جنگ ۳۳ روزه
جنگ 33روزه؛ دفع پیروزمندانۀ تجاوز اسراییل توسط حزب‌الله لبنان در سال ۲۰۰۶م.
جنگ 33روزه از منظر محور مقاومت، مصداق کامل رویارویی دو تفکر مادی و معنوی در برابر هم بود؛ در یک طرف نبرد، رژیم صهیونی با پشتوانۀ تسلیحاتی و مادی غرب برای منافع بیشتر، سلطه‌گری و اشغال سرزمین قرار داشت که بسیاری از مرزهای دینی، اخلاقی، عرفی و انسانی را به‌راحتی در جنگ نادیده می‌گیرد. در طرف دیگر، حزب‌الله لبنان بود که برای دفع تجاوز با نیروی ایمان، ارادۀ انسانی و الگوگیری از مکتب عاشورا و انقلاب اسلامی می‌جنگید. با پیروزی حزب‌الله در این جنگ، افسانۀ شکست‌ناپذیری اسراییل فروپاشید و روحیۀ مقاومت در منطقه گسترش یافت.
نام‌گذاری
تجاوز اسراییل به کشور لبنان پیچیده‌ترین و پرهزینه‌ترین جنگ تا سال 2006م بود که میان جنگ‌های عربی‌اسرییلی به «جنگ ششم» مشهور شد، نسبت به جنگ 1382ش، «جنگ دوم لبنان» نام گرفت[1] و در رسانه‌های مختلف به «جنگ 33 روزه»، «جنگ 2006»، «جنگ تموز» و «جنگ جولای» نیز شهرت پیدا کرد.[2]
تاریخچه
رژیم صهیونی نخستین‌بار در 1978م با هدف از بین‌بردن گروه‌های مقاومت فلسطین که در خاک لبنان فعالیت می‌کردند، به این کشور یورش برد و یک منطقۀ امنیتی در جنوب لبنان ایجاد کرد. سپس در یک حملۀ تجاوزکارانه در 1982م که به جنگ پنجم اعراب و اسراییل معروف شد، جنوب لبنان را به اشغال خود در آورد، اما بر اثر مقاومت مداوم حزب‌الله، در 2000م از بخش‌های بزرگ در این مناطق، اخراج شد.[3] جنگ معروف 33روزه با تجاوز گستردۀ رژیم صهیونیستی و حمایت همه‌جانبۀ آمریکا علیه لبنان و دفاع نیروهای حزب‌الله در 12 ژوئیه 2006م آغاز شد. دامنۀ این جنگ شمال سرزمین‌های اشغالی و سراسر لبنان را در برگرفت و با قطعنامۀ 1701 شورای امنیت در 14 اوت 2006 به پایان رسید.[4] اسراییل در این تجاوز با بیش از ۴۰هزار نیروی نظامی وارد جنگ شده بود، اما از نیروهای با ایمان حزب‌الله شکست خورد.[5]
اهمیت
جنگ 33روزه و پیروزی حزب‌الله در آن از نظر پیامدها و عبرت‌هایی که برای مسلمانان دارد، یادآور «جنگ بدر» در صدر اسلام است که داستان آن در قرآن آمده[6] و از آن به‌عنوان «یوم الفرقان» یاد شده است.[7] آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران معتقد است جهاد دلاورانه و مظلومانۀ حزب‌الله در این جنگ ثابت کرد ملتی که ایمان و جهاد دارد، مغلوب سیطرۀ قدرت‌های ستمگر نمی‌شود. همچنین وی پیروزی واضح حزب‌الله در این جنگ را یکی از تجلیات سنت‌های الهی و مصداق بارز آیۀ قرآنی «كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ»[8] و «وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ»[9] می‌داند؛[10] زیرا در این جنگ حزب‌الله با نیروی کم اما با صبر و توکل در مقابل ارتش مجهز اسراییل و حمایت‌های مادی و تسلیحاتی غرب از آن که مصداق «فئۀ کثیره» بود، پیروز شد. این در حالی است که در ۱۹۶۷م ارتش اسراییل توانسته بود فقط در ظرف شش روز ارتش چند کشور عربی را شکست دهد و کرانۀ باختری رود اردن، نوار غزه، بلندی‌های جولان در سوریه و صحرای سینا در مصر را اشغال کند.[11]
