جواهرالکلام،1981م، ج۱۷، ص۲۲۹، ۲۴۱، ۲۴۸ و ۲۷۵.</ref>  استطاعت شامل توانایی مالی از جمله توشه سفر، سلامت بدنی، باز بودن راه و امنیت آن و نبودن مانع، زمان کافی برای پیمودن راه و انجام مناسک حجّ، می‌شود.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، 1408ق، صص 338 – 371.</ref>
+شرایط وجوب حج‌ عبارت است از: عقل، [[بلوغ]]، حریت و استطاعت. از همین‌رو حج‌گزاردن در حالت دیوانگی، بردگی، پیش از بلوغ و یا در حالت عدم استطاعت، کفایت از حَجة‌الاسلام نمى‌کند.<ref>محقق حلی، جواهرالکلام،1981م، ج۱۷، ص۲۲۹، ۲۴۱، ۲۴۸ و ۲۷۵.</ref>  استطاعت شامل توانایی مالی از جمله توشه سفر، سلامت بدنی، باز بودن راه و امنیت آن و نبودن مانع، زمان کافی برای پیمودن راه و انجام مناسک حجّ، می‌شود.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، 1408ق، صص 338 – 371.</ref>
 در فقه اسلامی، وجوب حج فورى است؛ یعنی در همان اولین سال استطاعت باید انجام شود و اگر ممکن نبود، در سال بعد به‌جا آورده شود. تأخیر در حج از سال استطاعت، بدون عذر، گناه کبیره است.<ref>محقق حلی،جواهرالکلام فی شرایع الاسلام، 1981م، ج۱۷، ص۲۲۳_۲۲۵.</ref>
 ==مناسک حج==
@@ خط ۱۸: / خط ۲۲: @@
 مصالح اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ارزش‌های فراوانی در پرتو عمل به مناسک حج نصیب جامعه اسلامی می‌شود که تفاهم و اتّحاد پیروان مذاهب اسلامی، از آن جمله است.
 ===هم‌گرایی===
-حج نماد وحدت و برادری است زیرا مسلمانان از کشورها و فرقه‌های مختلف اسلامی با هر رنگ و نژادی، در کنار هم به انجام مراسم مذهبی می‌پردازند و همبستگی خود را به نمایش می‌گذارند.<ref>شکریان، «ابعاد حج در قرآن»، 1374ش. </ref>
+حج نماد وحدت و برادری است زیرا [[مسلمانان]] از کشورها و فرقه‌های مختلف اسلامی با هر رنگ و نژادی، در کنار هم به انجام مراسم مذهبی می‌پردازند و همبستگی خود را به نمایش می‌گذارند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/65635/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 شکریان، «ابعاد حج در قرآن»، 1374ش.] </ref>
 ===اقتدار جامعه مسلمان===
-تفاهم و هم‌گرایی، یکی از ثمرات حج و زمینه‌ساز اتحاد، تحکیم برادری و رفع اختلافات دینی بین طبقات مسلمین و در نتیجه اقتدار امت اسلامی است که از ضرورت‌های جامعه مسلمان، در برابر تهدید‌های جبهه کفر است.<ref>شکریان، «ابعاد حج در قرآن»، 1374ش. </ref>
+تفاهم و هم‌گرایی، یکی از ثمرات حج و زمینه‌ساز اتحاد، تحکیم برادری و رفع اختلافات دینی بین طبقات مسلمین و در نتیجه اقتدار امت اسلامی است که از ضرورت‌های جامعه [[مسلمان]]، در برابر تهدید‌های جبهه کفر است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/65635/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 شکریان، «ابعاد حج در قرآن»، 1374ش.] </ref>
 ===الگوی ساده‌زیستی===
-حاجیان در ایام حج، نمونه‌ای از زندگی ساده را با لباس‌های کاملاً یکسان، مکان‌ها و غذاهای شبیه هم، به نمایش می‌گذارند. کنار نهادن امتیازات نژادی و شخصی؛ مانند ثروت، مقام، نسب و زیبایی، نشانی از مساوات اجتماعی در حج است.<ref>شکریان، «ابعاد حج در قران»، 1374ش.</ref>
+حاجیان در ایام حج، نمونه‌ای از زندگی ساده را با لباس‌های کاملاً یکسان، مکان‌ها و غذاهای شبیه هم، به نمایش می‌گذارند. کنار نهادن امتیازات نژادی و شخصی؛ مانند ثروت، مقام، نسب و زیبایی، نشانی از مساوات اجتماعی در حج است.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/65635/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 شکریان، «ابعاد حج در قران»، 1374ش.]</ref>
