هنر اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

<big>'''هنر اسلامی'''</big>؛ هنری برگرفته از تعالیم اسلام و انتقال‌دهندۀ مضامین اسلامی.<br>هنر اسلامی، هنر رایج در جامعۀ اسلامی و ازجمله دوران‌های شکوهمند تاریخ هنر است. هنر اسلامی، بخش ارزشمندی از دستاوردهای بشری در عرصۀ هنر دانسته می‌شود که شامل انواع گوناگون هنر همچون معماری، خوش‌نویسی، سفالگری، سرامیک و کاشی می‌شود. هنر اسلامی را همچنین، هنری می‌دانند که انتقال‌دهندۀ مضامین الهی و اسلامی است و از دستورات دینی و قرآن کریم نشأت گرفته و بر شعار قرآنی «لا اله الا الله» استوار است. کارشناسان معتقدند که هرچند امروزه با پیشرفت فناوری‌های مدرن، نمی‌توان از ورود هنر غیربومی به ایران و تأثیرگذاری آن بر فرهنگ ایرانی جلوگیری کرد، اما هنر اسلامی، همچنان هنری به‌روز و جهانی به‌شمار رفته و غنا و توانایی کافی برای رویارویی با چالش‌ها و سازگاری با اقتضائات دوران معاصر را دارد.

==مفهوم‌شناسی==

هنر اسلامی را هنری می‌دانند که در جامعۀ مسلمین رواج یافته است. عناصری از هنر اسلامی ممکن است حتی توسط مسلمانان پدید نیامده باشد، اما به‌دلیل شکوفایی در جامعۀ اسلامی و اثرپذیری از فرهنگ اسلامی و منطقه‌ای [[مسلمانان]]، به هنر اسلامی معروف شده باشد. از این منظر، اتصاف گونه‌هایی از هنر به اسلام، معلول فرهنگ غنی و متنوع مردمانی است که به‌عنوان [[مسلمان]] و با سبک اسلامی، زندگی می‌کنند.<ref>Davis & et.al, “Janson’s history of Art”, 2007, P277.</ref>  هنر اسلامی در چارچوب رویکرد دینی مسلمانان در سبک زندگی، برخلاف هنر غربی که ماهیتی اومانیستی دارد،<ref>مکتبی که انسان را در مرکز تأملات خود قرار داده و اصالت را به رشد و شکوفایی انسان می‌دهد.</ref>  بر فلسفۀ دینی و الهی استوار است و حقایق معنوی را بازنمایی می‌کند<ref> [https://www.sid.ir/paper/1037327/fa محجل، «مبانی مابعدالطبیعی هنر اسلامی»، 1401ش، ص436.]</ref>  و بیرونی‌ترین و ملموس‌ترین چهرۀ اسلام، شناخته می‌شود.<ref>[https://magirans.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1 «مقاله رویکرد به هنر اسلامی در دنیای معاصر»، وب‌سایت فصلنامۀ مگ ایرانز.]</ref>  در هنر اسلامی، علاوه بر موضوع هنری به سازگاری ساختار، شیوۀ بیان و صورت با آموزه‌های اسلام نیز توجه می‌شود تا سرشتی روحانی داشته باشد و همواره آدمی را به‌سوی خداوند دعوت کند.<ref> [https://wiki.ahlolbait.com/%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C#cite_note-7 «هنرهای اسلامی»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref>  

==پیشینه==

[[دین]] اسلام، روش و مرام جدیدی به زندگی افراد افزود و در چارچوب آن، سبک زندگی و مهارت‌ها و هنرها را بازتعریف کرد. مسلمانان در این راستا، هنر اسلامی را پدید آوردند.<ref> [https://rahagfx.com/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/ «معرفی هنر اسلامی و نقش آن در زندگی»، وب‌سایت خانۀ فتوشاپ.]</ref>  ایرانیان نیز با پذیرش اسلام، بسیاری از عناصر کهن هنر ایرانی مانند اندیشۀ خیر، نیکی، نور و روشنایی را در هنرِ دوران اسلامی، بازنمایی کردند و در طول تاریخ اسلامی بر شاخه‌ها و ظرافت‌های آن افزودند.<ref> [https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-6/1454048-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7% «رابطۀ میان هنر ایرانی و هنر ایرانی- اسلامی»، خبرگزاری ایلنا.]</ref>  امروزه که رویکردهای هنری برآمده از فرهنگ غربی در جامعۀ مسلمان، جای پایی یافته‌اند هنوز هم بسیاری از ظرافت‌های هنر اسلامی در جای‌جای سرزمین‌های اسلامی، برتری خود را به رخ می‌کشند و برخی از مردم دنیا، هزینه‌های بسیاری را صرف خرید نسخ خطی و [[صنایع دستی]] اسلامی می‌کنند.<ref>[https://www.ibna.ir/news/343489/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7-%D9%85%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AF-%D9%86%DA «هنر اسلامی در جامعه و با جامعه معنا می‌یابد/ نگاه منصفانۀ مؤلف به هنر اسلامی»، خبرگزاری ایبنا.]</ref>  کارشناسان نسبت به کم‌توجهی جامعۀ امروزی ایران به هنر و فرهنگ اصیل ایرانی- اسلامی، هشدار می‌دهند؛ معماری و شهرسازی در ایران از الگوهای بومی و اصیل ایرانی فاصله‌ می‌گیرد و برپایی ساختمان‌هایی با اشکال ناهنجار و نازیبا رونق گرفته است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/1001542/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87 «کاربرد هنر اسلامی ایرانی در زندگی ایرانی‌ها کم‌رنگ شده است»، خبرگزاری مهر.]</ref>   

