آجیده‌دوزی: تفاوت میان نسخه‌ها

==آجیده‌دوزی در مناطق مختلف ایران==

هنر آجیده‌دوزی از دیرباز میان ایرانیان رایج بوده و امروزه نیز این نوع از رودوزی در [[کرمان]]، [[خراسان]]، [[گلستان (استان)|گلستان]]، [[گیلان]] و اصفهان رواج دارد.  درویشان در خراسان، کلاه خود را از [[پشم]] [[شتر]] به‌صورت نمد درآورده و روی آن را آجیده‌دوزی می‌کردند.<ref>امیدی، دیده و دل و دوست (پژوهشی در پوشاک و هنرهای سنتی خراسان)، ۱۳۸۲ش، ص۱۵۱.</ref>  زنان نیز در این منطقه، مابین دو لایه‌ی پارچه‌ی لحاف، مقداری [[پنبه]] یا [[پشم]] حلاجی‌شده قرار می‌دهند و روی آن‌ها را نیز آجیده‌دوزی می‌کنند.<ref>امیدی، دیده و دل و دوست (پژوهشی در پوشاک و هنرهای سنتی خراسان)، ۱۳۸۲ش، ص۱46.</ref>  درویشان [[کرمان|کرمانی]] نیز کلاه‌های خود را با خطوط موازی ظریفی می‌آرایند.<ref>علاء فیروز، «سوزن‌دوزی»، سیری در صنایع دستی ایران، ۱۳۵۶ش، ص221، تصویر شماره 2.</ref>  مردان، در مناطق کُردنشین، از کت‌های پنبه‌دوزی شده استفاده می‌کنند.<ref>ضیاءپور، پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران به روزگار محمدرضا پهلوی، ۱۳۴۶ش، ص72.</ref>  مردان [[ترکمن]] نیز، عموما  کلاه‌های آستردار، پنبه‌دوزی شده و لفاف‌دار به سر می‌نهند.<ref>ضیاءپور، پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران به روزگار محمدرضا پهلوی، ۱۳۴۶ش، ص216.</ref>  استفاده از کلاه سفید آجیده‌دوزی، در میان قبایل [[بلوچ]] ایران نیز رایج است.<ref>سیار، فرهنگ و پوشاک مردم جنوب خراسان، ۱۳۷۰ش، ص۲۶۳.</ref>

در هنر آجیده‌دوزی همواره به دو اصل توجه می‌شود: 1. انتخاب دقیق و هارمونی رنگ‌ها، 2. به‌کار بردن قطعات بیشتر.<ref>صبا، نگرشی بر روند سوزن‌دوزی‌های سنتی ایرانی از هشت هزار سال قبل از میلاد تا امروز، ۱۳۷۰ش، ص۱۰۵.</ref> بر این اساس، آجیده‌دوزی گاهی با استفاده از پنبه به‌عنوان لایۀ میانی صورت می‌گیرد و گاهی بدون لایه وسط، انجام می‌شود.

===آجیده‌دوزی با پنبه===

برای آجيده‌دوزه با پنبه، ابتدا باید چِلواری را به پارچه‌ی رویه دوخت و سپس میان پارچه رویه و آستر، یک لایه از [[پنبه]] قرار داد. در این مرحله، طرح مورد نظر را روی کاغذ پیاده کرده و پس از آن، با سنجاق روی آن را سوراخ سوراخ می‌کنند. در مرحله بعدی، از پودر گچ یا زغال (بستگی به روشن یا تیره بودن رنگ پارچه) برای انتقال نقش به پارچه استفاده می‌کنند. امروزه، از وسایلی همچون کاربن، خط‍‌کش، نقاله و گونیا برای همین منظور استفاده می‌شود. در مرحله آخر، دوخت شروع می‌شود.<ref>فرخ‌سرشت، سوزن‌دوزی صنایع دستی، ۱۳۶۴ش، ص۵۲.</ref><br>

این گونه از آجیده‌دوزی، به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد:

سیدصدر، دائرة‌المعارف هنرهای صنایع دستی و حِرف مربوط به آن، ۱۳۸۶ش، ص69.</ref>     

# پنبه‌دوزی به روش برجسته: در این روش، از لایه‌ی میانی استفاده نمی‌شود. برخی، برای ایجاد گرمای بیشتر، پس از اتمام پنبه‌دوزی، لایه‌ی میانی را به آن اضافه می‌کنند.<ref>سیدصدر، دائرة‌المعارف هنرهای صنایع دستی و حِرف مربوط به آن، ۱۳۸۶ش، ص70، تصویر شماره 2. </ref>  این شیوه، در تزئین روبالشی، لباس، کلاه‌های درویشی، شب‌کلاه، بقچه، سجاده نماز، روانداز، روتختی، روکرسی، شنل و روکش وسایل [[آشپزخانه]] استفاده می‌شود. هنرمندان، از پارچه‌های [[ابریشم|ابریشمی]]، [[پنبه|پنبه‌ای]]، نخی، مخمل، ساتن، کتان، تافته، اطلس و گاهی از تکه پارچه‌های مختلف برای هنر پنبه‌دوزی استفاده می‌کنند.<ref>فرخ‌سرشت، سوزن‌دوزی صنایع دستی، ۱۳۶۴ش، ص۵۲ و 53.</ref>

===آجیده‌دوزی بدون لایه وسط===

در این روش، پس از اتصال آستر به پارچه رویه و انتقال طرح، دوخت آجیده با استفاده از سوزن و نخ‌های [[پنبه|پنبه‌ای]] یا [[ابریشم|ابریشمی]] صورت می‌گیرد. در این روش، سوزن به صورت عمودی یا مورب از روی پارچه عبور می‌کند و با ایجاد گره‌های کوچک، طرح‌ها را شکل می‌دهد. این گره‌ها به گونه‌ای هستند که سطح پارچه را برجسته و زیبا می‌کنند<ref>صبا، نگرشی بر روند سوزن‌دوزی‌های سنتی ایرانی از هشت هزار سال قبل از میلاد تا امروز، ۱۳۷۰ش، ص۱۰۵؛ سیدصدر، دائرة‌المعارف هنرهای صنایع دستی و حِرف مربوط به آن، ۱۳۸۶ش، ص۶۸.</ref>   

==نقوش آجیده‌دوزی==

در هنر آجیده‌دوزی، از نقش‌های کهن و مدرن همچون نقوش هندسی، گل و مرغ، گل و بوته، طره‌ای، نیم‌طره‌ای، ترنجی، محرّماتی راست، محرّماتی کج، محرّماتی جناغی، بازوبندی، بندرومی، طبله، دایره‌ای، بیضی، لوزی، ترنج کاسه  و نیم‌کاسه، لچکی، شمسه‌ای، نقوش هلالی، اسلیمی، گوشه‌ای، زیگزاگی، گل گلدانی و نیز تصاویر انسان، پرندگان و سایر انواع جانوران استفاده می‌شود.<ref>صبا، نگرشی بر روند سوزن‌دوزی‌های سنتی ایرانی از هشت هزار سال قبل از میلاد تا امروز، ۱۳۷۰ش، ص۱۰۵؛<br>

==کاربردهای آجیده‌دوزی==

* تزئین لباس‌های محلی و سنتی

* نفیسی، علی‌اکبر، فرهنگ، تهران، خیام، ۱۳۱۷ش.

[[رده: ویکی‌زندگی]]