ماه محرم: تفاوت میان نسخه‌ها

ماه محرم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۲۵

۱۰٬۳۰۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Wikizendegyfazel

دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران

۳٬۱۴۹

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<big>'''[[ماه محرم]]'''</big>؛ نخستین ماه از ماه‌های دوازده‌گانۀ [[قمری]] و یکی از [[ماه‌های حرام]] در [[فرهنگ اسلامی]].
+<big>'''[[ماه محرم]]'''</big>؛ نخستین ماه از ماه‌های دوازده‌گانۀ [[تقویم هجری قمری]] و یکی از [[ماه‌های حرام]] در [[فرهنگ اسلامی]].
-[[ماه محرم]] یا [[محرم الحرام]]<ref>[https://www.vajehyab.com/amid/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85-3 عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه محرم]</ref>  نخستین ماه از [[تقویم اسلامی (هجری قمری)]] است و از جمله ماه‌های حرام به‌شمار می‌آید. به‌‌دلیل اینکه در [[اسلام]] و حتی [[جاهلیت]]، جنگیدن در این ماه، حرام بوده است، این ماه را «[[محرم]]» نامیده‌اند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85 «ماه محرم»، سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش؛] [https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_(%D9%85%D8%A7%D9%87) «ماه محرم»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.]</ref>
+[[ماه محرم]] یا [[محرم الحرام]]<ref>[https://www.vajehyab.com/amid/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85-3 عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه محرم]</ref>  اولین ماه از [[تقویم هجری قمری]] است و بین ماه‎‌های صفر و ذی‌الحجه واقع‌ شده است. ماه محرم در فرهنگ مسلمانان، از جمله ماه‌های حرام به‌شمار می‌آید. محرم‌الحرام به‌دلیل وجود برخی مناسبت‌ها همچون شهادت امام حسین و یارانش و اسارت اهل‌بیت او در این‌ ماه، جایگاه ویژه‌ای نزد شیعیان دارد.
+==فلسفۀ نام‌گذاری==
+به‌‌دلیل اینکه در [[اسلام]] و حتی [[عصر جاهلیت]]، جنگیدن در این ماه، حرام بوده است، این ماه را «[[محرم]]» نامیده‌اند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85 «ماه محرم»، سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش؛] [https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_(%D9%85%D8%A7%D9%87) «ماه محرم»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.]</ref>
 در روایتی از امام هشتم [[شیعیان]] نیز به حفظ حرمت این ماه در [[دورۀ جاهلیت]] و ممنوعیت جنگیدن در این ماه، اشاره شده است.<ref>ابن‌بابویه، امالی، 1376ش، ص129.</ref>
+==ماه محرم قبل از اسلام==
+محرم که در عصر اعراب جاهلی به آن «مُؤْتمِر» گفته می‌شد،<ref>زبیدی، تاج العروس، 1386ش، ج15، ص478.</ref>  از ماه‌های حرام بوده است. آنها حرمت این ‌ماه را حفظ و از جنگ، خون‌ریزی، قتل و غارت اموال دیگران پرهیز می‌کردند.<ref>دریا بیگی، «محرم»، دایرة‌المعارف تشیع، 1394ش، ج15، ص104.</ref>
+==ماه محرم در اسلام==
+در اسلام نیز، محرم از ماه‌های حرام است که جنگ و خون‌ریزی در آن ممنوع بوده و با شهادت امام حسین در این ‌ماه، مورد توجه بیشتر شیعیان قرارگرفته است؛ امامان شیعه، پیروان خود را به برپایی مجالس عزاداری، تجلیل از شهادت امام حسین و تبیین اهداف او، تشویق و ترغیب کرده‌اند.<ref>قمی، مفاتیح ‌الجنان، 1390ش، اعمال ماه محرم.</ref>
 ==ماه محرم نزد شیعیان==