 ===بازنمایی نظم اجتماعی===
 تمام مناسک حج، با نظم و ترتیب خاصی انجام می‌شود؛ آغاز آن در وقت، مکان و با لباس معین است. طواف، سعی، وقوف، رمی و هَدی، بر اساس اندازه معین و نظم خاص انجام می‌شود؛ بنابراین حج، جلوه‌ای از نظم و انضباط اجتماعی برای جامعه انسانی است.<ref>ضیاء‌آبادی،حج برنامه تکامل، 1388ش.</ref>
 ===شناخت همدیگر===
-در موسم حج، مسلمین از سراسر جهان، حضور دارند. بنابراین حج یکی از عوامل شناخت همدیگر و تبادل اندیشه‌ها بین مسلمانان است. در روایتی از امام صادق نیز به آشنایی مردمان شرق و غرب، به‌عنوان یکی از علل تشریع حج، اشاره شده است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه،1389ش، ج11، ص14.</ref>
+در موسم حج، مسلمین از سراسر جهان، حضور دارند. بنابراین حج یکی از عوامل شناخت همدیگر و تبادل اندیشه‌ها بین [[مسلمانان]] است. در روایتی از [[امام صادق]] نیز به آشنایی مردمان شرق و غرب، به‌عنوان یکی از علل تشریع حج، اشاره شده است.<ref>[http://lib.eshia.ir/11025/11/14/%D8%A3%D8%AC%D9%84%D9%87%D8%A7 حر عاملی، وسائل الشیعه،1389ش، ج11، ص14.]</ref>
 ==آثار اخلاقی حج==
-حج سفری عبادی است كه در تربیت روحی انسان مؤثر است و هم در بعد اخلاق فردی و هم اخلاق اجتماعی، می‌تواند به انسان‌ها درس ایمان، فداکاری استقامت، در مقابل وسوسه‌های شیطانی، نه گفتن به نفس اماره، كنار گذاشتن رذایل اخلاقی، دوری از تكبر و غرور را به خوبی بیاموزد. حج‌گزار، باید با همراهانش با ملاطفت و دوستی رفتار ‌کند و دشواری‌های راه را با همدلی و خلق نیکو تحمل نماید و نسبت به بندگان خدا رفتاری ملاطفت‌آمیز و مؤدبانه داشته باشد. در روایتی از امام باقر، بر این نکته تأکید شده است که دوری از مصاحبت نیکو با دیگران، مانع بهره‌مندی از سفر حج خواهد بود.<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج2، ص286.</ref>
+حج سفری عبادی است كه در تربیت روحی انسان مؤثر است و هم در بعد اخلاق فردی و هم اخلاق اجتماعی، می‌تواند به انسان‌ها درس [[ایمان]]، فداکاری [[استقامت]]، در مقابل وسوسه‌های شیطانی، نه گفتن به نفس اماره، كنار گذاشتن رذایل اخلاقی، دوری از [[تكبر]] و [[غرور]] را به خوبی بیاموزد. حج‌گزار، باید با همراهانش با ملاطفت و دوستی رفتار ‌کند و دشواری‌های راه را با همدلی و خلق نیکو تحمل نماید و نسبت به بندگان خدا رفتاری ملاطفت‌آمیز و مؤدبانه داشته باشد. در روایتی از [[امام باقر]]، بر این نکته تأکید شده است که دوری از مصاحبت نیکو با دیگران، مانع بهره‌مندی از سفر حج خواهد بود.<ref>کلینی، کافی، 1388ش، ج2، ص286.</ref>
 ==حوادث در حج==
-سفر مسلمانان به مکه از راه‌های دور و نزدیک، در طول تاریخ با رخدادهایی همراه بوده و گاهی مرگ حاجیان را به‌همراه داشته است. در سال‌های اخیر، چنین رخدادهایی  مربوط به ازدحام حاجیان در رمی جمرات بوده است. همچنین حوادث دیگری نیز در طول حج اتفاق افتاده و موجب مرگ زائران خانه خدا شده است؛ سال2015م، 107 کشته در اثر سقوط جرثقیل در صحن کعبه؛ سال 2006، 76 نفر در اثر تخریب یک هتل؛ سال 1997م، 343 نفر در آتش‌سوزی چادرهای حجاج در منا؛ سال 1989م، 1 نفر به دنبال حمله مسجدالحرام؛ سال1987م، در روز ششم  حج، بیش از 270 نفر از شهروندان ایرانی در مراسم برائت از مشرکین و به‌دست حکومت آل‌سعود؛ سال 1979م، 153 نفر در گروگانگیری توسط مخالفان دولت عربستان سعودی، در مسجدالحرام و سال 1975م، ۲۰۰ زائر ایرانی در اثر آتش‌سوزی محل اقامت‌شان در مکه کشته شدند.
