←آداب و رسوم
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==آداب و رسوم== | ==آداب و رسوم== | ||
[[پرونده:دیدار-سادات1.jpg|بندانگشتی|در برخی مناطق، سادات با علامت‌های خاص نظیر شال سبز، در یک مکان مانند مسجد اجتماع می‌کنند]] | [[پرونده:دیدار-سادات1.jpg|بندانگشتی|در برخی مناطق، سادات با علامت‌های خاص نظیر شال سبز، در یک مکان مانند [[مسجد]] اجتماع می‌کنند]] | ||
سادات از چند روز مانده به عید غدیر، خانه خود را گردگیری کرده و آماده پذیرایی از میهمانان می‌شوند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref> آنها از صبح عید غدیر، درب خانه‌های خود را می‌گشایند و مردم به دیدن آنها می‌روند. در برخی مناطق نیز سادات با علامت‌های خاص سیادت، نظیر شال یا کلاه سبز، در یک مکان مانند مسجد محل،<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/06/08/1815875/%D8%B5%D9%84%D9%87-%D8%B1%D8%AD%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%B1%D «صله رحم خانواده‌های سادات؛ سنت دیرینه مردم قم در روز عید غدیر»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> اجتماع می‌کنند و مردم، آنها را به‌صورت یک‌جا ملاقات کرده و عید غدیر را تبریک می‌گویند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref> برخی، بوسیدن دست سید را در این روز دارای ثواب بسیار و موجب خوش‌اقبالی می‌دانند.<ref>مؤید محسنی، فرهنگ عامیانه سیرجان، ۱۳۸۱ش، ص۲۵۴؛ شاکری، اترک‌نامه: تاریخ جامع قوچان، ۱۳۶۵ش، ص۲۷۶؛ مونس‌الدوله، خاطرات مونس‌الدوله، ۱۳۸۰ش، ص۱۸۰.</ref> آیین دیدار سادات هرگاه در منازل علمای دین و یا در مکان‌های عمومی مانند مسجد برگزار شود با مدیحه‌سرایی مداحان و شاعران در مدح امام علی و عید غدیرخم، همراه می‌شود.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/2787038/%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA «عید غدیر و دیدار با سادات»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> از رسوم رایج این عید در برخی نقاط، پرداخت خمس یا مبلغی به‌عنوان عیدی به سادات مستمند است؛<ref>محمدی، تکاب افشار، ۱۳۶۹ش، ص۳۵۶.</ref> اما به‌صورت عمومی، سادات در این روز با چای و شیرینی از میهمانان پذیرایی می‌کنند و به مردم و خصوصاً مهمانان خود عیدی می‌دهند.<ref>مقدم گل‌محمدی، تویسرکان، ۱۳۷۸ش، ص۵۲۷؛ صالح طبری، بابل، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸؛ طباطبایی‌فر، روستای قاطول در گذر زمان، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۸.</ref> هدیه سادات در روز عید غدیر خم، معمولاً اسکناس‌های نو است<ref>باریکانی، بررسی مردم‌شناختی جنبه‌های مختلف برگزاری اعیاد مذهبی در کلانشهرها، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۳.</ref> که گاهی مُهر القاب امام علی به‌صورت زرکوب بر آن حک می‌شود و با چند شکلات یا یک کتاب همراه است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref> مردم بر این باور هستند که پول هدیه سادات در روز عید غدیر را نباید خرج کنند؛ آنها این پول را به‌عنوان تبرک نزد خود نگه می‌دارند تا موجب افزایش برکت در رزق و روزی‌شان شود. در برخی مناطق از این پول با عنوان «مایه کیسه» یاد می‌کنند.<ref>[https://www.javanonline.ir/fa/news/423480/%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C- «عید سادات و سیادت در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت جوان آنلاین.]</ref> | سادات از چند روز مانده به عید غدیر، خانه خود را گردگیری کرده و آماده پذیرایی از میهمانان می‌شوند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref> آنها از صبح عید غدیر، درب خانه‌های خود را می‌گشایند و مردم به دیدن آنها می‌روند. در برخی مناطق نیز سادات با علامت‌های خاص سیادت، نظیر شال یا کلاه سبز، در یک مکان مانند مسجد محل،<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/06/08/1815875/%D8%B5%D9%84%D9%87-%D8%B1%D8%AD%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%B1%D «صله رحم خانواده‌های سادات؛ سنت دیرینه مردم قم در روز عید غدیر»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> اجتماع می‌کنند و مردم، آنها را به‌صورت یک‌جا ملاقات کرده و عید غدیر را تبریک می‌گویند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref> برخی، بوسیدن دست سید را در این روز دارای ثواب بسیار و موجب خوش‌اقبالی می‌دانند.