بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''محور مقاومت'''؛</big> ائتلاف فرامنطقه‌ای باهدف مبارزه با اشغالگری اسرائیل و سلطۀ آمریکا در خاورمیانه. | [[پرونده:محور مقاومت۱.jpg|thumb|حضور شهید سلیمانی در بین نیروهای مقاومت سوریه|جایگزین=قاسم سلیمانی در بین نیروهای مقاومت سوریه]]<big>'''محور مقاومت'''؛</big> ائتلاف فرامنطقه‌ای باهدف مبارزه با اشغالگری اسرائیل و سلطۀ آمریکا در خاورمیانه. | ||
محور مقاومت، یک گفتمان فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی است که تحت تأثیر [[انقلاب اسلامی]] ایران، در چارچوب یک ائتلاف بزرگ منطقه‌ای با هدف مبارزه با سلطۀ غرب به رهبری آمریکا و سیاست اشغالگری رژیم صهیونی و آزادی فلسطین تشکیل شده است. ارزش‌های هویت‌بخش انقلاب اسلامی مانند عدالت‌خواهی، صلح‌طلبی، عقلانیت، حق‌طلبی، اقتدار و عزت، آزادی، استقلال‌طلبی و [[معنویت|معنویت‌گرایی]]، گفتمان اصلی محور مقاومت را تشکیل می‌دهد. | محور مقاومت، یک گفتمان فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی است که تحت تأثیر [[انقلاب اسلامی]] ایران، در چارچوب یک ائتلاف بزرگ منطقه‌ای با هدف مبارزه با سلطۀ غرب به رهبری آمریکا و سیاست اشغالگری رژیم صهیونی و آزادی فلسطین تشکیل شده است. ارزش‌های هویت‌بخش انقلاب اسلامی مانند عدالت‌خواهی، صلح‌طلبی، عقلانیت، حق‌طلبی، اقتدار و عزت، آزادی، استقلال‌طلبی و [[معنویت|معنویت‌گرایی]]، گفتمان اصلی محور مقاومت را تشکیل می‌دهد. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
محور مقاومت (Axis of resistance) را یک اصطلاح سیاسی و ائتلاف ژئوپلتیک منطقه‌ای (اتحاد نظامی و سیاسی) مرکب از بازیگران دولتی ایران، سوریه، عراق و بازیگران غیردولتی ([[حزب‌الله لبنان]]، [[حماس]] فلسطین و انصارالله یمن) است که منافع مشترک و ایدئولوژیک دارند و تلاش می‌کنند با سیاست‌های ویژۀ خود، با نظام سلطه با محوریت آمریکا مقابله کنند.<ref> عیوضی و قاسمی، «چرایی و پیدایی محور مقاومت و تحلیل ساختاری مسائل مرتبط از منظر آینده‌نگاری راهبردی»، 1401ش، 205.</ref> از منظر بسیاری از پژوهشگران، محور مقاومت یک جریان فکری، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی نشأت‌گرفته از اندیشه‌های [[سبک زندگی عاشورایی|عاشورایی]] [[شیعه]] است که تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران در مقابل سلطه‌گری غرب به‌ویژه آمریکا شکل گرفته است.<ref>نساج و دیگران، «مبانی نظری محور مقاومت اسلامی با نگاهی بر انتر ناسیونالیسم اسلامی»، 1400ش، ص207-208.</ref> | محور مقاومت (Axis of resistance) را یک اصطلاح سیاسی و ائتلاف ژئوپلتیک منطقه‌ای (اتحاد نظامی و سیاسی) مرکب از بازیگران دولتی ایران، سوریه، عراق و بازیگران غیردولتی ([[حزب‌الله لبنان]]، [[حماس]] فلسطین و انصارالله یمن) است که منافع مشترک و ایدئولوژیک دارند و تلاش می‌کنند با سیاست‌های ویژۀ خود، با نظام سلطه با محوریت آمریکا مقابله کنند.