 [[ماه محرم]] برای شیعیان، مقدس است؛ زیرا یادآور شهادت [[امام حسین]] (علیه السلام) و اصحاب او بوده و به همین دلیل، ماه حزن، اندوه و عزاداری [[شیعیان]] است. امام حسین در محرم سال ۶۱ق به دعوت مردم [[کوفه]]، راهی کوفه شد؛ ولی با عهدشکنی مردم کوفه روبرو شد و در سرزمین [[کربلا]] در روز دهم ([[عاشورا]]) محرم، او و اصحابش  به [[شهادت]] رسیدند. [[امام رضا]] در شرح حال پدر خود هنگام فرارسیدن ماه محرم گفته است که در این ماه، اندوه بر چهرۀ او نمایان می‌شد و در روز [[عاشورا]] با حزن فراوان می‌گفت امروز، روزی است که جدم، حسین شهید شده است.<ref>قمی، مفاتیح ‌الجنان، 1390ش، ص499.</ref>
@@ خط ۱۹: / خط ۲۷: @@
 ==وقایع [[ماه محرم]]==
 بنا بر نقل تاریخ‌نویسان، در ماه محرم سال 61ق، وقایعی به شرح زیر رخ داده است:
-* دوم محرم؛ ورود کاروان امام حسین به سرزمین [[کربلا]]؛
+* ورود کاروان امام حسین به سرزمین [[کربلا]] (دوم محرم)؛
-* هفتم محرم؛ ممانعت سپاه کوفه از دسترسی [[خاندان امام حسین]] به آب؛
+* ممانعت سپاه کوفه از دسترسی [[خاندان امام حسین]] به آب (هفتم محرم)؛
-* نهم محرم ([[تاسوعا]])؛ محاصرۀ یاران و خاندان امام حسین توسط سپاه کوفه؛
+* محاصرۀ یاران و خاندان امام حسین توسط سپاه کوفه (نهم محرم: [[تاسوعا]])؛
-* دهم محرم ([[عاشورا]])؛ شهادت امام حسین و یارانش به‌دست سپاه کوفه؛
+* شهادت امام حسین و یارانش به‌دست سپاه کوفه (دهم محرم: [[عاشورا]])؛
-* یازدهم محرم؛ [[اسارت خاندان امام حسین]] و حرکت کاروان اسیران به سوی [[کوفه]]؛
+* [[اسارت خاندان امام حسین]] و حرکت کاروان اسیران به سوی [[کوفه]] (یازدهم محرم)؛
-* نوزدهم محرم؛ حرکت کاروان اسرای کربلا به‌سوی شام.<ref>[https://ahlolbait.com/media/14158/%D8%AA%D9%82%D9%88%D9%8A%D9%85-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85 «تقویم و مناسبت‌های ماه محرم الحرام »، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام، 4 مهر 1395ش؛] [https://fa.wikishia.net/view/%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85 «وقایع ماه محرم»، ویکی شیعه، 30 تیر 1401ش.]</ref>
+* حرکت کاروان اسرای کربلا به‌سوی شام (نوزدهم محرم).<ref>[https://ahlolbait.com/media/14158/%D8%AA%D9%82%D9%88%D9%8A%D9%85-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85 «تقویم و مناسبت‌های ماه محرم الحرام »، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام، 4 مهر 1395ش؛] [https://fa.wikishia.net/view/%D9%88%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85 «وقایع ماه محرم»، ویکی شیعه، 30 تیر 1401ش.]</ref>
-*
+==سوگواری شیعیان در ماه محرم==
+محرم، ماه اندوه و عزای شیعیان در شهادت امام حسین و یاران او است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/ «ماه محرم»، دانش‌نامۀ اسلامی].</ref>
+===محرم در ایران===
+برپایی دسته‌های عزاداری، زنجیر‌زنی، پختن نذری و علم‌کِشی از جمله مراسم‌های عمومی در سراسر ایران در ماه محرم است؛ اما بعضی از شهرها رسم‌های خاصی دارند همچون مراسم نخل‌گردانی در یزد، سنج‌ و دمام در بوشهر، بیل‌زنی خراسانی‌ها، گِل‌مالی لُرستانی‌ها و قربانی هزاران رأس دام در زنجان.<ref>[https://www.otaghak.com/blog/otaghak-1400-report/ شریفی، «آداب و رسوم روزهای محرم در شهرهای ایران»، مجله اتاقک].</ref>
+===محرم در عراق===
+نصب پرچم‌های «یا حسین»، بر بام خانه‌ها، کوچه‌ها، خیابان‌ها، سیاه‌پوش کردن شهرها و اماکن زیارتی ده روز قبل از محرم، تعویض پرچم حرم امام حسین در شب اول محرم، مراسم ورود کاروان کربلا در روز دوم، تعزیه‌خوانی و برنامۀ ورود نمادین کاروان عمر سعد به کربلا در روز سوم محرم، مقتل‌خوانی و تشکیل دسته‌های عزاداری در روز عاشورا، پیاده‌روی به‌سمت حرم امام حسین و حضرت عباس و هروله کردن در بین‌الحرمین از جمله رسم‌های شیعیان عراق در محرم است.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/1833360/ «عراق و سوگواری ماه محرم»، خبرگزاری صدا و سیما].</ref>
