زندگی
زندگی؛ زیست و حیات جانداران.
زندگی، مفهومی پیچیده است که در حوزه‌های دانشی گوناگون، به شکل‌های متفاوتی معنا می‌شود. روانشناسان بر این باورند که معنای زندگی، با نحوۀ نگرش و افکار هر کسی در ارتباط است.
مفهوم‌شناسی
زندگی، حیات، زنده بودن، زیست، مدت عمر و هستی، واژگانی در برابر مردگی و ممات هستند.[۱] زندگی، جنبه‌ای از هستی است که فرآیندها، اَعمال و واکنش‌ها شامل تولیدمثل و متابولیسم[۲] را در بر می‌گیرد. متخصصان بر این باورند که تفاوت زندگی و مرگ در این است که فرد باید در زندگی برای رشد فیزیکی و آگاهانۀ خود تلاش کرده و با مرگ، این تولیدمثل و آگاهی متوقف می‌شود. گروهی دیگر نیز زندگی را نوعی سازمان شیمیایی معرفی کرده‌اند که خود تکثیر شده و از ویژگی‌های تکامل‌یافته عبور کرده و در نهایت به‌صورتی رمزگذاری شده در DNA موجود است. برخی، زندگی را دنباله‌ای از تجربه‌های فیزیکی و ادراکی معرفی کرده‌اند که تجربه‌های شخصی را شکل می‌دهد. آنها بر این باورند که زندگی یک رشته از موفقیت‌ها، شکست‌ها، اکتشافات، معضل‌ها، چالش‌ها، خستگی‌ها، غم‌ها، ناامیدی‌ها، قدردانی‌ها، دادن و دریافت فضیلت‌ها، همدلی‌ها، صلح و واکنش‌های ما به انواع انگیزه‌ها (مانند لمس، عشق و دوستی) است.[۳]
معنای زندگی
بسیاری از متفکران و صاحب‌نظران در طول تاریخ، در پی پاسخ دادن به این سؤال بوده‌اند که «آیا زندگی معنا دارد؟». در نهایت، عده‌ای آن را راز دانسته و یا سؤالی بدون پاسخ معرفی کرده‌اند.[۴] گروهی دیگر نیز در پی پاسخ به این سؤال به روش‌های متفاوتی برآمده‌اند. امروزه، گرایش به بی‌معنایی در زندگی، نسبت به دوران سنتی، بیشتر است. انسان مدرن، از یک طرف درگیر پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی شده و از سوی دیگر با گسترش دیدگاه‌های سکولاریستی و حذف مهمترین نماد دنیای کهن، یعنی دین از زندگی، بی‌معنایی را با تمام وجود خود حس می‌کند. برخی از متفکران، همچون ویکتور فرانکل، با برپایی مکتب معنادرمانی در راستای درمان نابسامانی‌های روانی، پیدا کردن هدف (معنا) در زندگی انسان امروزی را درمان‌بخش بسیاری از بیماری‌های روانی رایج می‌دانند.[۵] فرانکل بر این باور است که معنای زندگی شامل 3 معنا است:
- هدف زندگی؛
- ارزش زندگی؛
- کارکرد مثبت زندگی.
او، با تمییز نهادن میان معنای لحظه‌ای و نهایی زندگی، بر باور به خداوند تأکید داشته و آن را اساسی‌ترین رمز معناداری زندگی می‌داند.[۶]
راهکارهای معنادار کردن زندگی
متفکران بر این باورند که معنا را از سه طریق می‌توان در زندگی یافت:
- با انجام کاری شایسته؛
- با درک ارزش روحی؛
- با پذیرش رنج.[۷]
این سه شیوه در برخی از تعابیر مفسران با عناوین دیگری نیز مطرح شده است:
- ارزش‌های خلاق؛ خلاقیت و پدیدآوردن مانند خلاقیت در هنر، موسیقی و ابداع و اختراع.
- ارزش‌های تجربه‌ای؛ تجربه کردن مهمترین ویژگی این نوع از ارزش‌ها است که مهمترین نمونۀ آن را «عشق» می‌دانند. عشق از جمله مواردی است که می‌تواند به زندگی انسان معنا ببخشد.