<ref> عیوضی و قاسمی، «چرایی و پیدایی محور مقاومت و تحلیل ساختاری مسائل مرتبط از منظر آینده‌نگاری راهبردی»، 1401ش، 205.</ref> از منظر بسیاری از پژوهشگران، محور مقاومت یک جریان فکری، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی نشأت‌گرفته از اندیشه‌های [[سبک زندگی عاشورایی|عاشورایی]] [[شیعه]] است که تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران در مقابل سلطه‌گری غرب به‌ویژه آمریکا شکل گرفته است.<ref>نساج و دیگران، «مبانی نظری محور مقاومت اسلامی با نگاهی بر انتر ناسیونالیسم اسلامی»، 1400ش، ص207-208.</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
محور مقاومت با رخداد انقلاب اسلامی آغاز و به یک واقعیت عینی در جهان تبدیل شد؛ انقلاب اسلامی ایران در قرن بیستم میلادی، گفتمان جدیدی را مقابل دو ساختار جهانی «کمونیسم» و «کاپیتالیسم» ارائه داد و بر لزوم هویت‌یابی دوبارۀ [[مسلمان|مسلمانان]] تأکید کرد.<ref>متقی و فره‌بیگی، «واکاوی گفتمان ژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران از نظرگاه نظریۀ سازه‌انگاری»، 1393ش، ص66.</ref> آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، اولین بار در مرداد ۱۳۷۲ش در دیدار با [[سیدحسن نصرالله|سید حسن نصرالله]]، دبیرکل جنبش حزب‌الله لبنان، از اصطلاح «جبهه مقاومت اسلامی» سخن گفت و آن را نتیجۀ تجاوز اسرائیل به [[لبنان]] دانست که موجب همبستگی و اتحاد مردم شده است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=9122 «دیدار دبیر کل جنبش حزب‌الله لبنان با رهبر انقلاب»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای،].</ref> | محور مقاومت با رخداد انقلاب اسلامی آغاز و به یک واقعیت عینی در جهان تبدیل شد؛ انقلاب اسلامی ایران در قرن بیستم میلادی، گفتمان جدیدی را مقابل دو ساختار جهانی «کمونیسم» و «کاپیتالیسم» ارائه داد و بر لزوم هویت‌یابی دوبارۀ [[مسلمان|مسلمانان]] تأکید کرد.<ref>متقی و فره‌بیگی، «واکاوی گفتمان ژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران از نظرگاه نظریۀ سازه‌انگاری»، 1393ش، ص66.</ref> آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، اولین بار در مرداد ۱۳۷۲ش در دیدار با [[سیدحسن نصرالله|سید حسن نصرالله]]، دبیرکل جنبش حزب‌الله لبنان، از اصطلاح «جبهه مقاومت اسلامی» سخن گفت و آن را نتیجۀ تجاوز اسرائیل به [[لبنان]] دانست که موجب همبستگی و اتحاد مردم شده است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=9122 «دیدار دبیر کل جنبش حزب‌الله لبنان با رهبر انقلاب»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای،].</ref> | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۱: | ||
==ویژگی‌ها و اهداف== | ==ویژگی‌ها و اهداف== | ||
[[پرونده:محور مقاومت۲.jpg|thumb| | [[پرونده:محور مقاومت۲.jpg|thumb|شادی فلسطینیان روی تانک اسرائیلی در شرق شهر خان یونس در جنوب [[نوار غزه]]، ۷ اکتبر ۲۰۲۴م|جایگزین= فلسطینیان روی تانک اسرائیلی در شرق شهر خان یونس در جنوب نوار غزه]] | ||