ویژگی‌ها
ویژگی‌های نبرد 33روزه، آن را از سایر نبردها متمایز می‌کند؛ براى اولين بار بود كه در تاريخ جنگ‌هاى عربى‌اسرایيلى، موشك‌هاى مقاومت در طول 33روز بدون وقفه، عمق اسرائيل را هدف قرار داد و رعب و حشت را به اين مناطق تحمیل کرد. اسرائیل در این جنگ، کنترل خود بر مکان، زمان، سلاح و اهداف جنگ را از دست داد و نزديك به يك ميليون شهرك‌نشين صهيونيست آواره شدند. حزب‌الله در این جنگ توانست دو عنصر غافلگیری و ابتکار عمل را به‌خوبی حفظ و به‌دلیل آمادگی، انضباط بالا و فداکاری مدت جنگ را طولانی کند. [12]
اهداف تجاوز اسراییل
به باور محققان تلاش برای تحقق آرزوهای همیشگی يهوديان، یعنی رسیدن به «سرزمين موعود»،[13] گرفتن انتقام از مقاومت لبنان و شکست ارادۀ آن با ایجاد وحشت میان مردم لبنان از طریق ویران‌کردن زیرساخت‌های حیاتی مانند منابع آب و انرژی و راه‌های ارتباطی؛ تلاش برای بازگرداندن اعتبار از دست‌رفتۀ اسراییل به‌عنوان ذخیرۀ راهبردی آمریکا در منطقه به‌ویژه برای تغییر وضعیت سیاسی در کشورهای غربی خاورمیانه؛ ناتوان‌کردن حزب‌الله در معادلات سیاسی و نظامی لبنان و منطقه و بازسازی هیمنۀ ارتش اسراییل در برابر لبنان و فلسطین به‌ویژه پس از به اسارت‌رفتن سربازان اسراییلی و بازیافتن قدرت بازدارندگی در منطقه از اهداف مهم اسراییل و آمریکا در تحمیل جنگ 33روزه بر حزب‌الله بود.[14]
عوامل پیروزی حزب‌الله در جنگ ۳۳ روزه
الف) قدرت معنوی
حزب‌الله از نظر عوامل مادی به‌مراتب از دشمن ضعیف‌تر بود، اما در جهان‌بینی اسلامی عوامل معنوی از جمله ایمان و توکل به خدا، می‌توانند عوامل مادی را تحت‌الشعاع قرار دهند.[15] این مسئله در جنگ‌های صدر اسلام مانند جنگ بدر، احزاب، احد و فتح مکه بارها تحقق یافته و مسلمانان با وجود نیروی نظامی و تجهیزات جنگی کمتر بر لشکر مجهز دشمن پیروز شدند.[16] به باور شهید مطهری اعتقاد به تقدیر و تدبیر الهی که نتیجۀ توکل و اعتماد به خدا است، ترس از مرگ و نابودی را از میان می‌برد.[17] حزب‌الله لبنان نیز با تکیه بر همین عامل معنوی وارد مبارزه با نظام سلطه شد و در نبردهای دفاعی و رهایی‌بخش پیروز شده است؛ آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران برهمین مبنا معتقد است رژیم صهیونی که چند دهه با ارتش و تسلیحات خود و با پشتیبانی نظامی و سیاسی آمریکا، چهره‌ای شکست‌ناپذیر نشان می‌داد، دو بار از نیروهای مقاومت، شکست خورده است.[18] سیدحسن نصراللّه دبیرکل پیشین حزب‌اللّه نیز بارها تأکید کرده بود که حزب‌اللّه یک جنبش نظامی نیست؛ بلکه یک جنبش اسلامی و اعتقادی است که با نیروی ایمان می‌جنگد.[19]