+سفر [[مسلمانان]] به مکه از راه‌های دور و نزدیک، در طول تاریخ با رخدادهایی همراه بوده و گاهی مرگ حاجیان را به‌همراه داشته است. در سال‌های اخیر، چنین رخدادهایی  مربوط به ازدحام حاجیان در رمی جمرات بوده است. همچنین حوادث دیگری نیز در طول حج اتفاق افتاده و موجب مرگ زائران خانه خدا شده است؛
+* سال2015م، 107 کشته در اثر سقوط جرثقیل در صحن کعبه؛
+* سال 2006، 76 نفر در اثر تخریب یک هتل؛
+* سال 1997م، 343 نفر در آتش‌سوزی چادرهای حجاج در منا؛
+* سال 1989م، 1 نفر به دنبال حمله [[مسجدالحرام]]؛
+* سال1987م، در روز ششم  حج، بیش از 270 نفر از شهروندان ایرانی در مراسم برائت از مشرکین و به‌دست حکومت آل‌سعود؛
+* سال 1979م، 153 نفر در گروگانگیری توسط مخالفان دولت [[عربستان سعودی]]، در مسجدالحرام
+* و سال 1975م، ۲۰۰ زائر ایرانی در اثر آتش‌سوزی محل اقامت‌شان در مکه کشته شدند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%AD%D8%AC «حج»، سایت ویکی شیعه.]</ref>
 ==تعطیلی حج==
 در  طول تاریخ، چندین بار مراسم حج تعطیل شده‌ است که گاهی به‌صورت عمومی بوده و گاهی به یک منطقه، اختصاص داشته است.
 ===اختلافات داخلی===
-درگیری‌های پادشاهان محلی، نزاع‌های داخلی، از جمله اختلافات سلاطین آل‌بویه، غزنویان و سلجوقیان، عامل دیگری برای تعطیلی حج ایرانیان بوده است. در دوره صفویه نیز که مسیر حج ایرانیان از کشور عثمانی می‌گذشت، اختلاف میان ایران و عثمانی موانع و مشکلاتی پیش آورد که موجب تعطیلی حج ایرانیان شد.
+درگیری‌های پادشاهان محلی، نزاع‌های داخلی، از جمله اختلافات سلاطین آل‌بویه، غزنویان و سلجوقیان، عامل دیگری برای تعطیلی حج ایرانیان بوده است. در دوره [[صفویه]] نیز که مسیر حج ایرانیان از کشور عثمانی می‌گذشت، اختلاف میان ایران و عثمانی موانع و مشکلاتی پیش آورد که موجب تعطیلی حج ایرانیان شد.
 ===ظهور وهابیت===
-درگیری‌های وهابیون به‌منظور سلطه یافتن بر مکه و مدینه، از جمله حمله آنان به شهرهای طائف، مکه و مدینه، بارها موجب تعطیلی حج شد.
