روستای خانقاه

خانقاه؛ روستایی گردشگری- تفریحی در پاوه. روستای خانقاه منطقه‌ای تاریخی گردشگری با طبیعت بکر در استان کرمانشاه و در جنوب شهر پاوه قرار دارد. قدمت این روستا به دورۀ ساسانی برمی‌گردد. این روستا دارای آب‌و‌هوای مطبوع و معتدلی است. معماری ساختمان‌ها در این روستا به‌صورت سنتی و پلکانی است. شغل اهالی روستای خانقاه کشاورزی، باغداری و دامداری است. در اطراف این روستا جنگل‌های متراکم بلوط و کوه‌های مرتفع دالانی وجود دارد.

نام‌گذاری

خانقاه؛ به مکانی گفته ‌شود که گروهی در آن به عبادت و تفکر می‌پردازند. در روستای خانقاه نیز مکانی وجود داشته که صوفیان و درویشان برای عبادت به آن مکان می‌رفتند. در ایران حدود ۳۴ روستا به نام خانقاه وجود دارد.

پیشینه

برپایی روستای خانقاه به دوره یزدگرد سوم و حکومت ساسانی برمی‌گردد. وجود قلعه و دژهای مستحکم دورۀ ساسانی و نیز بنای قدیمی «حوض‌خانه» قدمت تاریخی این روستا را نشان می‌دهد.

جمعیت‌شناسی

بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ش، جمعیت روستای خانقاه 1900 نفر بوده ‌است. در این روستا، اقوام کرد زن دگی می‌کنند و به زبان کردي با لهجۀ «هورامي» صحبت می‌کنند. ساکنان روستای خانقاه مسلمان بوده و اکثر آن‌ها پیرو مذهب شافعی هستند.

جغرافیا

مختصات جغرافیایی شهر پاوه بین 46 درجه و 30 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 18 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. روستای خانقاه در استان کرمانشاه و 2 کیلومتری شهرستان پاوه قرار دارد. فاصلۀ این روستا تا شهر کرمانشاه 120 کیلومتر است. این روستا به‌دلیل قرارگرفتن در منطقۀ کوهستانی، دارای آب‌و‌هوای معتدل و خنک و خاک خاصلخیز است و پوشش گیاهی غنی دارد. در این روستا درختان «گردو»، «بلوط»، «انگور»، «توت سفید» و «گلابی» وجود دارد. در فصل بهار اطراف چشمه‌های روستای خانقاه را گیاهان خودرو و گل‏های زیبای رنگارنگ وحشی احاطه کرده است. در اطراف روستای خانقاه چشمه‌ها و رودخانه‌های متعددی وجود دارد. از جمله چشمه‌های این روستا «چشمه شلم ناو» است که از کوه‏های اطراف این روستا سرچشمه می‏گیرد. از آب این چشمه برای آبیاری زمین‌های زراعی و باغ‌های روستا استفاده می‌شود. در اطراف روستای خانقاه کوه‌های دالانی باارتفاع ۲۵۶۴ متر قرار دارد که به‌دلیل ارتفاع بالای آن این کوهستان اغلب پوشیده از برف است. همچنین در مقابل روستای خانقاه «کوه آتشگاه» قرار دارد که در فصل بهار محل رویش انواع گل‌ها و گیاهان رنگارنگ وحشی است.

معماری

خانه‌های روستای خانقاه با شیبی ملایم به‌صورت پلکانی ساخته شده است؛ یعنی حیاط هر خانه، پشت‌بام ساختمان پایینی است. بسیاری از خانه‌‌ها دو طبقه دارند که طبقه همکف، محل نگهداری گله و انبار محصولات بوده و فضای اصلی مسکونی در طبقه بالا قرار گرفته است. بخش فوقانی خانه‌های این روستا معمولاً شامل اتاق‏ها، آشپزخانه و سرویس بهداشتی است. مصالح به‌کاررفته در ساخت خانه‌های روستای خانقاه شامل سنگ، چوب، گل و خشت است. نوع معماری خانه‏‌های روستای خانقاه وابسته به نوع فعالیت و نحوه معیشت ساکنین این روستا است؛ به‌همین منظور خانۀ افرادی که شغل خدماتی دارند به‌لحاظ وسعت، فضا و تزیینات با خانۀ افرادی که به تولید صنایع‌دستی و یا دامداری مشغول به‌کار هستند، تفاوت دارد.

اقتصاد و اشتغال

شغل اکثر مردم روستای خانقاه اغلب کشاورزی، دامداری، باغداری و فروش صنایع‌دستی است. تولید محصولات دامی مانند شیر، پنیر، کشک، دوغ، کره و روغن حیوانی از دیگر فعالیت‌های اقتصادی اهالی روستای خانقاه است.