ب) قدرت نظامی
حزب‌الله با توجه به توان نظامیِ محدودتر نسبت به ارتش اسراییل و محدودیت‌های این حزب در انتقال تسلیحات و میزان محدود ذخایر موشکی، استراتژی نظامی خود را در برخورد با ارتش صهیونیستی بر پایۀ جنگ‌های چریکی تعریف کرد و تمام تاکتیک‌ها و آموزش‌های نظامی و آمادگی خود را بر این اصل استوار ساخته بود[20] که پیش‌روی‌های ارتش اسراییل را با موانع جدی روبرو سازد؛ برای مثال مسلح‌کردن زمین به انواع مین‌های ضدنفر و ضدتانک، تعریف نقشۀ عملیاتی ویژه برای هر منطقه به‌صورت مجزا در صورت پیش‌روی احتمالی دشمن، حفر سنگرهای به‌هم متصل‌شده، حفر کوه و نگهداری ذخایر موشکی در آن و ایجاد سقف‌های کاذب برای سیستم‌های پرتاب موشک، از جمله تاکتیک‌های نظامی حزب‌الله بود که در پیروزی این حزب نقش مهم داشت.[21]
ج) مدیریت جنگ
به نظر کارشناسان از عوامل مهم پیروزی، مدیریت مدبرانۀ جنگ توسط رهبر حزب‌الله، به سبک مدیریت پیامبر اسلام در جنگ‌های صدر اسلام بود؛ بهگونهای که مدیریت روانی و روحی دشمن را نیز سیدحسن نصرالله به دست گرفته بود. ویژگی‌های فردی در مدیریت رسانه، خطابه، زبان بدن و جنگ روانی توسط سیدحسن نصرالله و اطلاع دقیق وی از میدان نبرد و کنترل دائمی اوضاع و موشک‌باران برنامه‌ریزی‌شده از کم به زیاد و از مناطق نزدیک به مناطق دور باعث مدیریت صحیح در جنگ و پیروزی نهایی شد.[22]
دست‌آودهای جنگ ۳۳ روزه
الف) تحکیم قدرت بازدارندگی حزب‌الله
۱. از مهمترین دست‌آوردهای جنگ 33روزه، تحکیم قدرت بازدارندگی حزب‌الله بود و باعث شد که تا 2024م تهاجم جدیدی از سوی رژیم صهیونیستی علیه لبنان شکل نگیرد.
۲. حزب‌الله پس از این موفقیت بزرگ، به کنش‌های سیاسی خود تحرک مضاعف بخشید و از قالب یک نیروی نظامی صرف به تکیه‌گاه اصلی مردم لبنان تبدیل شد که حیطۀ عمل آن، فراتر از جمعیت ۴۰درصدی شیعیان این کشور است. در حال‌حاضر نقش سیاسی حزب‌الله در داخل لبنان، بر پایۀ ملی و اسلامی استوار و ضامن وحدت ملی و تمامیت ارضی لبنان محسوب می‌شود.
۳. بعد از جنگ محبوبیت حزب‌الله به‌طور بی‌سابقه افزایش یافت بهگونهای که در نتیجۀ اقبال عمومی مردم لبنان، از سال ۲۰۰۹م وارد کابینه و پارلمان این کشور شد و در انتخابات پارلمانی ژوئن ۲۰۰۹ تمامی نامزد‌های حزب‌الله به پارلمان راه یافتند.[23]
ب) تحکیم گفتمان مقاومت و بیداری اسلامی در منطقه
۱. پس از جنگ 33روزه فعالیت جریان‌های مقاومت در منطقه، محدود به حوزۀ نظامی نماند؛ بلکه افکار همسو با آنان در رقابت‌های انتخاباتی در کشور‌هایی مانند افغانستان، عراق، سوریه و فلسطین، بعد سیاسی و دیپلماتیک جبهۀ مقاومت را تقویت کرد.
