امام علی بن موسی: تفاوت میان نسخه‌ها

# سیرۀ عبادی؛ امام رضا بسیار نماز می‌خواند و به نماز اول وقت، اهمیت می‌داد؛ شب را به نماز و سجده‌های طولانی و تلاوت قرآن سپری می‌کرد؛ <ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص47 و 66.</ref> شب‌ها، کم می‌خوابید و شب‌زنده‌دار بود و روزها، روزه بود؛ <ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص462.</ref><ref> وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص63.</ref> اهتمام به دعا و صلوات، <ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص69.</ref> پرهیز از کسب مال حرام و دوری از ناامیدی از درگاه الهی، به عنوان دو مانع استجابت دعا، <ref>. زارعی سبزواری، سیرۀ علمی و عملی امام رضا، 1394ش، ص26-37.</ref> از ویژگی‌های او بود. علی بن موسی با قرآن انس داشت<ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص47 و 66.</ref> و آن را طی سه روز ختم می‌کرد.<ref>. امین، سیرۀ معصومان، ج5، 1397ش، ص144.</ref> او قرآن را زیبا تلاوت می‌کرد، در معانی آیات، تامُّل کرده و به سؤالات و شبهات، از طریق آیات قرآن پاسخ می‌داد. امام رضا به علوم قرآنی، نظیر محکمات و متشابهات قرآنی، توجه می‌کرد.<ref>. زارعی سبزواری، سیرۀ علمی و عملی امام رضا، 1394ش، ص112-117.</ref>

# سیرۀ اخلاقی؛ امام رضا آیینۀ تمام‌نمای خصال نیکو بود؛ خوش‌اخلاق و خوش‌رفتار بود و اخلاق بد را نابودگر اعمال می‌دانست؛ بر راستگویی، تاکید و بر امانتداری، توصیه می‌کرد؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص72-73.</ref> به مشورت با دیگران، سفارش و از کم‌فروشی و ریخت وپاش، خیانت و رباخواری، نهی می‌کرد؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص78-79.</ref> از جدال و مِراء با دیگران و دشمنی و بدگویی نسبت به دیگران، نهی می‌کرد؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص76.</ref> نظم او زبان‌زد بود؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص78.</ref> ادب و تواضع و فروتنی داشت، <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص67-68.</ref> کلام کسی را قطع نمی‌کرد و با سخن خود، خاطرِ کسی را آزرده نساخته و در حق کسی جفا نمی‌کرد؛ <ref>. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ص365.</ref><ref> امین، سیرۀ معصومان، ج5، 1397ش، ص145.</ref> از کسی رو برنمی‌گرداند؛ <ref>. قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا، 1389ش، ج1، ص56.</ref> بر حِلم و بردباری تاکید داشت و نرم و ملایم سخن می‌گفت<ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص68-69.</ref> و در سخن گفتن، درشتی نمی‌کرد؛ <ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص37.</ref> در حضور دیگران، پای خود را دراز نمی‌کرد<ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص37.</ref><ref> امین، سیرۀ معصومان، ج5، 1397ش، ص145.</ref> و به دیوار تکیه نمی‌داد؛ آب دهان خود را بر زمین نمی‌انداخت؛ <ref>. معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ص365.</ref><ref> پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص67.</ref> قهقهه نمی‌زد، ولی همواره مُتِبَسِّم بود.<ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص462.</ref> او نسبت به سهو و خطای دیگران، عفو و اغماض داشت؛ <ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص44.</ref> کنیزان و غلامان و کارگزاران خود را با القاب زشت صدا نمی‌زد<ref>. قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا، 1389ش، ج1، ص56.</ref> و با آنها بدرفتاری و فحاشی نمی‌کرد؛ <ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص462.</ref> نسبت به آنها تکبر نورزیده، <ref>. قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا، 1389ش، ج1، ص56.</ref> با آنها هم‌غذا و هم‌سفره می‌شد و به تنهایی غذا نمی‌خورد<ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص462.</ref><ref> امین، سیرۀ معصومان، ج5، 1397ش، ص145.</ref> و آنها را هنگام غذا، به دنبال امور متفرقه گسیل نمی‌داشت؛ برای صرف غذا، ابتدا از بهترین غذاها برای مساکین کنار می‌گذاشت و آن‌گاه، تَناوُل می‌کرد.<ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص463.</ref><ref> پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص55-64.</ref> سخی و گشاده‌دست بود و در زهد و ساده‌زیستی و بی‌توجهی به تجملات، سرآمد بود؛ <ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص31.</ref> اجازه نمی‌داد کسی برای احترام او، از سرِ سفره برخیزد؛ <ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص468-469.</ref> درخواست نیازمندان را بی‌پاسخ نمی‌گذاشت<ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص81.</ref><ref> رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص37.</ref> و از پشتِ در به افراد نیازمند کمک می‌کرد؛ <ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص468.</ref> در دل شب، صدقات پنهانی می‌داد؛ <ref>. قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا، 1389ش، ج1، ص57.</ref><ref> معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ص370.</ref> اگر به کسی وعده می‌داد، بدان ملتزم می‌شد.<ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص492.</ref> امام رضا ملاک شیعه بودن را نه با شعار و ادعا، بلکه در عمل صالح و انجام دستورات خدا و پیامبر می‌دانست.<ref>. زارعی سبزواری، سیرۀ علمی و عملی امام رضا، 1394ش، ص54 و 56.</ref>  

