←نام‌گذاری
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
فَلَک‌الافلاک یا دژِ شاپورخواست، یکی از زیباترین قلعه‌های تاریخی ایران در مرکز شهر خرم‌آباد<ref> [https://www.kojaro.com/attraction/22383-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9/#%D9%81%D9%84%DA%A9%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9%20%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F . «قلعه الافلاک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> و متعلق به دوره ساسانیان است.<ref> [https://safarmarket.com/blog/attractions/iran/khorramabad/falakolaflak-citadel . «قلعه فلک‌افلاک خرم‌آباد»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> این قلعه که با نام دوازده‌بُرجی هم شناخته می‌شود بر فراز تپه‌ای بلند و نزدیک به رودخانه خرم‌آباد واقع شده است. <ref> [https://www.ghatreh.com/news/nn64450419/%D8%AA%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9 . «تیشه به ریشه قلعه فلک الافلاک»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> معماری شگفت‌‌انگیز این بنا موجب شده است که بهعنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری در دنیا شناخته شود.<ref> [https://www.irna.ir/news/84683835/%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 . «فلکالافلاک نمادی بر بلندای تاریخ کهن لرستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> قلعه فلکالافلاک در سال ۱۳۴۸ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.<ref> [https://www.irna.ir/news/84822580/%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%B1%DB%8C%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . «ثبت جهانی قلعه فلکالافلاک لرستان تاکید ویژه رییس جمهور است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> | فَلَک‌الافلاک یا دژِ شاپورخواست، یکی از زیباترین قلعه‌های تاریخی ایران در مرکز شهر خرم‌آباد<ref> [https://www.kojaro.com/attraction/22383-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9/#%D9%81%D9%84%DA%A9%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9%20%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F . «قلعه الافلاک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> و متعلق به دوره ساسانیان است.<ref> [https://safarmarket.com/blog/attractions/iran/khorramabad/falakolaflak-citadel . «قلعه فلک‌افلاک خرم‌آباد»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> این قلعه که با نام دوازده‌بُرجی هم شناخته می‌شود بر فراز تپه‌ای بلند و نزدیک به رودخانه خرم‌آباد واقع شده است. <ref> [https://www.ghatreh.com/news/nn64450419/%D8%AA%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9 . «تیشه به ریشه قلعه فلک الافلاک»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> معماری شگفت‌‌انگیز این بنا موجب شده است که بهعنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری در دنیا شناخته شود.<ref> [https://www.irna.ir/news/84683835/%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 . «فلکالافلاک نمادی بر بلندای تاریخ کهن لرستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> قلعه فلکالافلاک در سال ۱۳۴۸ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.<ref> [https://www.irna.ir/news/84822580/%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%B1%DB%8C%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . «ثبت جهانی قلعه فلکالافلاک لرستان تاکید ویژه رییس جمهور است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> | ||
==نام‌گذاری== | ==نام‌گذاری== | ||
قلعه فلکالافلاک که بنیان آن مربوط به دوره ساسانیانی است در متون تاريخي با نام‌های «دژ شاپورخواست»، «دژسياه»، «قلعه خرم‌آباد»، «قلعه‌سفيد»، «سلاسل»، «كاخ اتابكان» و «قصر» ضبط شده و اهالی منطقه آن را به نام دوازده‌برجي مي‌شناسند. نام «دژ شاپورخواست» تا قرن ششم و هفتم هجري در میان مردم رواج داشته و با شكل‌گيری شهر خرم‌آباد، این قلعه به خرم‌آباد تغییر نام داده و تا اوايل دورۀ قاجار به همين نام، ياد می‌شد. در دورۀ قاجار بر روی یکی از برج‌های شرقی قلعه، اتاقی ساخته شد که آن را فلکالافلاک نامیدند. منجمین معتقد بودند که آسمان نُه طبقه است و نهمین طبقه که آسمان آسمان‌ها است فلکالافلاک نام دارد. برخی مورخان معتقدند که مردم در گذشته، هنگام برخورد با دژهای بلند آنها را به فلکالافلاک تشبیه می‌کردند و علت نام‌گذاری قلعه به فلکالافلاک برخاسته از همین تشبیهات بوده است. | قلعه فلکالافلاک که بنیان آن مربوط به دوره ساسانیانی است<ref> [https://civilica.com/doc/661777/ . مؤمنی و همکاران، «بازشناسی ویژگی‌های معماری قلعه فلکالافلاک»، سومین کنگره بین‌‌المللی افق‌های جدید معماری و شهرسازی، تهران، 1395ش، ص395.]