۲. بعد از 2006م فهرست متحدان منطقه‌ای جریان مقاومت و حامیان آن زیادتر و قوی‌تر شدند. برای مثال تشکیل بسیج مردمی عراق در قالب «حشدالشعبی» و خیزش اعجاب‌آور جریان «انصارالله» یمن به‌عنوان یکی از قوی‌ترین حلقه‌های منظومۀ مقاومت، بعد از جنگ 33روزه ظاهر شدند.
۳. پیروزی حزب‌الله در این نبرد، تأثیر فوق العاده‌ای بر مقاومت اسلامی فلسطین گذاشت؛ زیرا دو سال بعد در جریان یورش صهیونیست‌ها به غزه، حماس و جهاد اسلامی طی جنگ‌های متعدد، شکست بی‌سابقه‌ای بر نیروهای اسراییلی تحمیل کردند.
۴. به‌دلیل پیوند دیرینه و معنوی جمهوری اسلامی ایران با حزب‌الله لبنان، نتیجۀ موفقیت‌آمیز جنگ ۳۳روزه باعث ارتقای موقعیت منطقه‌ای ایران در ابعاد نظامی و اطلاعاتی، افزایش توان اثرگذاری در روند حل مسئله فلسطین، افزایش توان بازدارندگی و قدرت چانه‌زنی ایران در معادلات مهم منطقه‌ای شد.[24]
د) بین‌المللی
۱. به باور کارشناسان یکی از مهمترین دست‌آوردهای بین‌المللی جنگ ۳۳روزه برای حزب‌الله به بن‌بست کشاندن اهداف استراتژیک و ژئوپلتیک غرب در منطقه در قالب پروژه «خاورمیانه جدید» بود که با اشغال افغانستان و عراق آغاز و در لبنان ساقط شد.
۲ این جنگ اعتماد به نفس را در تمامی ملت‌های عربی و اسلامی زنده کرد و نشان داد که راهبرد سازش، به مناقشۀ دیرین اعراب و رژیم صهیونیستی پایان نمی‌بخشد بلکه رژیم صهیونیستی را در مسیر توسعه فضای حیاتی خود گستاخ‌تر می‌کند.
۳. بعد از این نبرد مجموعۀ قدرت‌های جهانی به‌خصوص حامیان رژیم صهیونیستی در منطقه به این واقعیت آگاه شدند که فقط آنها تصمیم‌گیرندۀ اصلی در دنیا نیستند بلکه طرف‌های قدرتمند دیگری نیز هستند که باید به آنها احترام گذاشت.[25]
4. بعد از این جنگ، حزب‌الله لبنان و جبهۀ مقاومت به‌عنوان قدرت نوظهور در روابط بین‌الملل تثبیت شد که توانست طرح‌های استراتژیک غرب را ناکام گذارد و منافع نظام سلطه را به چالش کشد و با تبیین هویت و ایدئولوژی جدید در عرصه روابط بین‌الملل، در شکل‌دهی به نظم جدید جهانی نقش محوری ایفا کند.[26]
6. بعد از نبرد 33روزه وضعیت رژیم صهیونیستی در افکار عمومى جهان بدتر و پرسش از دلیل پیدایش آن جدىتر شد. برای مثال اعتراض خودجوش جهانى در 120 کشور جهان و از جمله در اروپا و در انگلیس که خاستگاه اصلى اسراییل بود صورت گرفت و در 60 سال گذشته بی‌سابقه بود. [27]
پیامدهای جنگ ۳۳ روزه برای اسراییل