# سیرۀ اجتماعی؛ امام علی بن موسی الرضا بر صلۀ رحم تاکید می‌ورزید، <ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص179.</ref> و آن را دارای آثار فراوان معنوی، روانی و اجتماعی و نیز، موجب آبادانی شهرها، ازدیاد روزی و طولانی شدن عمر می‌دانست.<ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص39.</ref> او بر ملاقات با یکدیگر، سفارش می‌کرد؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص95-96 و 103.</ref> بر حقوق مردم و همسایگان، <ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص195.</ref> پیروان ادیان و فرقه‌ها، پای می‌فشرد و با آنان برخورد عادلانه و مطلوب داشت<ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص37.</ref> و نمی‌گذاشت حقی از آنان ضایع و ظلمی بر آنان برود؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص101.</ref><ref> رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص46.</ref> نسبت به کژی‌ها و ناراستی‌ها و نادرستی‌های نزدیکان خود، اعتراض می‌کرد تا به دلیل انتساب به او، سوءاستفاده نکنند؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص102.</ref><ref> رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص45.</ref> از خطای خطاکاران، درمی‌گذشت؛ <ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص44.</ref><ref> وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص230.</ref> به رفع گرفتاری افراد، توجه و اهتمام داشت؛ <ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص197-200.</ref> از مردم‌آزاری، به‌ویژه همسایگان، پرهیز می‌کرد و اشخاص را با لقب و کنیه، مورد خطاب قرار می‌داد؛ کرامت انسانی همگان را حفظ می‌کرد<ref>. زارعی سبزواری، سیرۀ علمی و عملی امام رضا، 1394ش، ص59-67.</ref> و آن را مبتنی بر چهار اصل می‌دانست: الف - اصل آزادی انسان‌ها و حرّیّت و آزادگی آنها؛ ب - اصل برابری انسان‌ها، با رعایت حقوق همۀ انسان‌ها، اعمّ از مسلمان و غیرمسلمان؛ <ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص234.</ref> ج- اصل قدردانی از انسان‌ها، از باب «من لم‌یشکر المخلوق، لم‌یشکر الخالق؛ د - اصل احترام به انسان‌ها. امام رضا به سالم‌سازی محیط زیست، توجه و اهتمام داشت؛ <ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص47.</ref> مهمان‌نواز بود<ref>. قرشی، پژوهشی دقیق در زندگانی امام علی بن موسی الرضا، 1389ش، ج1، ص64.</ref> و بر سرِ سفرۀ او، کوچک و بزرگ، بنده و آزاد، حاضر بودند؛ <ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص468.</ref><ref> معروف حسنی، زندگی دوازده امام، 1389ش، ص365.</ref> از مهمان، توقع کار کردن نداشت<ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص191 و 194.</ref> و هنگام رفتن مهمان، او را تا درب منزل مشایعت می‌کرد؛ <ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص41.</ref> اجرت کارگر را در ابتدای امر، تعیین می‌کرد.<ref>. قمی، منتهی الآمال، 1371ش، ج2، ص468.</ref><ref> رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص43.</ref>