+درگیری‌های وهابیون به‌منظور سلطه یافتن بر [[مکه]] و [[مدینه]]، از جمله حمله آنان به شهرهای طائف، مکه و مدینه، بارها موجب تعطیلی حج شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D8%AA%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%84_%D8%AD%D8%AC «تعطیل حج»، سایت ویکی حج.]</ref>
 ===حکومت آل‌سعود===
-با تاسیس حکومت آل‌سعود در سال 1319ق، به دلایل مختلف از جمله اختلافات سیاسی کشور عربستان با دیگر کشورهای اسلامی یا رفتار نامناسب آل‌سعود، حج‌‌ تعطیل شده است. مثلا کشتار حج‌‌گزاران ایرانی در مراسم برائت از مشرکان در سال 1366ش در شهر مکه توسط حکومت سعودی، باعث شد روابط بین ایران و عربستان قطع و حج‌گزاری ایرانیان تا سه سال تعطیل شود؛ اما بعد از آن، عربستان، بر‌گزاری مراسم برائت از مشرکان را پذیرفت و حج‌‌گزاری ایرانیان دوباره آغاز شد.
+با تاسیس حکومت آل‌سعود در سال 1319ق، به دلایل مختلف از جمله اختلافات سیاسی کشور عربستان با دیگر کشورهای اسلامی یا رفتار نامناسب آل‌سعود، حج‌‌ تعطیل شده است. مثلا کشتار حج‌‌گزاران ایرانی در مراسم برائت از مشرکان در سال 1366ش در شهر [[مکه]] توسط حکومت سعودی، باعث شد روابط بین ایران و عربستان قطع و حج‌گزاری ایرانیان تا سه سال تعطیل شود؛ اما بعد از آن، عربستان، بر‌گزاری مراسم برائت از مشرکان را پذیرفت و حج‌‌گزاری ایرانیان دوباره آغاز شد.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D8%AA%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%84_%D8%AD%D8%AC «تطیل حج»، سایت ویکی حج.]</ref>
 ===رواج بیماری===
-شیوع بیماری‌های فراگیر در جهان یا رواج بیماری در مکه و مدینه از عوامل تعطیلی حج در گذشته بوده است. به‌عنوان مثال با همه‌گیری جهانی ویروس کووید۱۹، حکومت عربستان اعلام کرد که حج سال ۱۴۴۱ق تنها با شرکت محدود حاجیان از داخل این کشور برگزار می‌شود.
+شیوع بیماری‌های فراگیر در جهان یا رواج بیماری در [[مکه]] و [[مدینه]] از عوامل تعطیلی حج در گذشته بوده است. به‌عنوان مثال با همه‌گیری جهانی ویروس کووید۱۹، حکومت عربستان اعلام کرد که حج سال ۱۴۴۱ق تنها با شرکت محدود حاجیان از داخل این کشور برگزار می‌شود.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D8%AA%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%84_%D8%AD%D8%AC «تعطیل حج»، سایت ویکی حج.]</ref>
 ==آداب و رسوم حج در فرهنگ ایرانی==
-سفر حج در فرهنگ ایرانیان، با آداب و رسوم خاصی همراه است که برخی مربوط به قبل از سفر و برخی پس از بازگشت از سفر حج است و معمولا با آداب و رسوم محلی در نقاط مختلف ایران، آمیخته شده است.
+سفر حج در فرهنگ ایرانیان، با آداب و رسوم خاصی همراه است که برخی مربوط به قبل از سفر و برخی پس از بازگشت از سفر حج است و معمولا با آداب و رسوم محلی در نقاط مختلف [[ایران]]، آمیخته شده است.
 ===حلالیت‌طلبی===
-از رسوم سفر حج این است که زائران خانه خدا پیش از سفر، دیگران را از سفر خویش آگاه می‌کنند و ضمن دیدار با آنها، از ایشان حلالیت‌ می‌خواهند.
+از رسوم سفر حج این است که زائران خانه خدا پیش از سفر، دیگران را از سفر خویش آگاه می‌کنند و ضمن دیدار با آنها، از ایشان حلالیت‌ می‌خواهند.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D8%A8%D8%AF%D8%B1%D9%82%D9%87 «بدرقه»، سایت ویکی حج.]</ref>
 ===بدرقه===
-در آیین بدرقه، زائران خانه خدا تا مسافتی از سوی دیگران، همراهی و مشایعت می‌شوند. بدرقه، از سنت‌های اسلامی است و در ایران و سایر کشورهای مسلمان با آداب و رسوم متنوع برگزار می‌شود.