مردم اسراییل به اسطورۀ ارتش شکست‌ناپذیر و کسب پیروزی‌های آسان عادت کرد بودند و به‌همین دلیل شکست در این جنگ پیامدهای عمیقی بر ساختار فکری این جامعه بر جا گذاشت و باعث فروپاشی تمام اصول مسلم و مفاهیمی شد که در ادبیات سیاسی و اجتماعی این رژیم رواج پیدا کرده بود.[28] همچنین این جنگ موازنۀ قدرت را به نفع جبهۀ مقاومت رقم زد و استراتژی هجومی رژیم صهیونیستی را به تدریج به استراتژی دفاعی تبدیل کرد.[29] متزلزل‌شدن ساختار نظامی اسراییل از درون؛ از بین‌رفتن اعتماد مردم اسراییل به ارتش این رژیم؛ خدشه‌دار‌شدن اعتماد رهبران سیاسی اسراییل به ارتش و فرمانده‌هان آن؛ بی‌اعتمادی ارتش اسراییل به مسئولان سیاسی این رژیم؛ فروپاشی دکترین نظامی رژیم صهیونیستی مبنی بر رقم‌زدن سریع نتیجۀ جنگ در میدان؛ درک محدودیت قدرت اسراییل از سوی سران سیاسی و نظامی این رژیم؛ پایین‌آمدن سطح توقعات اسراییل؛ کاهش سطح نقش اسراییل در اجرای نقشه‌های آمریکا در منطقه و مطرح‌شدن دوبارۀ سؤال دربارۀ وجود و بقای رژیم صهیونیستی از دیگر پیامدهای شکست اسراییل در جنگ 33روزه بود.[30]
بازنمایی جنگ ۳۳ روزه
دربارۀ جنگ 33روزه و پیامدهای مختلف آن آثار گوناگون ادبی، تحلیلی و تحقیقی نوشته شده است، ازجمله: «پشت‌صحنۀ سیاسی جنگ 33روزه»[31] و «ناگفته‌های جنگ ۳۳ روزه»،[32] «جنگ غافلگیری‌ها و تدبیرها (روایتی از جنگ 33 روزه در لبنان)»،[33] «جنگ 33 روزه: اقتدار حزب‌الله، زبونی صهیونیسم»،[34] «جنگ سی و سه روزه»،[35] «آخرین روز جنگ»،[36] «پیروزی دشوار: جنگ ۳۳ روزه اسراییل - حزب‌الله»،[37] «جنگ 33روزه اسراییل و لبنان از منظر حقوق بین‌الملل»،[38] «جنگ 33 روزه زلزله‌ای در اسراییل به راه انداخت»[39] و «قدرت نرم و نبرد نامتقارن (تحلیل جنگ 33 روزه حزب‌الله و جنگ 22 روزه غزه)»[40]
به‌دلیل اهمیت نبرد تموز و پیامدهای مثبت آن برای جهان اسلام، شاعران زیادی از کشورهای مختلف جهان از جمله ایران، فلسطین، عربستان سعودی، مصر، مراکش، ایالات متحده آمریکا، بلژیک، فرانسه، الجزایر، سوریه، تونس، ایتالیا، قبرس، دانمارک دربارۀ جنگ 33روزه شعر سروده‌اند و در شب‌شعرهای مختلف ارائه داده‌اند.[41]
در تقویم جمهوری اسلامی ایران روز ۲۳ مرداد به مناسبت پیروزی حزب‌الله لبنان در جنگ ۳۳روزه به‌عنوان روز «مقاومت اسلامی» نام‌گذاری شده است.[42]
پانویس
منابع
- قرآن کریم.
- «آخرین روز جنگ»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ تیر ۱۴۰۲ش.
- انصاری، طاهره، شکوه مقاومت، تهران، امیرکبیر، 1386ش.
- ابراهیمی، رحمت و دیگران، «علل و عوامل پیروزی حزب‌الله در جنگ 33روزه»، فصلنامۀ علمی مطالعات دفاع مقدس، شمارۀ 4، 1400ش.
- «اهداف تجاوز 2006 اسرییل به خاک لبنان»، مجلۀ علوم سیاسی، شمارۀ 36، 1385ش.
