چهل‌زینه
چهل‌زینه؛ از آثار تاریخی ولایت قندهار در افغانستان.
«چهل زینه» (چهل پله)، طاقی سنگی و از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی افغانستان است که در غرب شهر قندهار واقع شده و در دوران «ظهیرالدین محمد بابر» احداث شده است.
تاریخچه
طبق سنگ‌نوشتۀ حک‌شده بر دیوار غربی رواق، ظهیرالدین محمد بابر پس از فتح دوم قندهار، در سال ۹۲۸ق دستور احداث چهل‌زینه را صادر کرد.[۱] مدت زمان ساخت این رواق را برخی ۲۵ سال و عده‌ای دیگر بین ۹ تا ۱۳ سال ذکر کرده‌اند.[۲] سید معصوم بکری از نویسندگان کتیبۀ رواق آورده است که در مدت ۹ سال هشتاد نفر سنگ‌تراش هر روز در آن مکان کار می‌کردند،[۳] اما همگی اتفاق‌نظر دارند که در سال ۹۵۳ق ساخت این بنا به اتمام رسیده است.[۴]
موقعیت جغرافیایی
در قسمت غربی شهر قندهار افغانستان و بر فراز کوه «سر پوزه»، طاقِ سنگیِ تراشیده شده‌ای وجود دارد که در بین مردم به «چهل‌زینه» معروف است.[۵] در کتیبه‌های داخل بنا، نام «رواق جهان‌نما» درج شده است. همچنین از این بنای تاریخی با نام‌های «پیش طاق»[۶] و «چهل پله»[۷] نیز یاد می‌شود.
شکل ظاهری
چهل‌زینه تلفیقی از معماری اسلامی و هندی است و رواقی به‌سمت شمال دارد که از 3 قسمت تشکیل شده است: یک) قسمت داخلی رواق، سرپوشیده و مستطیل‌شکل به طول 3 متر و عرض و ارتفاع 2 متر است. این قسمت، اتاقی کوچک و ساده با سقف هموار است که به استثنای چند کتیبه با متن واقعه‌نگاری به زبان فارسی، بسیار ساده و با کمترین اشکال و نگاره‌ها ساخته شده است.[۸] دو) قسمت بیرون رواق، به‌صورت تخت یا صفحه‌ای سرگشاده به طول 5 متر و عرض 4 متر که جلو روی آن نیز کنده شده است.[۹] سه) راه‌پله (نردبان)، به تعداد 44 پله که این رواق را به قسمت پایین دامنۀ کوه وصل می‌کند.[۱۰] فاصلۀ بین هر پله ۷۰ سانتی‌متر است.[۱۱] در دو طرف پله‌ها، پرتگاه وجود دارد. به‌همین دلیل، به‌دستور ملکه ثریا، همسر امان‌الله خان، حصارها و نرده‌‌های آهنی برای آن ساخته شد.[۱۲] در فضای داخل چهل‌زینه سنگ‌نوشته‌ای به خط فارسی وجود دارد که تاریخ ساخت آن نوشته شده است. بر روی خود طاق چهل‌زینه نیز نوشته‌هایی به خط نستعلیق در مورد احترام به حقوق انسان‌ها، بزرگ‌ترها، موجودات زنده، شکار نکردن حیوانات و صید نکردن ماهی و امثال آن دیده می‌شود.[۱۳]
گردشگری
قرار گرفتن این طاق در مکانی سرسبز و نزدیک به رودخانۀ ارغنداب، باعث زیبایی این مکان تاریخی شده و یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری و فرهنگی افغانستان در ولایت قندهار به شمار می‌رود.[۱۴]
وضعیت کنونی
بر اثر چندین سال جنگ در افغانستان، بخشی از قسمت‌های داخلی و خارجی این اثر تخریب شده است. بخش‌هایی از آن نیز به‌صورت عمدی مورد اصابت گلوله قرار گرفته است. کارشناسان بر این باورند که این مکان تاریخی بر اثر تردد بازدیدکنندگان و روشن کردن آتش در معرض خطر جدی قرار دارد.[۱۵]
پانویس
- ↑ انصاری، اوضاع سیاسی، اجتماعی و جغرافیای تاریخی قندهار، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۹.
- ↑ نظری، «طاق چهل زینه» وب‌سایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان.
- ↑ انصاری، اوضاع سیاسی، اجتماعی و جغرافیای تاریخی قندهار، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۹؛ نظری، «طاق چهل زینه» وب‌سایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان.
- ↑ انصاری، اوضاع سیاسی، اجتماعی و جغرافیای تاریخی قندهار، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۰.
- ↑ «چهل زینه» قندهار یادگار عصر بابر، خبرگزاری فارس.
- ↑ انصاری، اوضاع سیاسی، اجتماعی و جغرافیای تاریخی قندهار، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۹.
- ↑ «چهل زینه» قندهار؛ جلوه درخشان یک تاریخ، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «چهل زینه» قندهار یادگار عصر بابر، خبرگزاری فارس.
- ↑ «چهل زینه» قندهار یادگار عصر بابر، خبرگزاری فارس.
- ↑ «چهل زینه» قندهار یادگار عصر بابر، خبرگزاری فارس.
- ↑ محمود، «چهل‌زینه قندهار»، وب‌سایت افغانستان فردا.
- ↑ محمود، «چهل‌زینه قندهار»، وب‌سایت افغانستان فردا.
- ↑ «چهل زینه» قندهار، پله‌هایی در دل تاریخ که شما را به آسمان می‌برد، خبرگزاری شهرآرانیوز افغانستان.
- ↑ «چهل زینه» قندهار، پله‌هایی در دل تاریخ که شما را به آسمان می‌برد، خبرگزاری شهرآرانیوز افغانستان.
- ↑ «چهل زینه» قندهار یادگار عصر بابر، خبرگزاری فارس.
- انصاری، فاروق، اوضاع سیاسی، اجتماعی و جغرافیای تاریخی قندهار، قم، مجلسی، 1380ش.
- «چهل زینه» قندهار، پله‌هایی در دل تاریخ که شما را به آسمان می‌برد، خبرگزاری شهرآرانیوز افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مرداد ۱۳۹۹ش.
- «چهل زینه» قندهار یادگار عصر بابر، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۵ خرداد ۱۳۹۴ش.
- «چهل زینه» قندهار؛ جلوه درخشان یک تاریخ، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۰ ارديبهشت ۱۳۹۷ش.
- محمود، شاه‌محمود، «چهل‌زینه قندهار»، وب‌سایت افغانستان فردا، تاریخ درج مطلب: ۶ اردیبهشت ۱۳۹۲ش.
- نظری، سمیه، «طاق چهل زینه» وب‌سایت سیستم معلوماتی گردشگری افغانستان، تاریخ درج مطلب: ۲۸ حوت ۱۳۹۶ش.