ابوخالد کابلی
ابوخالد کابلی؛ از رجال شیعی قرن اول هجری و از اصحاب امام سجاد و امام باقر
ابوخالد کابلی با نام وَرْدان ملقب به کنگر، از اهالی کابل بود که پس از هجرت به مدینه در زمرۀ یاران امام سجاد درآمد. او علاوه بر امام سجاد، از امام باقر، اصبغ بن نباته و یحیی بن ام‌طویل نیز حدیث نقل کرده است.
زندگی‌نامه
نام ابوخالد، «وَرْدان» و لقب او «کنگر» بوده است. شهرت او به «کنگر» طبق برخی گزارش‌ها، به این دلیل بوده که امام سجاد در یکی از ملاقات‌ها، او را با این عنوان خطاب کرده است. زادگاه ابوخالد کابلی، کابل پایتخت افغانستان فعلی بوده است. شهرت او به «کابلی» نیز به‌همین دلیل است. در برخی از منابع آمده است که ابوخالد، به امامت محمد حنفیه باور داشته و به‌همین دلیل و با هدف دیدار با او، از کابل به مدینه مهاجرت کرد. در مدینه، وقتی احترام فوق‌العادۀ محمد حنفیه را به امام سجاد دید، با راهنمایی و اصرار یحیی بن ام‌طویل نزد امام سجاد رفت. امام او را با نام «وَرْدان» خطاب کرد که در کودکی مـادر وی برای او برگزیده بوده و کسی هم از آن نام خبر نداشت. این امر باعث شد او به امامتِ امام سجاد یقین کند. طبق برخی گزارش‌ها، ابوخالد زمانی‌که در جسـت‌وجوی امام برحق بود، نزد حسن مثنی رفت اما از او نشانه‌ای ندید، تا سرانجام به امام سجاد رسید.
ابوخالد از اصحاب امام باقر
ابوخالد در خدمت امام سجاد بود تا اینکه سخت‌گیری‌های بنی‌امیه به‌خصوص حجاج بن یوسف بر شیعیان شدت یافت. شهادت برخی یاران امام مثل یحیی بن ام‌طویل، موجب شد ابوخالد برای نجات جان خود، به مکه فرار کرده و به‌صورت مخفیانه زندگی کند. پس از شهادت امام سجاد، او به مدینه بازگشت و در جمع یاران امام باقر قرار گرفـت.
جایگاه ابوخالد کابلی
ابوخالد در میان یاران امام سجاد از چنان جایگاهی برخوردار بود که وی را باب و یکی از حواریون امام سجاد می‌دانستند. همچنین از او به‌عنوان یکی از پنج نفر اصحاب اولیۀ امام سجّاد و یکی از سه نفری که پس از شهادت امام حسین از ارتداد مصون ماندند و یکی از چهار شاگرد امام سجاد می‌دانند که در روز رستاخیز به‌همراه دیگر یاران پیامبر اکرم و ائمه معصومین برمی‌خیزند و قبل از همه به بهشت می‌روند. او نقش مؤثّری در هدایت خاندان اَعین به مسیر اهل‌بیت با هدایت اُمّ‌الأسود، دختر أَعْیَن، داشته است.
اساتید و مشایخ روایی
ابوخالد کابلی بیشتر عمر خود را در مدینه و در ملازمت امام سجاد و امام باقر به سر برده و از آنها دانش و معارف آموخته و حدیث روایت کرده است. او علاوه بر نقل روایت از دو امام، از افراد دیگری چون اصبغ بن نباته و یحیی بن ام‌طویل نیز روایاتی را نقل کـرده است.
روایات
از ابوخالد حدود هشتاد روایت دربارۀ اعتقـادات، اخلاق، تـاریخ، مهـدویت و تفسیر نقل شده است. روایات او در کتب اربعه، شامل یازده روایت است و در تألیفات شیخ مفید، شیخ صدوق و دیگران نیز روایاتی از او دیده می‌شود. از او روایاتی دربارۀ سؤال از نعمت اهل‌بیت در قیامت، محبّت خاص نسبت به اهل‌بیت و ولایت آنها و نیز اصحاب امام زمان نقل شده است.
خلط در کنیۀ ابوخالد
ابوخالد کابلی، عنوان دو تن از اصحاب و یـاران ائمـه بوده که ابوخالد اکبر، نام او وردان و لقب وی کنکر و از اصحاب امام سجاد بوده که از امام باقر هم روایت نقل کرده است؛ اما ابوخالد اصغر، نام او وردان بوده و فاقد لقب کنکر، که از امام باقر و امام صادق روایت کرده و از اصحاب آن دو امام بوده است. ابوخالد کابلی و ابوخالد قماط نیز دو شخصیت مجزا از یکدیگر هستند.
بازگشت به وطن
برخی منابع حکایـت از این دارند که ابوخالد کابلی زمانی که در مدینه بوده، یک‌بار با مساعدت امام سجاد برای دیدن خانوادۀ خود به کابل سفر کرده و دوباره به مدینه برگشته است.
درگذشت
وفات ابوخالد کابلی قبل از امامت امام صادق یا ابتدای امامت او بوده است.
پانویس
منابع
- «ابوخالد کابلی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- «ابوخالد کابلی»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ش.
- «ابوخالد کابلی»، ویکی‌فقه، تاریخ انتشار: ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
- احمدی‌نژاد، سید حسن، «سیمای ابوخالد کابلی(1)»، کتابخانه دیجیتال تبیان، تاریخ انتشار: ۱۳۸۷ش.
- زینلی طرقی، منا و دیگران، «بررسی شخصیت رجالی ابوخالد کابلی با تأکید بر تمییز مشترکات»، در فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث، سال بیست‌ویکم، شماره ۱، بهار ۱۳۹۵ش.
- صادقی، مریم، «ابوخالد کابلی»، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، آخرین بروزرسانی: ۲۵ فروردین ۱۳۹۹ش.
- «عبدالملک بن اعین»، ویکی فقه، تاریخ انتشار: ۲۰ فروردین ۱۳۹۶ش.
- موسوی، سید جمال‌الدین، «ابوخالد کابلی یار خراسانی اهل‌بیت»، در مجله سیره و سخن اهل‌بیت، شماره دوم، پاییز و زمستان ۱۳۹۵ش.
محسن شریفی