موسی شفیق

موسی شفیق

موسی شفیق؛ فعال سیاسی، ادیب و نخست‌وزیر وقت افغانستان. موسی شفیق، سیاست‌مدار تحصیل‌کرده، فعال فرهنگی و شاعر معاصر افغانستان است که در اواخر سلطنت ظاهرشاه، به مقام نخست‌وزیری رسید و در تدوین قوانین، حکومت‌داری خوب، نهادسازی و تنش‌زدایی منطقه‌ای نقش داشت. از موسی شفیق در ادبیات سیاسی افغانستان به‌دلیل شخصیت و فعالیت‌های مثبت وی، به‌عنوان یک چهرۀ اثرگذار، وطن‌دوست و ترقی‌خواه یاد می‌شود.

کودکی و نوجوانی

محمدموسی شفیق در سال 1932م در ولایت ننگرهار ولسوالی «کامه» دیده به جهان گشود. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود، در مدرسۀ نجم‌المدارس ننگرهار گذراند. پدر او مولوی محمدابراهیم کاموی، از طبقۀ متوسط جامعه بود.

جوانی و تحصیلات

موسی شفیق پس از طی مراحل آموزش ابتدایی و متوسطه، به کابل رفته و در دارالعلوم، ادامۀ تحصیل داد. وی برای تکمیل تحصیلات عالی خود، به کشور مصر رفت و از دانشگاه الازهر مدرک کارشناسی خود را در رشتۀ حقوق اسلامی گرفت و سپس عازم کشور آمریکا شد و در رشتۀ حقوق بین‌الملل از دانشگاه کلمبیا مدرک کارشناسی ارشد خود را دریافت کرد. او به زبان‌های عربی، انگلیسی و اردو تسلط داشت.

مسئولیت‌ها

1- موسی شفیق، مدتی را در دانشگاه کابل در سِمَت استادی فعالیت کرد؛ 2- او مدتی، معاون مشاور وزیر امورخارجه و سپس سفیر افغانستان در مصر بود؛ 3- در سال 1350ش سِمَت وزارت امورخارجه را عهده‌دار بود؛ 4- در سال 1351ش به مدت هفت ماه به‌عنوان نخست‌وزبر افغانستان در زمان ظاهرشاه ادای وظیفه کرد و با سرنگونی محمدظاهرشاه او نیز موقعیت خود را از دست داد.

فعالیت‌ها

موسی شفیق که از بطن جامعه برخاسته بود، شخصیت‌ سیاسی و اجتماعی بسیار فعّالی داشت و درد و رنج مردم را به‌خوبی می‌دانست و برای رشد و بالندگی کشور، طرح‌های بزرگی داشت. در این مدت که سِمَت‌های مختلف را بر عهده داشت، در راستای روشن‌گری، تدوین قوانین، حکومت‌داری خوب، نهادسازی و تنش‌زدایی منطقه‌ای، کارهای مهم و هدف‌مندی انجام داد. برای مثال: 1. بهبود روابط افغانستان با کشورهای منطقه به‌خصوص ایران و پاکستان؛ 2. نقش‌آفرینی در لویه‌جرگۀ تدوین قانون اساسی (۱۳۴۳ش)؛ 3. بستن پیمان‌نامۀ تقسیم حق‌آبۀ رود هیرمند با نخست‌وزیر وقت ایران؛ 4. تلاش برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر.

دیدگاه شقیق دربارۀ کشورهای همسایه

موسی شفیق باور داشت ‌که افغانستان و همسایگان به‌عنوان کشورهای دوست و همجوار، باید اعتمادسازی کنند و افغانستان نسبت به کشورهای دیگر، به‌جای تقابل می‌بایست موضع تعامل را اتخاذ کند. او با تکیه بر منافع مشترک اقتصادی، در جهت اعتمادسازی منطقه‌ای با دیپلماسی فعّال، گام برداشت و تلاش کرد تا افغانستان در جایگاه مهم تعامل و تلاقی منافع مشترک اقتصادی منطقه‌ای قرار بگیرد.

آثار

موسی شفیق در سرودن شعر و داستان‌نویسی نیز دست بالایی داشت و در گسترۀ ادبیات فارسی و پشتو آثاری را از خود به یادگار گذاشته است. مجموعۀ داستان‌های کوتاه «عبقریان»، مجموعۀ شاعران ننگرهار و مجموعۀ شعری «پیام»، از جملۀ آثار ادبی او است.

زندان

موسی‌شفیق دوبار به زندان افتاد اولین‌بار توسط سردار داوودخان که پس از مدتی آزاد شد و دومین‌بار بعد از کودتای هفت ثور توسط حکومت کمونیستی.

دیدگاه‌ها در مورد شفیق

مورخ آمریکایی به‌نام ریچارد نِوِل، در مورد کارنامۀ سیاسی شفیق معتقد است که در زمانه‌ای که همه یا کمونیست بودند یا ناسیونالیست و یا اسلام‌گرا، موسی‌شفیق، دل‌باختۀ آزادی بیان، عقیده، مذهب و کار سیاسی بود. او مصمم بود که در روابط میان افغانستان با دنیا، تغییر ایجاد کرده و افغانستان را از وابستگی نجات دهد. به‌نظر محمد اشرف غنی رئیس‎جمهور وقت افغانستان، موسی شفیق، در دو عرصۀ قلم و عمل، پیش‌گام بود. اشرف غنی، وی را یک انسان میانه‌رو توصیف می‌کند و معتقد است که شخصیت موسی شفیق ترکیبی از دانش اسلامی، دانش شرقی و دانش غربی بوده و این فکر عمیق، نتیجۀ تحصیل و تجارب او است. به‌باور صلاح‎الدین ربانی وزیر امور خارجۀ پیشین افغانستان، تلاش‎های موسی شفیق برای اعتمادسازی و تنش‌زدایی در سطح منطقه به‌ویژه با دو کشور ایران و پاکستان، نشانۀ خبرگی سیاسی او بود.

درگذشت

موسی شفیق بعد از کودتای کمونیستی 1978م در زندان بود، ولی از ترس این‌که او با مجاهدین هم‌دست شود، در سال ۱۹۷۹م به‌دستور حکومت کمونیستی وقت در پولیگون پل‌چرخی کابل تیرباران شد.