حریم خصوصی: تفاوت میان نسخه‌ها

فرهنگ غرب بر تقدم حقوق و آزادی‌های فردی بنا شده و حریم خصوصی نیز با نگاهی مادی‌گرایانه پیوند خورده است؛<ref>[https://ensani.ir/fa/article/453056/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D حسینی اکبرنژاد و آیت‌اللهی، «بررسی تحلیلی - تطبیقی حریم خصوصی زنان در خانواده»، 1399ش، ص8.]</ref> از این‌رو با آسیب‌هایی همچون بی‌توجهی به حریم بین زنان و مردان، همراه است.<ref>«آسيب‌های امروز غرب ناشی از رعايت نكردن حريم‌ زنان و مردان است»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.]</ref>  پیشرفت تکنولوژی و پیدایش اینترنت، با وجود خدمات بزرگ برای جامعۀ انسانی، تهدید جدی برای حریم خصوصی افراد به‌شمار می‌رود و فاش‌‌شدن اسرار و اطلاعات افراد، به خطرافتادن آبرو و حیثیت آنها و کاهش امنیت روانی را در پی داشته است. همچنین وضع بعضی قوانین مانند نصب اسکنرهای نمایان‌کنندۀ بدن در فرودگاه‌ها، شنود مکالمات تلفنی و بررسی اطلاعات شخصی افراد، ناقض حریم خصوصی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/947537/%d9%85%d8%a7%d9%87%db%8c%d8%aa-%d9%88-%d8%a7%d9%87%d9%85%db%8c%d8%aa-%d8%ad%d8%b1%db%8c%d9%85-%d8%ae%d8%b5%d9%88%d8%b5%db%8c اسکندری،«ماهیت و اهمیت حریم خصوصی»، 1389ش، ص167-169.]</ref>

اسلام از آغاز، حامی حریم خصوصی بوده و نقض آن را نکوهش کرده است. مفهوم حریم خصوصی در منابع دینی با اصطلاحاتی همچون ممنوعیت تجسس،<ref>سورۀ حجرات، آیۀ 12.</ref>  عیب‌جویی،<ref>سورۀ حجرات، آیۀ 11.</ref>  سوءظن و غیبت و همچنین ممنوعیت ورود به منازل دیگران بدون اذن صاحب‌خانه.<ref>سورۀ نور، آیۀ 27.</ref> قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز بر حق مالکیت و غیرقابل تعرض‌بودن حقوق مربوط به شخصیت انسان، تأکید کرده است.<ref> [https://www.sid.ir/paper/818882/fa#downloadbottom صادقی، « حمایت از حریم اطلاعاتی و ارتباطی در اسناد بین‌المللی و حقوق ایران»، 1386ش، ص11.<nowiki>]</nowiki>]</ref>

الف) مصادیق فردی؛ این قسم به شخص، از جهت انسان‌بودن او تعلق می‌گیرد و خود به سه بخش قابل تقسیم است:

1. حریم جسمانی؛ این حریم علاوه بر دوران حیات، پس از مرگ نیز برقرار است و مصون‌ماندن جسد از مُثله‌شدن، تاخت‌وتاز بر جسد و همچنین مصون‌ماندن از تجاوز و بی‌حرمتی را شامل می‌شود.<ref> [https://lib.eshia.ir/50081/12/538/%D8%A7%D8%B5%D9%84_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%89%22_%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8%D8%AA%22_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%82%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D9%83%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%89_% طباطبايى، ترجمه تفسير الميزان، ج12، 1374ش، ص538.]</ref>  

 

ب) متعلقات فردی؛ این قسم نیز به دو بخش متعلقات مالی (دارایی‌ها)<ref> [https://lib.eshia.ir/13188/10/52/%D9%84%D8%A7_%D9%8A%D9%8E%D8%AD%D9%90%D9%84%D9%91%D9%8F_%D9%84%D8%A3%D9%90%D8%AD%D8%AF%D9%8D_%D8%A3%D9%86_%D9%8A%D9%8E%D8%AA%D9%8E%D8%B5%D9%8E%D8%B1%D9%91%D9%8E%D9%81%D9%8E_%D9%81%D9%8A_%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%90_%D8%BA%D9%8 محمدي ري شهري، ميزان الحكمة، 1362ش، ج8، ص439.]</ref> و متعلقات معنوی (مانند اَسرار) تقسیم می‌شود.<ref>[https://lib.eshia.ir/27443/1/268/%D8%A5%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%A1%D9%8F_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%90%D9%91%D8%B1%D9%90%D9%91_%D8%B3%D9%8F%D9%82%D9%88%D8%B7%D9%8C محمدي ري شهري، ميزان الحكمة،1362ش ، ج1، ص268.<nowiki>]</nowiki>]</ref>