+در آیین بدرقه، زائران خانه خدا تا مسافتی از سوی دیگران، همراهی و مشایعت می‌شوند. بدرقه، از سنت‌های اسلامی است و در [[ایران]] و سایر کشورهای [[مسلمان]] با آداب و رسوم متنوع برگزار می‌شود.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D8%A8%D8%AF%D8%B1%D9%82%D9%87 «بدرقه»، سایت ویکی حج.]</ref>
 ===استقبال===
-در پایان سفر حج، بسیاری از مردم به پیشواز حاجی می‌روند و از او استقبال می‌کنند. رسم استقبال از حاجی در سرزمین‌های مختلف اسلامی با آیین‌های محلی آمیخته شده است. این رسم ریشه در سنت پیامبر اکرم و امامان شیعه دارد.
+در پایان سفر حج، بسیاری از مردم به پیشواز حاجی می‌روند و از او استقبال می‌کنند. رسم استقبال از حاجی در سرزمین‌های مختلف اسلامی با آیین‌های محلی آمیخته شده است. این رسم ریشه در سنت [[پیامبر اکرم]] و امامان [[شیعه]] دارد.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D8%AD%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%86#_%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%B3%D9%88%DB%8C%20%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%20%D9%88%20%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86 «استقبال از حاجیان»، سایت ویکی فقه.]</ref>
-امروزه ایرانیان هنگام بازگشت حاجی، کوچه را چراغانی کرده، اسفند دود می‌کنند و پارچه‌نوشته‌های خیرمقدم و زیارت‌قبول بر در و دیوار می‌آویزند. قربانی کردن گوسفند، گاو و شتر به شکرانه بازگشت حاجی نیز در مناطق گوناگون ایران رواج دارد.
+امروزه ایرانیان هنگام بازگشت حاجی، کوچه را چراغانی کرده، اسفند دود می‌کنند و پارچه‌نوشته‌های خیرمقدم و زیارت‌ قبول بر در و دیوار می‌آویزند. قربانی کردن [[گوسفند]]، [[گاو]] و [[شتر]] به شکرانه بازگشت حاجی نیز در مناطق گوناگون [[ایران]] رواج دارد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/240611/%D8%AD%D8%AC فیروزی و صادقی گویا، «حج»، وب‌سایت دائره المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>
 ===چاووش‌خوانی===
-چاووش‌خوانی، یکی از آداب استقبال از حاجی است. چاووش‌خوانان اشعاری برای تشویق مردم به سفرهای زیارتی و فراهم کردن اسباب و لوازم سفر می‌خوانند.
+چاووش‌خوانی، یکی از آداب استقبال از حاجی است. چاووش‌خوانان اشعاری برای تشویق مردم به سفرهای زیارتی و فراهم کردن اسباب و لوازم سفر می‌خوانند.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D8%AD%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%86 «استقبال از حاجیان»، سایت ویکی فقه.]</ref>
 ===ولیمه===
-حاجیان پس از بازگشت از حج، بستگان و آشنایان خویش را به مهمانی دعوت می‌کنند و  با آب زمزم، خرمای مدینه و غذا از آنها پذیرایی می‌کنند که در اصطلاح به این غذا، ولیمه می‌گویند.
+حاجیان پس از بازگشت از حج، بستگان و آشنایان خویش را به مهمانی دعوت می‌کنند و  با آب زمزم، خرمای مدینه و غذا از آنها پذیرایی می‌کنند که در اصطلاح به این غذا، ولیمه می‌گویند.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D8%AD%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%86 «استقبال از حاجیان»، سایت ویکی فقه.]</ref>
 ===سوغات===
-حاجیان ایرانی معمولا از سفر مکه، سوغات مذهبی مانند آب زمزم و هدایایی برای اقوام و دوستان خود می‌آورند. در سال‌های اخیر سازمان حج و زیارت، جهت حمایت از کالای ایرانی، جلوگیری از خروج ارز از کشور، رونق‌بخشی به کسب وکارهای ایرانی، صرفه‌جویی در وقت و تسهیل تهیه سوغات، تمهیداتی انجام داده تا زائران ایرانی به جای بازارگردی و خرید از بازارهای عربستان، سوغات خود را از داخل کشور تهیه کنند. در  این راستا، «سامانه برکت به خانه» راه‌اندازی شده است.