+===محرم در هند===
+شیعیان هند با خانه‌تکانی و نظافت مساجد و امام‌باره‌ها‌ (حسینیه) چند روز قبل از آغاز محرم به استقبال این ‌ماه می‌روند. آنها هر شبی از دهۀ محرم را به‌نام یکی از شهدای کربلا عزاداری می‌کنند. دادن نذری‌هایی همچون شربت، غذا و شیر، سینه‌زنی، زنجیرزنی، قمه‌زنی و راه رفتن با پای ‌برهنه بر روی آتش، از جمله برنامه‌های سوگواری شیعیان هند در محرم است. آنها در ایام محرم از برپایی هرگونه جشن تولد، مراسم عروسی، خریدن و پوشیدن لباس نو پرهیز می‌کنند.<ref>[https://www.karbobala.com/articles/info/840 «نگاهی به آداب و رسوم ویژه عزاداری محرم در میان شیعیان هند»، کرب‌‌وبلا: پایگاه تخصصی امام حسین].</ref>
+===محرم در پاکستان===
+پوشیدن جامۀ سیاه، خاموش‌کردن چراغ‌های منازل، جمع‌کردن رختخواب، خاموش‌کردن اجاق پخت‌وپز، پرهیز از اصلاح سروصورت و پرهیز از آرایش و زیورآلات، از جمله رسوم شیعیان پاکستان در ماه محرم است. روضه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، تزئین علم حضرت عباس، ساختن ماکت حرم امام حسین، تابوت شهدای کربلا، آراستن ذوالجناح و سردادن نعرۀ حیدری<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/customs-pakistan1-muharram.html «آداب و رسوم مردم پاکستان در ماه محرم»، وب‌سایت بیتوته (سایت خبری سرپوش)].</ref>  ساخت گهوارۀ علی‌اصغر و زنجیر بستن به دست‌ها به یاد اسرای کربلا از دیگر آداب‌ورسوم محرم در میان شیعیان پاکستان است.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13920821000485/ «آیین‌های محرم در پاکستان»، خبرگزاری فارس].</ref>
+===محرم در افغانستان===
+شیعیان افغانستان در شهرها و روستاها آداب‌ورسوم خاصی در محرم دارند. مراسم عزاداری، با ذکر صلوات آغاز و با قرائت اشعار ذاکر، روضۀ دیباچه‌خوان و سخنرانی ادامه یافته و با مراسم سینه‌زنی و زنجیرزنی پایان می‌یابد. منقبت‌خوانی، گهواره‌گردانی و دادن نذری به عزاداران از دیگر برنامه‌های شیعیان افغانستان در ماه محرم است.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/160917 «آداب و رسوم مردم افغانستان در عزاداری اباعبدالله الحسین»، خبرگزاری شفقنا افغانستان].</ref>
+===محرم در لبنان===
+پوشیدن لباس مشکی، زدن پرچم‌های سیاه بر سردر منازل، مغازه‌ها، مساجد و حسینیه‌ها، سینه‌زنی، زنجیرزنی، قرائت زیارت عاشورا، ذکر مصائب اهل‌بیت و سخنرانی از جمله برنامه‎‌های شیعیان لبنان در ماه محرم است. شرکت شخصیت‌های سیاسی- مذهبی اهل سنت و مسیحی در مراسم عزاداری، تشکیل دسته‌های پیاده‌روی عزاداران، پوشیدن کفن، توزیع نذری میان عزاداران از دیگر آداب‌ورسوم سوگواری لبنانی‌ها در ماه محرم است.<ref>[https://www.imna.ir/news/388049/ «سوگواری لبنانی‌ها در ایام محرم»، خبرگزاری اینما].</ref>
 ==نذری‌های ماه محرم==
 یکی از آیین‌های مرسوم شیعیان در ماه محرم، سنت غذای نذری است که برای پذیرایی از عزاداران امام حسین، تدارک دیده می‌شود. این سنت، سابقۀ‌ دیرینه‌ای در ایران دارد. در برپایی این سنت، همه گروه‌ها و اقشار مردم مشارکت فعالانه دارند. از جمله [[غذاهای نذری محرم]] در [[ایران]]، [[خورشت قیمه]] و خورشت [[قورمه‌سبزی]] است که از قدیم الایام میان مردم شهرت زیادی داشته است.<ref>[https://weblight.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%86%D8%B0%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%86%D8%B0%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%A7/ «گذری بر تاریخچۀ نذری محرم در ایران»، سایت مجلۀ فرهنگی وبلایت، 2 مرداد 1401ش.]</ref>