<ref>مؤید محسنی، فرهنگ عامیانه سیرجان، ۱۳۸۱ش، ص۲۵۴؛ شاکری، اترک‌نامه: تاریخ جامع قوچان، ۱۳۶۵ش، ص۲۷۶؛ مونس‌الدوله، خاطرات مونس‌الدوله، ۱۳۸۰ش، ص۱۸۰.</ref> آیین دیدار سادات هرگاه در منازل علمای دین و یا در مکان‌های عمومی مانند مسجد برگزار شود با مدیحه‌سرایی مداحان و شاعران در مدح امام علی و عید غدیرخم، همراه می‌شود.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/2787038/%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA «عید غدیر و دیدار با سادات»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> از رسوم رایج این عید در برخی نقاط، پرداخت خمس یا مبلغی به‌عنوان عیدی به سادات مستمند است؛<ref>محمدی، تکاب افشار، ۱۳۶۹ش، ص۳۵۶.</ref> اما به‌صورت عمومی، سادات در این روز با چای و شیرینی از میهمانان پذیرایی می‌کنند و به مردم و خصوصاً مهمانان خود عیدی می‌دهند.<ref>مقدم گل‌محمدی، تویسرکان، ۱۳۷۸ش، ص۵۲۷؛ صالح طبری، بابل، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸؛ طباطبایی‌فر، روستای قاطول در گذر زمان، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۸.</ref> هدیه سادات در روز عید غدیر خم، معمولاً اسکناس‌های نو است<ref>باریکانی، بررسی مردم‌شناختی جنبه‌های مختلف برگزاری اعیاد مذهبی در کلانشهرها، ۱۳۹۱ش، ص۱۰۳.</ref> که گاهی مُهر القاب امام علی به‌صورت زرکوب بر آن حک می‌شود و با چند شکلات یا یک کتاب همراه است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4388275/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8 «دیدار با سادات در روز عید غدیر /پولی که برکت زندگی می‌شود»، خبرگزاری مهر.]</ref> مردم بر این باور هستند که پول هدیه سادات در روز عید غدیر را نباید خرج کنند؛ آنها این پول را به‌عنوان تبرک نزد خود نگه می‌دارند تا موجب افزایش برکت در رزق و روزی‌شان شود. در برخی مناطق از این پول با عنوان «مایه کیسه» یاد می‌کنند.<ref>[https://www.javanonline.ir/fa/news/423480/%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C- «عید سادات و سیادت در فرهنگ ایرانی»، وب‌سایت جوان آنلاین.]</ref> | ||
==چالش‌های فرهنگی== | ==چالش‌های فرهنگی== | ||
عید غدیر نزد شیعیان، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عید مذهبی دانسته می‌شود که از ظرفیت بالایی برای نهادینه‌سازی اصل امامت و ولایت در سبک زندگی مسلمانان برخوردار است<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34429 خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> و موجبات درک عمیق معارف اسلام<ref>[https://www.razavi.news/fa/report/94872/%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AC-%D8%B4%D9%88%D8%AF «غدیر؛ سبک زندگی که باید در جامعه ترویج شود»، خبرگزاری رضوی.]</ref> و ارتقای فرهنگی جامعه از راه اندیشیدن در سلوک اخلاقی و عملی امام علی را فراهم می‌سازد؛<ref>[https://fa.alalam.ir/news/48208/%D8%B9%D9%8A%D8%AF-%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%D9%8A%D8%B1-%D8%AE%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82 «عید سعید غدیر خم در عراق»، وب‌سایت شبکه العالم.]</ref> اما در یک روند تاریخی، آیین دیدار سادات چنان با عید غدیرخم پیوسته شده است که در برخی مناطق، این روز را به نام «عید سادات»، «عید سیدها» و «روز اکرام سادات» می‌شناسند. با غلبه این انگاره، بیم آن می‌رود که مسئله امامت و ولایت و کارکردهای اجتماعی آن، به حاشیه رفته و با کم‌رنگ شدن این محور، ماهیت اصلی عید غدیر دگرگون شود.<ref>[https://atna.atu.ac.ir/fa/news/304042/%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA بصیری، «با احترام به سادات؛ عید غدیر عید ولایت است!»، وب‌سایت عطنا.]</ref> همچنین انتساب به اهل‌بیت پیامبر اکرم، اگرچه احترام و منزلت اجتماعی فراوانی را برای آنها به ارمغان آورده است، اما مسئولیت اجتماعی سنگین‌تری را نیز متوجه آنان می‌سازد تا خود را بیش از دیگران به آداب دینی متعهد سازند.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/536040/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B8-%D9%88-%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D9%91%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AF% عسکری ابراهیمی جویباری، «بازتاب الفاظ و مضامین مربوط به سیّد و مترادف‌های آن در ادب فارسی»، 1397ش، ص170.]