+حاجیان ایرانی معمولا از سفر [[مکه]]، سوغات مذهبی مانند آب زمزم و هدایایی برای اقوام و دوستان خود می‌آورند. در سال‌های اخیر سازمان حج و زیارت، جهت حمایت از کالای ایرانی، جلوگیری از خروج ارز از کشور، رونق‌بخشی به کسب وکارهای ایرانی، صرفه‌جویی در وقت و تسهیل تهیه سوغات، تمهیداتی انجام داده تا زائران ایرانی به جای بازارگردی و خرید از بازارهای عربستان، سوغات خود را از داخل کشور تهیه کنند. در  این راستا، «سامانه برکت به خانه» راه‌اندازی شده است.<ref>[https://news.haj.ir/news/ID/9339/%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%AA «برکت به خانه، بستری برای تهیه سوغات»، سایت حج و زیارت.]</ref>
 ==حج در نظم و نثر فارسی==
-حج در ادبیات فارسی، موضوع اشعار و آثار منظوم شعرای ایرانی بوده و هست. ابیات فراوانی با مضامینی همچون بزرگداشت حج، آرزوی حج، دشواری راه حج، جنبه‌های اخلاقی و نیز اسرار حج سروده شده است. در برخی منظومه‌های فارسی مانند منظومه تحفة العراقین، سروده افضل‌الدین بدیل خاقانی به شرح سفر حج پرداخته شده است.
+حج در [[ادبیات فارسی]]، موضوع اشعار و آثار منظوم شعرای ایرانی بوده و هست. ابیات فراوانی با مضامینی همچون بزرگداشت حج، آرزوی حج، دشواری راه حج، جنبه‌های اخلاقی و نیز اسرار حج سروده شده است. در برخی منظومه‌های فارسی مانند منظومه تحفة العراقین، سروده افضل‌الدین بدیل خاقانی به شرح سفر حج پرداخته شده است.<ref>خاقانی، تحفه العراقین، 1388ش، ص119-120</ref>
-در عرصه بادیه نهی روی             نه بادیه بل ریاض خود روی
+{{آغاز نستعلیق}}
-همچنین منابعی در نثر فارسی درباره حج نگاشته شده است، مانند منابع اخلاقی و عرفانی که به حج و آداب آن پرداخته‌اند. مهم‌ترین آثار نثر فارسی با موضوع حج، سفرنامه‌ها هستند که مهم‌ترین آنها «سفرنامه ناصرخسرو» است.
+{{شعر|نستعلیق}}
+{{ب|در عرصه بادیه نهی روی|نه بادیه بل ریاض خود روی}}
+{{پایان شعر}}
+{{پایان نستعلیق}}
+همچنین منابعی در نثر فارسی درباره حج نگاشته شده است، مانند منابع اخلاقی و عرفانی که به حج و آداب آن پرداخته‌اند. مهم‌ترین آثار نثر فارسی با موضوع حج، سفرنامه‌ها هستند که مهم‌ترین آنها «سفرنامه ناصرخسرو» است.<ref>[https://wikihaj.com/view/%D8%AD%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA «حج در ادبیات»، سایت ویکی حج.]</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
@@ خط ۸۳: / خط ۱۰۳: @@
 *  محقق حلی، جعفر بن حسن، جواهر الکلام فی شرایع الاسلام، بیروت، دار إحياء التراث العربی، 1981م.
 * محقق کرکی، علی بن حسین، رسائل المحقق الکرکی، قم، چاپ محمد حسون، ۱۴۱۲ق.
-[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: دین]] [[رده: مناسک دینی]] [[رده: مکان دینی و مذهبی]] [[رده:آداب و رسوم]]
+[[رده: ویکی‌زندگی]] [[رده: آموزه‌های دینی]] [[رده: مناسک دینی]] [[رده: مکان دینی و مذهبی]] [رده: آرامش معنوی]]