+==ماه محرم در ادبیات فارسی==
+شاعران فارسی‌زبان، همچون سعدی، خاقانی و فرخی در قصیده‌های خود از ماه محرم یاد کرده‌اند؛ برای مثال، سعدی گفته است:<ref>دهخدا، لغت‌نامه،  1373ش، ج12، ذیل واژه محرم.</ref>
+{{آغاز نستعلیق}}
+ {{شعر|نستعلیق}}
+ {{ب| محرم بر حسود ملک وجاهت | که ماند زنده تا دیگر محرم}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
+خاقانی نیز در شعری به این ماه اشاره ‌کرده است:<ref>دهخدا، لغت‌نامه، 1373ش، ج12، ذیل واژه محرم.</ref>
+{{آغاز نستعلیق}}
+ {{شعر|نستعلیق}}
+ {{ب| گر زکاتی به محرم بدهی | زان خسیسان به صفر بازمگیر}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
+فرخی در قصیده‌ای گفته است:<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، 1373ش، ج12، ذیل واژه محرم</ref>
+{{آغاز نستعلیق}}
+ {{شعر|نستعلیق}}
+ {{ب| جشن سده و سال نو و ماه محرم | فرخنده کناد ایزد بر خسرو عالم}}
+ {{پایان شعر}}
+ {{پایان نستعلیق}}
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
 ==منابع==
+* «آداب‌ورسوم مردم افغانستان در عزاداری اباعبدالله الحسین»، خبرگزاری شفقنا افغانستان، تاریخ درج مطلب: 12 اکتبر 2016م.
+* «آداب‌ورسوم مردم پاکستان در ماه محرم»، وب‌سایت بیتوته (سایت خبری سرپوش)، تاریخ بازدید: 25 دی 1401ش.
+* «آیین‌های محرم در پاکستان»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 21 آبان 1392ش.
 * ابن‌بابویه، محمد بن علی، امالی، تهران، کتابچی، 1376ش.
 * «اعمال 10روزه محرم (دهه اول محرم)»، دانشنامه پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ انتشار: 19 مهر 1395ش.
 * «تقویم عبادی محرم»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.
+* دریا بیگی، محسن، «محرم»، دایرة‌المعارف تشیع، تهران، حکمت، چ1، 1394ش.
+* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، چ1، 1373ش.
+* زبیدی، محمد، تاج العروس، بیروت، دارالهدایة، 1386ش.
+* «سوگواری لبنانی‌ها در ایام محرم»، خبرگزاری اینما، تاریخ درج مطلب: 11 شهریور ۱۳۹۸ش.
 * «سیر تاریخی محرم در ایران از آل‌‌‍‌بویۀ تا امروز»، سایت مشرق، تاریخ انتشار: 12 مهر 1395ش.
-* «شهادت امام حسین (ع) و اول سال بودن محرم»، سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.
+* شریفی، فاطمه، «آداب‌ورسوم روزهای محرم در شهرهای ایران»، مجله اتاقک، تاریخ به‌روزرسانی: 4 دی 1400ش.
+* «شهادت امام حسین و اول سال بودن محرم»، سایت اسلام کوئست نت، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.
+* «عراق و سوگواری ماه محرم»، خبرگزاری صداوسیما، تاریخ درج مطلب: 12 مهر1396ش.
 * عمید، حسن، فرهنگ فارسی، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.
 * قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم، آیین دانش، چاپ هجدهم، 1390ش.
@@ خط ۴۳: / خط ۹۳: @@
 * «ماه محرم»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.
 * ملکی تبریزی، میرزا جواد، المراقبات، کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.
+* «نگاهی به آداب‌ورسوم ویژه عزاداری محرم در میان شیعیان هند»، کرب‌‌وبلا: پایگاه تخصصی امام حسین، تاریخ بازدید: 25 دی1401ش.
 * «واژه محرم»، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 30 تیر 1401ش.
 [[رده: ویکی‌زندگی]]