تاسو: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
تاسو از ریشه تاس یا تاسه دانسته شده است و «تاس» به معنی اندوه و ملال و مصیبت و «تاسه» به معنی یار، کمک‌کار و رفیق است. «تاسو» در لغت به معنی یاری رساندن به مصیبت‌زده است. «تسو» مخفف تاسو و به‌معنی «به عهده گرفتن یک قسمت از کل» است و به فرد درخواست‌کننده «تاسوگر» می‌گویند. | تاسو از ریشه تاس یا تاسه دانسته شده است و «تاس» به معنی اندوه و ملال و مصیبت و «تاسه» به معنی یار، کمک‌کار و رفیق است. «تاسو» در لغت به معنی یاری رساندن به مصیبت‌زده است. «تسو» مخفف تاسو و به‌معنی «به عهده گرفتن یک قسمت از کل» است و به فرد درخواست‌کننده «تاسوگر» می‌گویند.<ref>کریمی درمنی، زمینه¬ها وشیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص164.</ref> | ||
==تاسو به‌مثابه هنجار== | ==تاسو به‌مثابه هنجار== | ||
تاسو میراث فرهنگی و یک هنجار پذیرفته شده به‌مثابه بیمه حوادث است که در بین عشایر، ایلات و طوایف ساکن در استان‌های ایلام، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد و درخواستی آبرومندانه از ایل، طایفه و خانواده جهت یاری¬گری مالی برای حل مشکل به‌شمار می‌رودو اصطلاحاً به آن «تاسو کردن» گفته می‌شود. در این خرده‌فرهنگ، هرگاه حادثه‌ای برای خانواده یا طایفه¬ای پیش آید و متحمل خسارات مالی شوند، ایل برای کمک مالی و اقتصادی به آنها ورود می¬کند و با برپایی مراسم «تاسو»، هر کسی با توانایی مالی خود، بخشی از هزینه را تامین می‌کند. در کهگیلویه این رسم را «یوزی» می¬نامند که جامعیت بیشتری دارد و شامل مواردی مانند کمک به تامین هزینه‌های مراسم ازدواج و تهیه وسایل اولیه زندگی و گاه ساختن مسکن جدیدی برای آنها می¬شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که یاری‌گری در مناطق عشایری، جزئی جدایی‌ناپذیر از کار و زندگی و همچنین عامل همبستگی اجتماعی است. | تاسو میراث فرهنگی و یک هنجار پذیرفته شده به‌مثابه بیمه حوادث است که در بین عشایر، ایلات و طوایف ساکن در استان‌های ایلام، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد و درخواستی آبرومندانه از ایل، طایفه و خانواده جهت یاری¬گری مالی برای حل مشکل به‌شمار می‌رودو اصطلاحاً به آن «تاسو کردن» گفته می‌شود.<ref>جودکی، «تاسو»، در وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> در این خرده‌فرهنگ، هرگاه حادثه‌ای برای خانواده یا طایفه¬ای پیش آید و متحمل خسارات مالی شوند، ایل برای کمک مالی و اقتصادی به آنها ورود می¬کند و با برپایی مراسم «تاسو»، هر کسی با توانایی مالی خود، بخشی از هزینه را تامین می‌کند.<ref>نوراللهی، «یاری¬گری در میان کوچ‌نشینان و نیمه کوچ‌نشینان تیره قلی‌وند ایل خزل ایلام»، ص92.</ref> در کهگیلویه این رسم را «یوزی» می¬نامند که جامعیت بیشتری دارد و شامل مواردی مانند کمک به تامین هزینه‌های مراسم ازدواج و تهیه وسایل اولیه زندگی و گاه ساختن مسکن جدیدی برای آنها می¬شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که یاری‌گری در مناطق عشایری، جزئی جدایی‌ناپذیر از کار و زندگی و همچنین عامل همبستگی اجتماعی است.<ref>کریمی درمنی، زمینه¬ها وشیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص167.</ref> | ||
==گستره تاسو== | ==گستره تاسو== | ||
تاسو با توجه به نوع خسارت وارد شده به خانواده، دارای رده‌های مختلف است. | تاسو با توجه به نوع خسارت وارد شده به خانواده، دارای رده‌های مختلف است. | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