</ref> در غیر این صورت، نسبت افراد با خاندان نبوت، به‌تنهایی موجب نجات و سعادت آنها نمی‌شود،<ref>سوره مؤمنون، آیه 101.</ref> چنان‌که خداوند دربارۀ فرزند نوح پیامبر به‌دلیل آن‌که سبک زندگی خود را در نشست و برخاست با بدان تعریف کرده بود، آشکارا اعلام کرد که: «يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيسَ مِن أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ» و او را از اهلیت انتساب به نوح نبی خارج دانست.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_46_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%AF سوره هود، آیه 46.]</ref> مرتضی مطهری بر این باور است که در فرهنگ اسلامی، تعین و تشخص سادات به‌عنوان اولاد پیغمبر، مورد توجه بوده است تا آنها با این انتساب، انگیزۀ بیشتری برای زنده نگه‌داشتن اسلام و عمل به احکام شریعت داشته باشند و در این زمینه، پیشگام دیگران باشند.<ref> مطهری، آشنایی با قرآن، 1389ش، ج3، ص83.</ref> | عید غدیر نزد شیعیان، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عید مذهبی دانسته می‌شود که از ظرفیت بالایی برای نهادینه‌سازی اصل امامت و ولایت در سبک زندگی مسلمانان برخوردار است<ref>[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=34429 خامنه‌ای، «بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت عید غدیر»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.]</ref> و موجبات درک عمیق معارف اسلام<ref>[https://www.razavi.news/fa/report/94872/%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AC-%D8%B4%D9%88%D8%AF «غدیر؛ سبک زندگی که باید در جامعه ترویج شود»، خبرگزاری رضوی.]</ref> و ارتقای فرهنگی جامعه از راه اندیشیدن در سلوک اخلاقی و عملی امام علی را فراهم می‌سازد؛<ref>[https://fa.alalam.ir/news/48208/%D8%B9%D9%8A%D8%AF-%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%D9%8A%D8%B1-%D8%AE%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82 «عید سعید غدیر خم در عراق»، وب‌سایت شبکه العالم.]</ref> اما در یک روند تاریخی، آیین دیدار سادات چنان با عید غدیرخم پیوسته شده است که در برخی مناطق، این روز را به نام «عید سادات»، «عید سیدها» و «روز اکرام سادات» می‌شناسند. با غلبه این انگاره، بیم آن می‌رود که مسئله امامت و ولایت و کارکردهای اجتماعی آن، به حاشیه رفته و با کم‌رنگ شدن این محور، ماهیت اصلی عید غدیر دگرگون شود.<ref>[https://atna.atu.ac.ir/fa/news/304042/%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA بصیری، «با احترام به سادات؛ عید غدیر عید ولایت است!»، وب‌سایت عطنا.]</ref> همچنین انتساب به اهل‌بیت پیامبر اکرم، اگرچه احترام و منزلت اجتماعی فراوانی را برای آنها به ارمغان آورده است، اما مسئولیت اجتماعی سنگین‌تری را نیز متوجه آنان می‌سازد تا خود را بیش از دیگران به آداب دینی متعهد سازند.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/536040/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B8-%D9%88-%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D9%91%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AF% عسکری ابراهیمی جویباری، «بازتاب الفاظ و مضامین مربوط به سیّد و مترادف‌های آن در ادب فارسی»، 1397ش، ص170.]</ref> در غیر این صورت، نسبت افراد با خاندان نبوت، به‌تنهایی موجب نجات و سعادت آنها نمی‌شود،<ref>سوره مؤمنون، آیه 101.</ref> چنان‌که خداوند دربارۀ فرزند نوح پیامبر به‌دلیل آن‌که سبک زندگی خود را در نشست و برخاست با بدان تعریف کرده بود، آشکارا اعلام کرد که: «يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيسَ مِن أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ» و او را از اهلیت انتساب به نوح نبی خارج دانست.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A2%DB%8C%D9%87_46_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%AF سوره هود، آیه 46.]</ref> مرتضی مطهری بر این باور است که در فرهنگ اسلامی، تعین و تشخص سادات به‌عنوان اولاد پیغمبر، مورد توجه بوده است تا آنها با این انتساب، انگیزۀ بیشتری برای زنده نگه‌داشتن اسلام و عمل به احکام شریعت داشته باشند و در این زمینه، پیشگام دیگران باشند.<ref> مطهری، آشنایی با قرآن، 1389ش، ج3، ص83.</ref> | ||