# سیرۀ تربیتی؛ امام رضا ازدواج را زمینه‌ساز کمالِ فرد و گسترش روابط اجتماعی افراد می‌دانست؛ اخلاق خوب را شاخص مهمی در انتخابِ همسر صالح، به‌عنوان سودمندترین موهبت و اولین گام در پاکدامنی و تحویل فرزند صالح به جامعه می‌دانست و توصیه می‌کرد به مردِ بداخلاق دختر ندهید؛ فرزند را لازمۀ تداوم زندگی و نام نیکو و بامُسمّا نهادن بر فرزند را، حق او می‌دانست؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص88-91.</ref> مراقبت‌های ویژه در ایام بارداری و توجه به نوعِ تغذیه، که موجب شجاعت، خوش‌خلقی، خوش‌سیمایی فرزند و دانشمند شدن او در آینده خواهد شد، را لازم می‌دانست؛ صدقه‌دادن و عقیقه‌کردن، برخورد و رفتار منطقی و احترام‌آمیز با نوجوان و جوان، نظارت والدین بر اخلاق، رفتار و تحصیل فرزند، آموزش خوداتکایی و تزریق اعتماد به نفس، به فرزند را توصیه می‌کرد؛ <ref>. زارعی سبزواری، سیرۀ علمی و عملی امام رضا، 1394ش، ص70-79.</ref> شیر مادر را بهتر از هر چیزی برای کودک می‌دانست؛ بازی با کودکان را مهم می‌شمرد و از تنبیه بدنی آنان نهی می‌کرد و به قهر کوتاه‌مدت توصیه می‌کرد؛ به کودکان سلام می‌داد و آن را سنت پیامبر می‌دانست؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص92-95.</ref> او، با رفتار خود، شیوۀ صحیحِ زندگی را تعلیم می‌داد و نیکی به والدین را واجب می‌دانست.<ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص38 و 41.</ref> او خانه را محل آرامش می‌دانست و صدایش را در خانه بلند نمی‌کرد؛ به میانه‌روی در امور و خوش‌اخلاقی و خوش‌رفتاری با خانواده سفارش می‌کرد.<ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص84-85.</ref> حُسن رفتار با خانواده و والدین و مهرورزی با همسر و فرزندان را لازم دانسته، <ref>. وطن‌دوست، گذری بر سیرۀ عملی امام رضا، 1392ش، ص184 و 187.</ref> و حق مادر را واجب‌ترین حق می‌دانست؛ معتقد بود خداوند به زنان، در مقایسه با مردان، مهربان‌تر است.<ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص87 و 90.</ref>  

# سیرۀ سیاسی؛ طرح مسالۀ امامت و ولایت در قالب حدیث «سلسلةالذهب» در نیشابور، بیعت با مردم به شیوۀ پیامبر در جریان پذیرش ولایتعهدی، شرط عدم دخالت در امور حکومتی و عزل و نصب‌ها، از جمله اموری است که امام رضا در سیرۀ سیاسی خود، مدّنظر داشته است.<ref>. زارعی سبزواری، سیرۀ علمی و عملی امام رضا، 1394ش، ص203-205.</ref>

# سیرۀ علمی؛ دانش علی بن موسی، بی‌پایان بود و هر دانشمندی با او نشست و برخاست داشت، بدان اذعان می‌کرد؛ با شور و اشتیاق و بردباری، پاسخِ پرسش مردم را می‌داد و هیچ سؤالی را بی‌پاسخ نمی‌گذاشت؛ <ref>. پورامینی، بر مدار آفتاب، 1395ش، ص64-65.</ref> شرم و حیا را در علم‌آموزی روا نمی‌دانست و با هر کس، با زبان خود او سخن می‌گفت.<ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص51.</ref> تشکیل مدرسۀ علمی در مدینه و نشر معارف آل‌محمد، تربیت شاگردان، مبارزه با غالیان و جریانات فکری انحرافی، تالیف کتب علمی و اعتقادی، نظیر «فقه‌الرضا»،  «صحیفة الرضا»،  «محض‌الاسلام» و رسالۀ «ذهبیّه» در طب، <ref>. رحیمی و انفرادی، امام رضا، دانای خاندان محمد، 1400ش، ص73-75.</ref> برگزاری جلسات مناظره با فرقه‌های مختلف دینی و مذهبی، نظیر جاثلیق، راس‌الجالوت و عمران صابی، <ref>. زارعی سبزواری، سیرۀ علمی و عملی امام رضا، 1394ش، ص129-193.</ref> سیما و سیرۀ علمی علی بن موسی را به تصویر می‌کشد.