2. تاسو زمانی که خسارت‌ها بسیار زیاد باشد در سطح بالاتری مانند طایفه یا ایل و حتی در سطح چند ایل -که با هم همبستگی دارند- صورت می¬گیرد. | 2. تاسو زمانی که خسارت‌ها بسیار زیاد باشد در سطح بالاتری مانند طایفه یا ایل و حتی در سطح چند ایل -که با هم همبستگی دارند- صورت می¬گیرد. | ||
==انواع تاسو و شیوه یاری‌رسانی== | ==انواع تاسو و شیوه یاری‌رسانی== | ||
در تاسو، نوع کمک‌ها با توجه به نوع خسارت متفاوت است؛ این کمک¬ها، گاه نقدی و گاه جنسی مثل گوسفند، بز، گاو یا قالی، گلیم و جاجیم است. نحوه تحویل کمک¬های تاسو به خانواده خسارت دیده به دو حالت مستقیم و یا غیر مستقیم صورت می‌گیرد. | در تاسو، نوع کمک‌ها با توجه به نوع خسارت متفاوت است؛ این کمک¬ها، گاه نقدی و گاه جنسی مثل گوسفند، بز، گاو یا قالی، گلیم و جاجیم است.<ref>مجیدی کرایی، تاریخ و جغرافیای کهگیلویه و بویراحمد، 1371ش، ص549.</ref> نحوه تحویل کمک¬های تاسو به خانواده خسارت دیده به دو حالت مستقیم و یا غیر مستقیم صورت می‌گیرد. | ||
=== | ===تاسوی مستقیم=== | ||
به این معنی است که خانواده خسارت‌دیده طی سانحه‌ای طبیعی مانند سیل، زلزله، صاعقه، آتش‌سوزی و یا حوادثی دیگر متضرر شده، که کمک‌ها مستقیما به بزرگ خانواده پرداخت می‌شود. | به این معنی است که خانواده خسارت‌دیده طی سانحه‌ای طبیعی مانند سیل، زلزله، صاعقه، آتش‌سوزی و یا حوادثی دیگر متضرر شده، که کمک‌ها مستقیما به بزرگ خانواده پرداخت می‌شود. | ||
=== | ===تاسوی غیرمستقیم=== | ||
به این معنی است که خانواده خسارت‌دیده طی یک حادثه شخصی مانند تصادف یا نزاع منجر به قتل، برای پرداخت بدهی یا خون‌بهای مقتول، دچار زیان شده است. در این حالت، کمک‌ها تحویل خانواده مقتول یا شخص طلبکار می‌شود و زمان تحویل نیز زمان حل و فصل قضیه است. | به این معنی است که خانواده خسارت‌دیده طی یک حادثه شخصی مانند تصادف یا نزاع منجر به قتل، برای پرداخت بدهی یا خون‌بهای مقتول، دچار زیان شده است. در این حالت، کمک‌ها تحویل خانواده مقتول یا شخص طلبکار می‌شود و زمان تحویل نیز زمان حل و فصل قضیه است.<ref>کریمی درمنی، زمینه¬ها و شیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص164.</ref> | ||
==زمینه‌های تاسو== | ==زمینه‌های تاسو== | ||
زمینه‌های تاسو عبارت‌اند از: | زمینه‌های تاسو عبارت‌اند از: | ||
1. رویداد طبیعی مانند سیل، صاعقه، آتش‌سوزی و زلزله. | 1. رویداد طبیعی مانند سیل، صاعقه، آتش‌سوزی و زلزله. | ||
2. وقوع قتل یا تصادفی که منجر به پرداخت دیه و هزینه درمان سنگین شود. | 2. وقوع قتل یا تصادفی که منجر به پرداخت دیه و هزینه درمان سنگین شود. | ||
3. هزینه برخی مراسمات مثل مراسم عزاداری برای فوت یکی از اعضای خانواده. | 3. هزینه برخی مراسمات مثل مراسم عزاداری برای فوت یکی از اعضای خانواده.<ref>جودکی، «تاسو»، در وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | ||
==ویژگی‌های تاسو== | ==ویژگی‌های تاسو== | ||
تاسو عملی پذیرفته شده است و هنگامی که مطابق آداب خاصش انجام گیرد، هیچ گونه شرمندگی به همراه ندارد. مردم تاسوگر را دوست دارند، چون نمی خواهند شاهد خواری و ذلت او باشند. دهنده کمک در تاسو خود را به جای شخص تاسوگر قرار می‌دهد و فکر می¬کند که امکان این که خود او هم روزی به سرنوشت تاسوگر دچار شود دور نیست. پس شخص کمک کننده، خود و زندگی¬اش را به نوعی بیمه می¬کند. تاسو دارای ویژگی‌های زیر است: | تاسو عملی پذیرفته شده است و هنگامی که مطابق آداب خاصش انجام گیرد، هیچ گونه شرمندگی به همراه ندارد. مردم تاسوگر را دوست دارند، چون نمی خواهند شاهد خواری و ذلت او باشند. دهنده کمک در تاسو خود را به جای شخص تاسوگر قرار می‌دهد و فکر می¬کند که امکان این که خود او هم روزی به سرنوشت تاسوگر دچار شود دور نیست. پس شخص کمک کننده، خود و زندگی¬اش را به نوعی بیمه می¬کند.<ref>شادابی، فرهنگ مردم لرستان، 1377ش، ص143.</ref> تاسو دارای ویژگی‌های زیر است: | ||