محور مقاومت به‌عنوان یک جبهۀ رهایی‌بخش و برخورد با نظام سلطه بر اساس روایت انقلاب اسلامی ایران از اسلام ناب و نظام بین‌الملل تشکیل شده و جبهۀ بزرگ فرهنگی، سیاسی و نظامی در برابر سلطۀ جهان غرب بر سرزمین‌های اسلامی محسوب می‌شود.<ref>اسلامی و داوند، «تأثیر انقلاب اسلامی بر هندسۀ قدرت مقاومت اسلامی در غرب آسیا»، 1397ش، ص84.</ref> همچنین محور مقاومت دارای یک بخش سلبی و یک بخش اثباتی است؛ در مرکز بُعد سلبی مقاومت، ظلم‌ستیزی و مقابله با سلطه‌گری و انتقاد از ساختارهای نظام جهانی و نهادهای بین‌المللی، دیگرسازی با غرب به‌ویژه آمریکا، استکبارستیزی قرار دارد و مهم‌ترین وجوه اثباتی محور مقاومت، عدالت‌خواهی، اسلام‌خواهی، صلح‌طلبی، آزادی‌خواهی<ref>بصیری و مجیدی‌نژاد، «بررسی تهدیدهای امنیتی داعش در محور ماقومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، 1396ش، ص15.</ref> و توجه ویژه به عقلانیت، معنویت‌گرایی و آرمان‌گرایی در کنار واقع‌بینی،<ref>عیوضی و قاسمی، «چرایی و پیدایی محور مقاومت و تحلیل ساختاری مسائل مرتبط از منظر آینده‌نگاری راهبردی»، 1401ش، 205.</ref> صراحت در مواضع، عزت امت اسلامی، پشتیبانی از جنبش‌های اسلامی است.<ref>محمودی رجا و دیگران، «بررسی محور مقاومت و آینده نظام سلطه با استفاده از نظریه نظام جهانی»، 1397ش، ص19.</ref> | محور مقاومت به‌عنوان یک جبهۀ رهایی‌بخش و برخورد با نظام سلطه بر اساس روایت انقلاب اسلامی ایران از اسلام ناب و نظام بین‌الملل تشکیل شده و جبهۀ بزرگ فرهنگی، سیاسی و نظامی در برابر سلطۀ جهان غرب بر سرزمین‌های اسلامی محسوب می‌شود.<ref>اسلامی و داوند، «تأثیر انقلاب اسلامی بر هندسۀ قدرت مقاومت اسلامی در غرب آسیا»، 1397ش، ص84.</ref> همچنین محور مقاومت دارای یک بخش سلبی و یک بخش اثباتی است؛ در مرکز بُعد سلبی مقاومت، ظلم‌ستیزی و مقابله با سلطه‌گری و انتقاد از ساختارهای نظام جهانی و نهادهای بین‌المللی، دیگرسازی با غرب به‌ویژه آمریکا، استکبارستیزی قرار دارد و مهم‌ترین وجوه اثباتی محور مقاومت، عدالت‌خواهی، اسلام‌خواهی، صلح‌طلبی، آزادی‌خواهی<ref>بصیری و مجیدی‌نژاد، «بررسی تهدیدهای امنیتی داعش در محور ماقومت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، 1396ش، ص15.</ref> و توجه ویژه به عقلانیت، معنویت‌گرایی و آرمان‌گرایی در کنار واقع‌بینی،<ref>عیوضی و قاسمی، «چرایی و پیدایی محور مقاومت و تحلیل ساختاری مسائل مرتبط از منظر آینده‌نگاری راهبردی»، 1401ش، 205.</ref> صراحت در مواضع، عزت امت اسلامی، پشتیبانی از جنبش‌های اسلامی است.<ref>محمودی رجا و دیگران، «بررسی محور مقاومت و آینده نظام سلطه با استفاده از نظریه نظام جهانی»، 1397ش، ص19.</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
===الف) مقابله با اشغالگری اسرائیل=== | ===الف) مقابله با اشغالگری اسرائیل=== | ||
