تربیت جسمانی در اسلام پرورش بُعد جسمانی انسان بر اساس آموزه‌های اسلام.
مفهوم شناسی
تربیت در لغت به معنای پروراندن است و تربیت جسمانی، پرورش بعد جسمانی انسان است که نتیجه‌ی آن سلامتی و نیرومندی تن است. نیرومندسازی تن از امور پسندیده است و با تن‌پروری تفاوت دارد. تندرستی در روایات اسلامی، حسنه‌ای دانسته شده که زندگی بدون آن، خیری ندارد. تربیت جسمانی در نظام تربيتي اسلام، مقدمه‌ای برای رسیدن به اهداف دیگری مانند کسب سلامتی، نشاط، كرامت‌هاي اخلاقي، خدمت به خلق، ایجاد جامعه سالم، توانایی در انجام تکالیف الهی و در نهایت رسیدن به کمال و جلب رضایت خداوند است.
راهکارهـاي رسیدن به جسم سالم از دیدگاه اسلام
اسلام برای رسیدن به سلامتی جسم دستورالعمل‌هایی دارد که عبارت‌اند از: رعايت بهداشت؛ توصیه به مسواک زدن، شانه کردن مو، کوتاه کردن ناخن، از بین بردن موهای زائد، پاک کردن بدن از ادرار، مدفوع و خون، کسب طهارت با وضو و غسل و رعایت آداب بهداشتی هنگام غذا خوردن از جمله دستورات برگرفته از آموزه‌های اسلام دربارۀ پرورش جسمانی است.
توجه به خواب
خواب از عوامل سلامت و قدرت جسم است. برای بهره‌مندی بیشتر از خواب، آدابی بیان شده است که عبارت‌اند از:
1. ترجیح خواب شبانه به‌ویژه در ابتدای شب و خواب نیمروز. همچنین پرهیز از خواب صبحگاهی، عصرگاهی و نزدیک غروب؛ 2. پرهیز از افراط و تفریط در خوابیدن؛ 3. با وضو خوابیدن؛ 4. خاموش کردن چراغ‌ها هنگام خواب.
توجه به تغذيه
غذا موجب سلامتی است به شرط اینکه آداب غذا خوردن رعایت شود. برخی از آداب اسلامی خوردن عبارت‌اند از:
رعایت زمان مطلوب در غذا خوردن؛ شستن دست‌ها، پیش از غذا؛ گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» در ابتدای خوردن؛ خوردن نمک ابتدا و انتهای غذا؛ پرهیز از فوت کردن و با صدا خوردن؛ لقمه کوچک برداشتن و خوب جویدن؛ استفاده از خـوردني‌هـای حلال و پاكيزه.
ورزش و سرگرمي‌هاي سودمند
ورزش و تفریحات سودمند از عوامل تأمین کننده سلامتی انسان هستند که در روایات اهمیت ویژه‌ای به آنها داده شده و مصادیقی چون سوارکاري، تير‌انـدازي، شـنا، پيـاده‌روي و كوه‌نـوردي ذکر شده است. نتیحه‌ی ورزش و تفریح علاوه بر تندرستی، افزایش طراوت و توانایی بهتر در انجام امور زندگی است.
تعدیل غرائز
از منظر آموزه‌های اسلامی، اعتدال غرائز در آدمی، موجب پرورش جسم و حفظ سـلامتي است. همچنین افراط و تفريط در ارضای این غرائز موجب بیماری و پيـري زودرس می‌شود.
توجه به امور معنوی
بر اساس نتایج برخی پژوهش‌ها، امور معنوی مثل نماز، روزه، دعا، ایمان، توکل و توسل به خداوند تأثیری مستقیم بر سلامت جسم دارند؛ ارتباطی ذاتی بین سلامت و امور معنوی وجود داشته و هر دو بر یکدیگر اثرگذار هستند. پزشکان معتقدند کسانی که به خدا اعتقاد دارند رنج کمتری از بیماری می‌برند و بر اضطراب خود بهتر غلبه می‌کنند؛ زیرا پناه بردن به امور معنوی موجب می‌شود تا افراد خود را به نیرویى متصل ببینند که به آنها قدرت مواجهه با مشکلات را می‌دهد.
پرهیز از رذائل اخلاقی
سلامت جسمی با سلامت اخلاقی و روانی رابطه تنگاتنگ دارد. میزان رضایت‌مندی انسان از زندگی به سلامت روان او بستگی دارد و هر عاملی که باعث نارضایتی انسان شود سلامت روانی و در پی آن سلامت جسمی انسان را به هم می‌ریزد. از این رو رذائل اخلاقی مانند بخل، نفاق، ترس و حسد، که برهم زننده تعادل روانی فرد هستند، سلامت جسمی او را نیز به خطر می اندازند.
پانویس
منابع
- انصاریان، حسین، تفسیر حکیم، قم، دارالعرفان، بی‌تا.
- جواهری، سید محمدحسن، «آداب غذا خوردن و آشامیدن در اسلام (1)»، شمیم یاس، اسفند 1382ش.
- حسینپور، سید روح‌الله، «تفریحات سالم و ورزش در روایات اهل بیت»، وب‌سایت راسخون، 1397ش.
- شریفی، عنایت، «روش‌هاي تربيت جسماني در قرآن كريم»، نشریه پژوهشنامه معارف قرآنی»، بهار 1391ش.
- صانعی، سیدمهدی، «دستورات اسلام برای خواب و استراحت»، وب‌سایت راسخون، 1391ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1388ش.
- قاضی، عبدالحلیم، «بهداشت از دیدگاه اسلام»، ندای اسلام، 1380ش.
- مطهری، مرتضی، وب‌سایت مجموعه آثار شهید مطهری، تاریخ درج: 21 خرداد 1391ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
- نور‌محمدی، غلام‌رضا، «نقش معنویت دینی بر سلامت جسمی»، فصلنامه علمی – پژوهشی قرآن و طب، شماره 4، 1400ش.
- وحیدی مهرجردی، شهاب‌الدین و زارعی محمودآبادی، محمدحسین، «عوامل اجتماعی و روانی بهداشت و سلامت در ادعیه و روایات»، دو ماهنامه علمی پژوهشی طلوع بهداشت یزد، 1397ش.