==کارکردهای هنر اسلامی در دنیای معاصر==

در جهان معاصر، هنر اسلامی می‌تواند کارکردهای ارزشمند و شگفت‌آوری از خود بروز بدهد که انسان معاصر به آنها نیازمند است؛ از جمله:  

#نمایاندن زشتی‌ها و ناراستی‌ها؛

هنر اسلامی، شامل انواع هنرهایی است که در جغرافیای فرهنگی اسلام تولید شده‌اند،<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C#cite_note-7 «هنرهای اسلامی»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref>  ازجمله:

===معماری===

مطابقت و بومی‌سازی، مهم‌ترین و شاخص‌ترین ویژگی هنر اسلامی در معماری است؛ معماری اسلامی، نسبت به ویژگی‌های اقلیمی، کاملاً منعطف است. از شاخصه‌های مهم معماری اسلامی، طاق، گنبد، کاشی‌کاری و [[آینه‌کاری]]، [[مقرنس]] و نیز پیچ‌وتاب‌های اسلیمی است که در مقبره‌ها، کاخ‌ها، [[مسجد|مساجد]] و زیارتگاه‌های مسلمانان دیده می‌شود. از نمونه‌های فاخر معماری اسلامی در ایران می‌توان به [[گنبد سلطانیه]] در زنجان، پل خواجو در [[اصفهان]]، [[باغ ارم]] در [[شیراز]]، مسجد جامع اصفهان و کاشی‌کاری‌های تخت‌سلیمان اشاره کرد<ref>  [https://rahagfx.com/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/ «معرفی هنر اسلامی و نقش آن در زندگی»، وب‌سایت خانۀ فتوشاپ.]</ref>  که تأثیر فرهنگ‌های متفاوت در درون تمدن اسلامی را به‌وضوح نشان می‌دهند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C#cite_note-7 «هنرهای اسلامی»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref>    در این میان، محراب مساجد و گنبدها، همگی نشان از وحدانیت خداوند دارند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/116828/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B3%D9%8E%D8%A8%DA%A9-%D8%B3%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7 «جایگاه هنر و عوامل سبک‌ساز در ساخت و ارتقای سبک زندگی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>   

===هنرهای نمایشی===

از دیگر انواع هنر ایرانی که با آموزه‌های اسلامی عجین شده، هنرهای نمایشی مانند تعزیه است که تأثیر بسیاری بر هنر و زندگی ایرانیان داشته است.  شکل امروزی تعزیه، از قرن چهارم هجری در ایران رایج شد و بر زندگی مذهبی ایرانیان و فرهنگ و هنر آنها تأثیری چشمگیر داشته است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C#cite_note-7 «هنرهای اسلامی»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref>   

===بافندگی===

در تمامی مناطق مسلمان‌نشین، وسایل و محصولات مختلفی از سفال و سرامیک تولید می‌شده که در نوع مواد اولیه، رنگ و طرح‌های تزئینی با یکدیگر اختلافاتی دارند. کاشی‌کاری، همچنین، به‌عنوان پوششی تزئینی برای ساختمان‌ها، به‌خصوص در ایران و آسیای مرکزی، رشدی شگرف داشته و از مفاخر هنر اسلامی در جهان به‌شمار می‌رود.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C#cite_note-7 «هنرهای اسلامی»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref>  

===خوشنویسی و گرافیک===

پس از نزول قرآن بر [[حضرت محمد|پیامبر اسلام]]، خطاطان بسیاری تلاش کردند تا این آیات را به بهترین صورت ممکن خوشنویسی کنند. این سنت همواره میان مسلمانان رایج بوده و امروزه بازنویسی قرآن، در انواع زبان، خط، هنر و با ایجاد ساختارهای پیچیدۀ گرافیکی به هنری برجسته تبدیل شده است. خوشنویسی، هنوز هم یکی از هنرهای پرطرفدار میان مسلمانان است که امروزه، نوع دیجیتالی آن نیز بسیار پرکاربرد است.<ref>[https://rahagfx.com/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/ «معرفی هنر اسلامی و نقش آن در زندگی»، وب‌سایت خانۀ فتوشاپ.]</ref>  خوشنویسی بارزترین هنر در پهنۀ سرزمین‌های اسلامی است و به‌مثابه زبان هنری مشترک برای تمامی مسلمانان تلقی می‌شود. در سرزمین‌های اسلامی، خط زیبا در نگارش قرآن، کتیبه‌های دیوارها، گنبدها و بناهای مذهبی و غیرمذهبی، منبرها، سکه‌ها، سفالینه‌ها، ظروف فلزی، سلاح‌ها، لباس‌ها و منسوجات، کتاب‌ها و قطعات هنری تذهیب، به‌کار می‌رود.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C#cite_note-7 «هنرهای اسلامی»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref>   

===ادبیات و شعر اسلامی===

در فرهنگ مسلمانان، اشعار زیبا و سروده‌های پرمحتوایی پدید آمده است که گاهی برخی عالمان و عارفان مسلمان، این شعرها را در قنوت نماز خود و هنگام نیانش با پروردگار می‌خواندند.<ref> [https://hawzah.net/fa/Article/View/116828/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B3%D9%8E%D8%A8%DA%A9-%D8%B3%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7 «جایگاه هنر و عوامل سبک‌ساز در ساخت و ارتقای سبک زندگی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>  شعر اسلامی از وجوه برجستۀ هنری در فرهنگ اسلامی است که در سه زبان [[زبان عربی|عربی]]، ترکی و [[زبان فارسی|فارسی]] به اوج رونق خود رسیده‌ است. زبان‌های اردو و بنگالی نیز از دیگر زبان‌های مهم در شعر اسلامی هستند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C#cite_note-7 «هنرهای اسلامی»، دانشنامۀ اسلامی.]</ref>   

===هنرهای آوایی===