فرهنگ و هنر

در روستای خانقاه، اعیاد مذهبی مانند ولادت حضرت محمد، عید قربان و عید فطر را بزرگ می‏دارند و مراسم جشن و شادی به‌پا می‌کنند. همچنین در دوازدهم ماه ربیع‏‌الاول، شب‏های سه‏‌شنبه و جمعه مولودی‌خوانی برگزار می‌کنند. از جمله بازی‌های محلی متداول در میان اهالی روستای خانقاه، بازی «کلاورفانکه»، «اختران»، «گورا» و «خزلوکه» است. موسیقی در میان ساکنان روستای خانقاه به‌ویژه در مراسم شادی و عروسی، جایگاه ویژه‌ای دارد. در این روستا مراسم ذکر و سماع دراویش نیز با موسیقی اجرا می‌شود. مهم‌ترین آلات موسیقی رایج در این روستا «شمشال» و «دف» است. در روستای خانقاه، آرامگاه «شیخ عثمان» مشهور به «باباغازی»، از 800 سال پیش، مورد توجه بوده است. همچنین زیارتگاه «باواشیخ حسن» و «بهاءالدین» از کان‌های مذهبی این روستا است و بسیار مورد احترام بوده و محل رازو نیاز، عبادت و تفکر مردم این روستا است و اداره امور دینی مردم در همین اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها صورت می‌گیرد. ذوق و هنر این مردمان که ریشه در فرهنگ، باور و توانمندی آنان دارد، سبب ترویج و گسترش صنایع‌دستی مردمان محلی این روستا شده است. از مهم‌ترین صنایع‌دستی رایج در میان اهالی روستای خانقاه، «قالی‌بافی» و «گیوه‌بافی» است. انواع «گیوه»، «کِلاش» و «قالی» به‌عنوان سوغاتی این منطقه به‌شمار می‌رود. همچنین تولید لباس‌های کردی نیز از صنایع‌دستی روستای خانقاه است. از مهم‌ترین غذاهای مرسوم در میان اهالی روستای خانقاه «کلانه»، «بژی» و «برساق» است.

جاذبه‌های گردشگری

روستای خانقاه در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. وجود ارتفاعات آتشکده و کوه‌های دالانی این منطقه علاوه ‌بر بهره‌مندی از طبیعت بکر و سر‌سبز و بهره‌مندی از آب‌و‌هوای معتدل، امکان کوه‌پیمایی را برای علاقه‌مندان فراهم می‌کند. همچنین معماری منحصر‌به‌فرد روستای خانقاه از دیگر جاذبه‌های گردشگری این روستا است. در نزدیکی روستای خانقاه مناطق گردشگری دیگری نیز وجود دارد که شامل چشمۀ شلم ناو، آبشار شلم ناو که در غرب روستای خانقاه واقع شده است. همچنین آبشار گارا، آبشار بیار و جنگل زیبای اطراف آن نیز از دیگر جاذبه‌های گردشگری این روستا به‌شمار می‌روند. یکی‌ دیگر از مکان‌های دیدنی روستای خانقاه، حوض‌خانه قدیمی است که محل مناسبی برای بازدید علاقه‌مندان به آثار تاریخی و باستانی است.

امکانات رفاهی

از جمله امکانات رفاهی روستای خانقاه برای اقامت گردشگران، سوئیت‌های روستایی اجاره‌ای در این منطقه است. همچنین علاقه‌مندان به اقامت و اتراق در مناطق طبیعی و کوه‌های منطقه خانقاه می‌توانند در این مناطق ‌از امکانات کمپینگ و چادر مسافرتی شخصی استفاده کنند. در این روستا برخی امکانات رفاهی دیگر مانند سرویس بهداشتی، مسجد، فروشگاه نیز برای استفادۀ گردشگران وجود دارد.

مسیر دسترسی

برای سفر به روستای خانقاه لازم است ابتدا به استان کرمانشاه و شهر پاوه رفته، سپس با طی‌کردن 2 کیلومتر مسافت به روستای خانقاه رسید.

مشکلات زیستمحیطی

در باغات روستای خانقاه، آب فاضلاب جاری شده و بخش اعظمی از باغات را در معرض آفات قرار داده است؛ همچنین استفادۀ بی‌رویه از منابع آبی و چشمه‌سار‌های این روستا سبب کاهش چشمگیر منابع آبی روستا شده است. رها‌سازی زباله‌ها توسط مردم بومی و بازدید‌کنندگان در مناطق طبیعی این روستا نیز موجب آلودگی این منطقه شده است.

زیرساخت

روستای خانقاه دارای سیستم آب و برق است. همچنین مسیر دسترسی این روستا آسفالت و ماشین‌رو است که امکان تسهیل عبور‌و‌مرور با وسایل نقلیه عمومی و خودروی شخصی را هم برای اهالی روستا و هم گردشگران فراهم می‌کند.

منابع

• «آشنایی با روستای خانقاه کرمانشاه»، وب‌سایت کارناول، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1399ش.
• «خانقاه»روستایی در دل شاهو»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: 9 شهریور 1393ش.
• «روستای خانقاه»، وب‌سایت پاوه گشت، تاریخ درج مطلب: 16 آذر 1397ش.
• «روستای خانقاه»، وب‌سایت تابناک کرمانشاه، تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1397ش.
• «روستای خانقاه کرمانشاه»، وب‌سایت تریپ یار، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1401ش.
• «روستای خانقاه»، وب‌سایت میردوک، تاریخ درج مطلب: 14/ 09/ 2019م.
• «روستای هدف گردشگری خانقاه»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب: 21 شهریور 1389ش.
• قبادی، پرستو، پاپ‌زن، عبدالحمید، کیومرث، زرافشانی، گراوندی، شهپر «مطالعه وضعيت گردشگري روستايي در روستاي خانقاه از ديدگاه اهالي روستا؛ با استفاده از تئوري بنياني»، مسكن و محيط روستا، شماره 137، 1391ش، ص71-82.
• عزمی، آئیژ و رزلانسری، اکرم، «سنجش تأثیر طرح روستاهای هدف گردشگری بر توسعه گردشگری؛ مطالعه موردی: روستاهای شمشیر و خانقاه شهرستان پاوه»، تحقیقات کاربردی علوم اجتماعی، شماره 34، ص215-232.