</ref> در متون تاريخي با نام‌های «دژ شاپورخواست»، «دژسياه»، «قلعه خرم‌آباد»، «قلعه‌سفيد»، «سلاسل»، «كاخ اتابكان» و «قصر» ضبط شده و اهالی منطقه آن را به نام دوازده‌برجي مي‌شناسند.<ref> [https://pinorest.com/mag/falak-ol-aflak/ . «قلعه فلکالافلاک؛ قلعه قصه‌های پریان»، وب‌سایت مجله پینورست، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> نام «دژ شاپورخواست» تا قرن ششم و هفتم هجري در میان مردم رواج داشته<ref> [https://sepanja.com/blog/%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9/#mmary_qlh_flk_alaflak . «معرفی قلعه فلکالافلاک»، وب‌سایت مجله گردشگری سپنجا، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> و با شكل‌گيری شهر خرم‌آباد، این قلعه به خرم‌آباد تغییر نام داده و تا اوايل دورۀ قاجار به همين نام، ياد می‌شد.<ref> [https://www.kojaro.com/attraction/22383-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D9%81%D9%84%DA%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9/#%D9%81%D9%84%DA%A9%20%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9%20%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F . «قلعه فلکالافلاک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> در دورۀ قاجار بر روی یکی از برج‌های شرقی قلعه، اتاقی ساخته شد که آن را فلکالافلاک نامیدند.<ref> [https://lorestan.mcth.ir/database/agentType/View/PropertyID/5 . «قلعه فلک الافلاک»، وب‌سایت وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی، تاریخ بازدید: 31 تیر 1401ش.]</ref> منجمین معتقد بودند که آسمان نُه طبقه است و نهمین طبقه که آسمان آسمان‌ها است فلکالافلاک نام دارد. برخی مورخان معتقدند که مردم در گذشته، هنگام برخورد با دژهای بلند آنها را به فلکالافلاک تشبیه می‌کردند و علت نام‌گذاری قلعه به فلکالافلاک برخاسته از همین تشبیهات بوده است.<ref> [http://lorestandat.parsiblog.com/Posts/2/%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86+%C2%AB+%D9%81%D9%84%DA%A9+%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9+%C2%BB+%DA%86%D9%87+%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A+%D9%88+%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7+%DA%86%D9%87+%DA%A9%D8%B3%D9%8A+%D8%A8%D9%87+%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87+%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87+%D8%B4%D8%AF%D8%9F/ . «عنوان فلکالافلاک چه زمانی و توسط چه کسی به قلعه داده شد.»، وب‌سایت لرستان در آینه تاریخ، تاریخ بازدید: 6 مرداد 1401ش.]</ref> | ||
==معماری== | ==معماری== | ||
قلعه فلکالافلاک با گستره 400 متر مربع در زمینی به مساحت 5300 مترمربع، دارای 8 برج گرد و دیوارهای بلند و محکم است. ورودی قلعه در برج جنوب غربی با عرض ۱۰ متر و ارتفاع ۳ متر قرار دارد. در ساخت این قلعه از سنگ، آجر قرمز، خشت و ملات گچ و آهک استفاده شده است. از آنجایی که این قلعه با موادی مانند سنگ و چوب ساخته شده، در برابر رطوبت آسیب‌‌پذیر است، به‌همین منظور در بالاترین نقطه شهر ساخته شده تا باد به داخل ساختمان نفوذ کند و پایه‌‌های قلعه را خشک نگه داشته و مانع از تخریب قلعه شود. داخل قلعه از چهار سالن بزرگ، دو حیاط خلوت، چند تالار کوچک، اتاق‌ها و دروازه‌هایی به سمت شمال ساخته و در زمان قاجار بازسازی و موزه‌های باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء و چای‌خانه سنتی در قلعه فلکالافلاک راه‌اندازی شده است. این قلعه دارای دو صحن است که تالارهای بزرگی در اطراف آنها بنا شده است. از حمام قلعه که در ضلع شمالی حیاط اول واقع شده، تا اواخر دوره قاجار استفاده می‌شد. از تالارهای بزرگ حیاط دوم امروزه بهعنوان موزه استفاده می‌شود. | قلعه فلکالافلاک با گستره 400 متر مربع در زمینی به مساحت 5300 مترمربع، دارای 8 برج گرد و دیوارهای بلند و محکم است. ورودی قلعه در برج جنوب غربی با عرض ۱۰ متر و ارتفاع ۳ متر قرار دارد. در ساخت این قلعه از سنگ، آجر قرمز، خشت و ملات گچ و آهک استفاده شده است. از آنجایی که این قلعه با موادی مانند سنگ و چوب ساخته شده، در برابر رطوبت آسیب‌‌پذیر است، به‌همین منظور در بالاترین نقطه شهر ساخته شده تا باد به داخل ساختمان نفوذ کند و پایه‌‌های قلعه را خشک نگه داشته و مانع از تخریب قلعه شود. داخل قلعه از چهار سالن بزرگ، دو حیاط خلوت، چند تالار کوچک، اتاق‌ها و دروازه‌هایی به سمت شمال ساخته و در زمان قاجار بازسازی و موزه‌های باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء و چای‌خانه سنتی در قلعه فلکالافلاک راه‌اندازی شده است. این قلعه دارای دو صحن است که تالارهای بزرگی در اطراف آنها بنا شده است. از حمام قلعه که در ضلع شمالی حیاط اول واقع شده، تا اواخر دوره قاجار استفاده می‌شد. از تالارهای بزرگ حیاط دوم امروزه بهعنوان موزه استفاده می‌شود. | ||