در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، فطرت، عقل، وجدان، بایسته‌های اخلاقی و آموزه‌های دینی انسان را ملزم به رعایت ارزش‌های اخلاقی و رعایت حقوق خصوصی می‌کند.<ref> [https://flj.isu.ac.ir/article_39990_8af05780c64b3fd759d8dcbd5bd7783a.pdf نقیبی، «حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده»، 1389ش، ص9-10.]</ref>  بقای مناسبت‌های عاطفی و اجتماعی در خانواده، منوط به شناسایی و به‌کارگیریِ قواعد اخلاقی و حقوقیِ حاکم بر این مناسبات است. محدودۀ حریم خصوصی در سبک زندگی اسلامی-ایرانی به قرار ذیل است:

 

 

 

 

5. حریم شخصیتی؛ به‌طور معمول اعضای خانواده از روحیات، عقاید، معایب، خصوصیات شخصی و اسرار یکدیگر آگاهی دارند، اما افشای این ویژگی‌ها نزد دیگران را تجاوز به حریم شخصیتی خود تلقی می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20121209085557-9551-15.pdf نقیبی، «حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده»، 1389ش، ص5.]</ref>  

3.ارزش‌ قائل‌شدن دیگران برای فرد و خواسته‌های به‌حق او؛

1. ورود مشتری بدون نوبت قبلی و مهمان سرزده در زمان استراحت؛

 

2. دریافت پیامک‌ها و تماس‌های کاری بعد از اتمام ساعت کاری؛

 

3. ورود مأمور برق، آب و گاز بدون هماهنگی به منزل؛

 

4. ورود بدون هماهنگی صاحب‌خانه به مِلک مستأجر؛

 

5. دخالت نابه‌جای نزدیکان در انتخاب رشتۀ تحصیلی، شغل، همسر و تعیین محل زندگی؛

 

6. برهم‌زدن آرامش و نظم در مکان‌های عمومی.<ref>[https://www.chetor.com/72120-%D8%AA%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D9%85%DA%A9-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%AF/ تارم، «۱۲ تمرینی که به شما کمک می‌کند حریم شخصی خود را حفظ نمایید»، وب‌سایت چطور.] </ref>  

حریم خصوصی در خانوادۀ ایرانی، متناسب با اصول دیگری مانند اصل تحکیم خانواده، اصل مودت، اصل مصلحت، اصل تعلیم و تربیت، اصل مدیریت خانواده، اصل کرامت، اصل عفاف، اصل اطاعت از والدین و اصل احترام به والدین تعریف می‌شود. به‌عنوان مثال قرآن کریم پدر را مسئول نجات خود، فرزندان و خانواده از آتش جهنم معرفی می‌کند؛ لذا نمی‌توان به بهانۀ حریم خصوصی از ورود او به فضای ارتباط بین فرزندان با دیگران با هدف اطمینان از مفسده‌انگیز نبودن آن، جلوگیری کرد. البته پدر نیز حق سوءاستفاده از حقِ مدیریت بر خانواده را ندارد. بر این اساس بهروزی اعضای خانواده در گرو تنظیم و تعدیل حریم خصوصی با دیگر اصول حاکم بر روابط خانواده است.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20121209085557-9551-15.pdf نقیبی، «حریم خصوصی در مناسبات و روابط اعضای خانواده»، 1389ش، ص10.]</ref>  

تأثیر فرهنگ بیگانه بر مفهوم حریم خصوصی در سبک زندگی ایرانی- اسلامی، از جمله مسائل مهم جامعۀ ایرانی در این روزگار است. این اثرگذاری در عرصۀ پوشش افراد، معماری خانه‌ها مانند جدانبودن بخش‌های اندرونی مانند آشپزخانه از سایر قسمت‌های خانه، منسوخ‌شدن برخورداری خانه‌ها از حیاط، دالان ورودی و هشتی، جدا نبودن حمام و دستشویی، نظارت فزاینده بر روابط افراد از طریق دوربین‌های مداربسته و ردیابی اطلاعات مرتبط با هویت افراد و محتوای پیام‌های ارسالی از طریق اینترنت، دیده می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1164519/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AD%D8%B1%DB% افشاری، «آسیب‌شناسی تأثیر توسعۀ فرهنگ غرب بر حریم خصوصی خانوادۀ»، 1395ش، ص147-159].</ref>