1. تاسوگر، زمانی که مشکل تمام زندگی‌اش را فرا گرفته باشد، دست به تاسو می‌زند. | 1. تاسوگر، زمانی که مشکل تمام زندگی‌اش را فرا گرفته باشد، دست به تاسو می‌زند. | ||
2. در تاسو، آبروی تاسوگر حفظ می‌شود. | 2. در تاسو، آبروی تاسوگر حفظ می‌شود. | ||
3. تاسو، در امور خاص مانند سیل، غارت، گرگ‌زدگی، آتش‌سوزی، سرقت و تصادف امکان‌پذیر است. | 3. تاسو، در امور خاص مانند سیل، غارت، گرگ‌زدگی، آتش‌سوزی، سرقت و تصادف امکان‌پذیر است. | ||
4. تاسو تنها در بین آشنایان و درون طایفه خودی، صورت می¬گیرد. | 4. تاسو تنها در بین آشنایان و درون طایفه خودی، صورت می¬گیرد. | ||
5. اگر تاسوگر بفهمد که دربارۀ او، ظن گدایی وجود دارد از تاسو دست بر می¬دارد و ممکن است خودکشی کند. | 5. اگر تاسوگر بفهمد که دربارۀ او، ظن گدایی وجود دارد از تاسو دست بر می¬دارد و ممکن است خودکشی کند.<ref>کریمی درمنی، زمینه¬ها وشیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص 165.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۲ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۵۲
تاسو؛ نوعی یاری‌گری از گونه دگریاری و تامین اجتماعی سنتی در مناطق لُرنشین. تاسو یک سنت، رفتار و کنش اخلاقی-انسانیِ فردی یا اجتماعی نسبت به یک فرد دیگر در زمینه حمایت مالی و جبران خسارت است.
مفهوم‌شناسی
تاسو از ریشه تاس یا تاسه دانسته شده است و «تاس» به معنی اندوه و ملال و مصیبت و «تاسه» به معنی یار، کمک‌کار و رفیق است. «تاسو» در لغت به معنی یاری رساندن به مصیبت‌زده است. «تسو» مخفف تاسو و به‌معنی «به عهده گرفتن یک قسمت از کل» است و به فرد درخواست‌کننده «تاسوگر» می‌گویند.[۱]
تاسو به‌مثابه هنجار
تاسو میراث فرهنگی و یک هنجار پذیرفته شده به‌مثابه بیمه حوادث است که در بین عشایر، ایلات و طوایف ساکن در استان‌های ایلام، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد و درخواستی آبرومندانه از ایل، طایفه و خانواده جهت یاری¬گری مالی برای حل مشکل به‌شمار می‌رودو اصطلاحاً به آن «تاسو کردن» گفته می‌شود.[۲] در این خرده‌فرهنگ، هرگاه حادثه‌ای برای خانواده یا طایفه¬ای پیش آید و متحمل خسارات مالی شوند، ایل برای کمک مالی و اقتصادی به آنها ورود می¬کند و با برپایی مراسم «تاسو»، هر کسی با توانایی مالی خود، بخشی از هزینه را تامین می‌کند.[۳] در کهگیلویه این رسم را «یوزی» می¬نامند که جامعیت بیشتری دارد و شامل مواردی مانند کمک به تامین هزینه‌های مراسم ازدواج و تهیه وسایل اولیه زندگی و گاه ساختن مسکن جدیدی برای آنها می¬شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که یاری‌گری در مناطق عشایری، جزئی جدایی‌ناپذیر از کار و زندگی و همچنین عامل همبستگی اجتماعی است.[۴]
گستره تاسو
تاسو با توجه به نوع خسارت وارد شده به خانواده، دارای رده‌های مختلف است. 1. تاسو گاهی در سطح مال شکل می¬گیرد و نیازی به حمایت مال‌های دیگر نیست (مانند هزینه مراسم عزاداری برای عضو فوت‌شده از خانواده) 2. تاسو زمانی که خسارت‌ها بسیار زیاد باشد در سطح بالاتری مانند طایفه یا ایل و حتی در سطح چند ایل -که با هم همبستگی دارند- صورت می¬گیرد.