- بنیاد فرهنگی صبح قریب، کتاب مقاومت (ویژه‌نامه نخستین جشنواره بین‌المللی جایزه بزرگ مقاومت اسلامی)، تهران، مرداد 1388ش.
- «پشت صحنه سیاسی جنگ 33 روزه»، وب‌سایت انتشارات شهید کاظمی، تاریخ بازدید: 1 آذر 1403ش.
- «پیام تبریک به حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسن نصرالله به مناسبت پیروزی مقاومت اسلامی در جنگ ۳۳ روزه»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت ایت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 26 مرداد 1385ش.
- «پیروزی دشوار: جنگ ۳۳ روزه اسراییل - حزب‌الله»، وب‌سایت خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- «جنگ 33 روزه اسراییل و لبنان از منظر حقوق بین‌الملل»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- «جنگ ۳۳ روزه چگونه آغاز شد؟ «تموز» و هیمنه‌ای که فروریخت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 23 مرداد 1403ش.
- «جنگ 33 روزه زلزله‌ای در اسراییل به راه انداخت بررسی مهمترین مقالات روزنامه‌های عربی، عبری و غربی»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- «جنگ 33 روزه: اقتدار حزب‌الله، زبونی صهیونیسم»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- «جنگ ۳۳ روزه؛ نقطه عطفی در تاریخ مقاومت اسلامی»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 23 مرداد 1403ش.
- «جنگ سی و سه روزه» وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- «جنگ غافلگیری‌ها و تدبیرها (روایتی از جنگ 33 روزه در لبنان) »، وب‌سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- «جنگی که مصداق کم من فئة قلیلة... است»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 22 مرداد 1392ش.
- حجازی، یک لبنان مقاومت یک اسراییل ادعا، قم، بقیة العترة، ۱۳۸۵ش.
- حطیط، امین، حقیقت و عوامل پیروزی مقاومت، مترجم صغری روستایی، تهران، اندیشه‌سازان نور، 1389ش.
- زمانی محجوب، حبیب، «تأثیر عوامل معنوی در پیروزی مقاومت حزب‌الله لبنان»، مجلۀ حصون، شمارۀ 22، سال 1388ش.
- شریف‌زاده، مرجان، «بررسی آثار و نتایج پیروزی حزب‌الله لبنان در جنگ ۳۳ روزه»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- عبدالستار، پیروزی حزب‌الله در جنگ ۳۳روزه، مترجم، محمدرضا میرزاجان، تهران، قدر ولایت، ۱۳۸۶ش.
- فاتحی، محمد، «بررسی توانمندی‌های نظامی حزب‌الله و اسراییل در جنگ ۳۳ روزه»، مجله مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره۲۶، تابستان ۱۳۸۵ش.
- قاسم، نعیم، حزب‌اللّه لبنان، ترجمه محمدمهدی شریعتمدار، تهران، اطلاعات، 1383ش.
- «قدرت نرم و نبرد نامتقارن (تحلیل جنگ 33 روزه حزب‌الله و جنگ 22 روزه غزه)»، وب‌سایت گیسوم، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- «کتاب ناگفته‌های جنگ ۳۳ روزه»، وب‌سایت تاقچه، تاریخ بازدید: 16 آذر 1403ش.
- مرتضی، احسان، جنگ سی و سه روزه (اهداف و پیامدها)، قم، زمزم هدایت، 1387ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1389ش.
- وکسمن، داو، «اسراییل پس از جنگ با حزب‌الله»، ترجمۀ علی عسگری و حسین رضایی، مجله مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره۲۶، تابستان ۱۳۸۵ش.
- الیاس، سلیم، یومیات الوعد الصادق، بیروت، السفیر، ۲۰۰۶م.
- «33 شاعر جهان از جنگ 33 روزه لبنان می گویند»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۲ تیر ۱۳۸۶ش.
- «۱۰ دستاورد جنگ ۳۳ روزه به روایت سیدحسن نصرالله»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1395ش.