- ارزش‌های نگرشی؛ این گروه از ارزش‌ها، به طرز تلقی و نگرش انسان اشاره دارد که مواردی از جمله فضیلت، شجاعت، حس انسانی، نیکی و خیرخواهی را شامل می‌شود.[۸]
کیفیت زندگی
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، کیفیت زندگی به‌معنای درک افراد از موقعیت خود در زندگی در متن فرهنگ و سیستم‌های ارزشی است که در آن زندگی کرده و در رابطه با اهداف، انتظارات، استانداردها و نگرانی‌های خود او تعریف می‌شود. کیفیت زندگی به‌معنای احساس و درک فرد از خوب زیستن است.[۹]
افزایش کیفیت زندگی
کارشناسان علم روان‌شناسی، بر این باورند که برای افزایش کیفیت زندگی باید اقدامات زیر را انجام داد:
- سخت نگرفتن زندگی؛
- شاد بودن؛
- خندیدن همچون یک کودک؛
- پیدا کردن دوستان خوب؛
- لذت بردن از زمان حال؛
- غصه نخوردن برای گذشته؛
- عشق ورزیدن؛
- کمک به دیگران بدون چشم‌داشت؛
- بخشیدن دیگران؛[۱۰]
- خوش‌بین بودن؛
- رو راست بودن با خود؛
- حضور در اجتماع.[۱۱]
زندگی در ادبیات فارسی
واژۀ زندگی، از دیرباز در ادبیات فارسی‌زبانان حضور داشته است؛ برای مثال، ناصرخسرو در شعر خود گفته است:[۱۲]
| زندگی و شادی اندر علم و دین است ای پسر | خویشتن را گرنه مستی، مست و مجنون چون کنی |
سعدی نیز در اشعار خود از این واژه بهره گرفته است:[۱۳]
| غم خویش در زندگی خور که خویش | به مرده نپردازد از حرص خویش |
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ زندگی، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ عبارتی است که برای توضیح تمام واکنش‌های شیمایی دخیل در حفظ وضعیت زندگی سلول‌ها و ارگانیزم استفاده می‌شود.
- ↑ «زندگی چیست؟»، وب‌سایت هنر فردی.
- ↑ علی‌زمانی، «معنای معنای زندگی»، 1386ش، ص64.
- ↑ ملکیان، «تاریخ فلسفۀ غرب»، ج4، 1379ش، ص185.
- ↑ قربانی، «معنای زندگی از دیدگاه ویکتور فرانکل»، 1388ش، ص35-57.
- ↑ فرانکل، «انسان در جستوجوی معنا»، 1354ش، ص69.
- ↑ قربانی، «معنای زندگی از دیدگاه ویکتور فرانکل»، 1388ش، ص35-57.
- ↑ «کیفیت زندگی چیست و چگونه آن را افزایش دهیم؟»، وب‌سایت مجموعۀ توانبخشی و پزشکی.
- ↑ «زندگی چیست؟»، وب‌سایت هنر فردی.
- ↑ «کیفیت زندگی چیست و چگونه آن را افزایش دهیم؟»، وب‌سایت مجموعۀ توانبخشی و پزشکی.
- ↑ ناصرخسرو، دیوان اشعار، قصاید، قصیدۀ شمارۀ 223، وب‌سایت گنجور.
- ↑ سعدی، بوستان، باب دوم در احسان، بخش1، وب‌سایت گنجور.
منابع
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 28 آذر 1401ش.
- «زندگی چیست؟»، وب‌سایت هنر فردی، تاریخ بازدید: 28 آذر 1401ش.
- سعدی، بوستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 23 آذر 1401ش.
- علی‌زمانی، امیرعباس، «معنای معنای زندگی»، نامۀ حکمت، شماره 9، 1386ش.
- «کیفیت زندگی چیست و چگونه آن را افزایش دهیم؟»، وب‌سایت مجموعۀ توانبخشی و پزشکی، تاریخ بازدید: 28 آذر 1401ش.
- فرانکل، ویکتور، «انسان در جستوجوی معنا»، ترجمۀ اکبر معارفی، چ1، تهران، دانشگاه تهران، 1354ش.
- قربانی، هاشم، «معنای زندگی از دیدگاه ویکتور فرانکل»، فصلنامه تأملات فلسفی، سال 1، شماره 3، 1388ش.
- ملکیان، مصطفی، «تاریخ فلسفۀ غرب»، انتشارات حوزه و دانشگاه، 1379ش.
- ناصرخسرو، دیوان اشعار، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 23 آذر 1401ش.