انواع تاسو و شیوه یاری‌رسانی
در تاسو، نوع کمک‌ها با توجه به نوع خسارت متفاوت است؛ این کمک¬ها، گاه نقدی و گاه جنسی مثل گوسفند، بز، گاو یا قالی، گلیم و جاجیم است.[۵] نحوه تحویل کمک¬های تاسو به خانواده خسارت دیده به دو حالت مستقیم و یا غیر مستقیم صورت می‌گیرد.
تاسوی مستقیم
به این معنی است که خانواده خسارت‌دیده طی سانحه‌ای طبیعی مانند سیل، زلزله، صاعقه، آتش‌سوزی و یا حوادثی دیگر متضرر شده، که کمک‌ها مستقیما به بزرگ خانواده پرداخت می‌شود.
تاسوی غیرمستقیم
به این معنی است که خانواده خسارت‌دیده طی یک حادثه شخصی مانند تصادف یا نزاع منجر به قتل، برای پرداخت بدهی یا خون‌بهای مقتول، دچار زیان شده است. در این حالت، کمک‌ها تحویل خانواده مقتول یا شخص طلبکار می‌شود و زمان تحویل نیز زمان حل و فصل قضیه است.[۶]
زمینه‌های تاسو
زمینه‌های تاسو عبارت‌اند از: 1. رویداد طبیعی مانند سیل، صاعقه، آتش‌سوزی و زلزله. 2. وقوع قتل یا تصادفی که منجر به پرداخت دیه و هزینه درمان سنگین شود. 3. هزینه برخی مراسمات مثل مراسم عزاداری برای فوت یکی از اعضای خانواده.[۷]
ویژگی‌های تاسو
تاسو عملی پذیرفته شده است و هنگامی که مطابق آداب خاصش انجام گیرد، هیچ گونه شرمندگی به همراه ندارد. مردم تاسوگر را دوست دارند، چون نمی خواهند شاهد خواری و ذلت او باشند. دهنده کمک در تاسو خود را به جای شخص تاسوگر قرار می‌دهد و فکر می¬کند که امکان این که خود او هم روزی به سرنوشت تاسوگر دچار شود دور نیست. پس شخص کمک کننده، خود و زندگی¬اش را به نوعی بیمه می¬کند.[۸] تاسو دارای ویژگی‌های زیر است: 1. تاسوگر، زمانی که مشکل تمام زندگی‌اش را فرا گرفته باشد، دست به تاسو می‌زند. 2. در تاسو، آبروی تاسوگر حفظ می‌شود. 3. تاسو، در امور خاص مانند سیل، غارت، گرگ‌زدگی، آتش‌سوزی، سرقت و تصادف امکان‌پذیر است. 4. تاسو تنها در بین آشنایان و درون طایفه خودی، صورت می¬گیرد. 5. اگر تاسوگر بفهمد که دربارۀ او، ظن گدایی وجود دارد از تاسو دست بر می¬دارد و ممکن است خودکشی کند.[۹]
پانویس
- ↑ کریمی درمنی، زمینه¬ها وشیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص164.
- ↑ جودکی، «تاسو»، در وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ نوراللهی، «یاری¬گری در میان کوچ‌نشینان و نیمه کوچ‌نشینان تیره قلی‌وند ایل خزل ایلام»، ص92.
- ↑ کریمی درمنی، زمینه¬ها وشیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص167.
- ↑ مجیدی کرایی، تاریخ و جغرافیای کهگیلویه و بویراحمد، 1371ش، ص549.
- ↑ کریمی درمنی، زمینه¬ها و شیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص164.
- ↑ جودکی، «تاسو»، در وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ شادابی، فرهنگ مردم لرستان، 1377ش، ص143.
- ↑ کریمی درمنی، زمینه¬ها وشیوه¬های یاری¬گری در ایران، 1389ش، ص 165.
منایع
- جودکی، محمدعلی، «تاسو»، در وب‌سایت دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، آخرین به‌روزرسانی: 17 دی 1398ش.
- شادابی، سعید، فرهنگ مردم لرستان، خرم‌آباد، افلاک، 1377ش.
- کریمی درمنی، حمیدرضا، زمینه¬ها و شیوه¬های یاری¬گری در ایران (دگریاری، همیاری، خودیاری)، تهران، کندوکاو، چاپ اول، 1389ش.
- مجیدی کرایی، نورمحمد، تاریخ و جغرافیای کهگیلویه و بویراحمد، تهران، علمی، 1371ش.
- نوراللهی، علی، «یاری¬گری در میان کوچ‌نشینان و نیمه کوچ‌نشینان تیره قلی‌وند ایل خزل ایلام»، در مجله فرهنگ مردم ایران، شماره 55، زمستان 1397ش.