[[پرونده:محور مقاومت.jpg|thumb|دیدار رهبر انقلاب و [[سیدحسن نصرالله]] دبیرکل حزب الله در سال ۲۰۰۵م|جایگزین=سید علی خامنه ای و سیدحسن نصرالله]]1. مقابله با اشغال‌گیری صهیونیست‌ها و فروپاشی بازدارندگی آنها، از مهم‌ترین دست‌آوردهای محور مقاومت بوده که در طول تاریخ اشغال رخ داده است؛ هسته‌های اولیۀ محور مقاومت که بعد از اشغال فلسطین شکل گرفت مانند جنبش حماس و جهاد اسلامی مقابله با اشغالگری اسرائیل را از همان ابتدا آغاز کردند و رویای «از نیل تا فرات» رژیم صهیونیستی را ناکام گذاشتند. مقاومت فلسطین علاوه‌بر فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی آگاهی‌بخش، درگیری‌های متعدد نظامی نیز با رژیم صهیونیستی داشته‌اند که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان به انتفاضه‌های اول و دوم فلسطین<ref>شیرودی و همکاران، «گفتمان مقاومت (شیعی) و تأثیر آن بر نظم امنیتی هژمونیک غرب آسیا در مواجهه با گفتمان‌های سلفی و اخوانی»، 1399ش، ص۲۳۶-۲۳۷. </ref> و جنگ ۲۲ روزه [[نوار غزه|غزه]] اشاره کرد.<ref> باقری و همکاران، «تأثیر محور مقاومت بر عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران»، 1400ش، ص۷۶-۸۴..</ref> | |||
1. مقابله با اشغال‌گیری صهیونیست‌ها و فروپاشی بازدارندگی آنها، از مهم‌ترین دست‌آوردهای محور مقاومت بوده که در طول تاریخ اشغال رخ داده است؛ هسته‌های اولیۀ محور مقاومت که بعد از اشغال فلسطین شکل گرفت مانند جنبش حماس و جهاد اسلامی مقابله با اشغالگری اسرائیل را از همان ابتدا آغاز کردند و رویای «از نیل تا فرات» رژیم صهیونیستی را ناکام گذاشتند. مقاومت فلسطین علاوه‌بر فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی آگاهی‌بخش، درگیری‌های متعدد نظامی نیز با رژیم صهیونیستی داشته‌اند که ازجمله مهم‌ترین آنها می‌توان به انتفاضه‌های اول و دوم فلسطین<ref>شیرودی و همکاران، «گفتمان مقاومت (شیعی) و تأثیر آن بر نظم امنیتی هژمونیک غرب آسیا در مواجهه با گفتمان‌های سلفی و اخوانی»، 1399ش، ص۲۳۶-۲۳۷. </ref> و جنگ ۲۲ روزه [[نوار غزه|غزه]] اشاره کرد.<ref> باقری و همکاران، «تأثیر محور مقاومت بر عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران»، 1400ش، ص۷۶-۸۴..</ref> | |||
2. حزب‌الله لبنان در خرداد ۱۳۷۹ش موفق شد به تسلط نظامی ۱۸ سالۀ اسرائیل بر مناطقی از جنوب لبنان پایان دهد. پیروزی حزب‌الله لبنان در [[جنگ ۳۳ روزه]] نیز دست‌آورد دیگری بود که از اواخر تیر ۱۳۸۵ش تا اواخر مرداد همان سال اتفاق افتاد و به هیمنۀ شکست‌ناپذیری اسرائیل خدشه وارد کرد.<ref>کریمی، «نقش جمهوری اسلامی ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، 1396ش، ص۱۲.</ref> | 2. حزب‌الله لبنان در خرداد ۱۳۷۹ش موفق شد به تسلط نظامی ۱۸ سالۀ اسرائیل بر مناطقی از جنوب لبنان پایان دهد. پیروزی حزب‌الله لبنان در [[جنگ ۳۳ روزه]] نیز دست‌آورد دیگری بود که از اواخر تیر ۱۳۸۵ش تا اواخر مرداد همان سال اتفاق افتاد و به هیمنۀ شکست‌ناپذیری اسرائیل خدشه وارد کرد.<ref>کریمی، «نقش جمهوری اسلامی ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، 1396ش، ص۱۲.</ref> | ||