علی صفایی حائری

علی صفایی حائری؛ نویسنده، مجتهد و نواندیش معاصر
علی صفایی حائری معروف به «عین صاد»، در 1330ش، در شهر قم به دنیا آمد. وی فرزند عباس صفایی حائری و نواده آیت‌الله محمدعلی صفایی حائری قمی است. او در زمره نواندیشانی است که بر نگرش نظام‌مند به آموزه‌های دینی باور داشته و نظام تربیتی را مقدم بر سایر نظامات فکری، عرفانی، اخلاقی، سیاسی و حقوقی می‌دانست. وی در عنفوان جوانی با تحول در شاکله فکری‌اش، راه خود را از سایر هم‌سِلکان خود در کسوت روحانیت جدا کرد.

دوران تحصیل

صفایی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، در سن سیزده سالگی به فراگیری علوم اسلامی پرداخت و طی چهار سال دروس سطح را به پایان رساند. وی ادبيات و بخشي از سطح را نزد نصرت ميانجي و جليلي، شرح لمعه را نزد اسدالله مدني و موسوي اردبيلي و ابوالفضل موسوي تبريزي، رسائل را نزد سید مهدی روحاني و جعفر سبحانی و مكاسب و كفايه را نزد ستوده، حسین نوري همدانی و فاضل لنكراني فرا گرفت. اساتيد وی در درس خارج فقه و اصول، سید محمد محقق داماد و مرتضي حائري و پدرش، عباس صفایي حائري بودند. وی بیشترین تأثیر فکری و علمی را در طول دوران تحصیل علوم دینی، از پدرش داشته است. صفایی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مقام اجتهاد نایل آمده و به یکی از اساتید مبرّز حوزه تبدیل گشت.

ازدواج

صفایی در شانزده سالگی ازدواج کرد و در نوزده سالگی نخستین فرزندش به دنیا آمد. ثمره زندگی مشترک او، چهار پسر و چهار دختر بوده است.

ویژگی‌های اخلاقی

سیمای بشاش، نگاه نافذ، لبخند ملیح و معنادار، سخنان دل‌نشین و آرامش‌بخش، شکیبایی و خویشتن‌داری در پیشامدها و سختی‌ها از خصوصیات بارز اخلاقی صفایی بود.

فعالیت‌های علمی

صفايي، گرچه به دلیل برخی مسائل سیاسی و اتهام التقاطی بودن اندیشه‌های او، تا دو دهه بعد از انقلاب اسلامی، افکارش مجال بروز و نشر پیدا نکرد، اما او معلمي بود كه از میانۀ دهه 80 شمسی در بين نسل جوان و دانشگاهي و حتی در ميان هنرمندان و اهالي سينما مورد توجه قرار گرفت. او در چهارده سالگی پس از آشنایی با ادبیات کودکان در سطح مجلات کودک و نوجوان، به مطالعه تاریخ ادبیات ایران، عرب، چین، ژاپن، آفریقا، اسپانیا، یونان و آمریکای لاتین روی آورد و با شاهکارهای ادبی جهان و افکار فرانتس کافکا و صادق هدایت و تحلیل‌های مارکسیستی، نهیلیستی و نواگزیستانسیالیستی آشنا شد.

آثار و تألیفات

صفایی در زمینه مباحث قرآنی، اسلامی، امامت، تربیتی، هنر و ادبیات، نقد و روش نقد، آثاری را قلمی کرده است. وی در هجده سالگی نخستین کتابش را با عنوان «مسئولیت و سازندگی» تألیف کرد. او در این کتاب، «تربیت و سازندگی» را نخستین نیازهای انسان و زیربنای حرکت او می‌داند. این کتاب بیانگر شالوده و ساختار فکری وی است. او غالب کتاب‌های خود را با نام «عین صاد»، مخفف نام و نام خانوادگی خویش و نیز به معنای چشم جلوگیر منتشر می‌کرد. آثار وی بالغ بر پنجاه عنوان کتاب می‌شود که «مسئولیت و سازندگی»، «رشد»، «حرکت»، «صراط»، «غدیر»، «عاشورا»، «تو می‌آیی»، «آیه‌های سبز»، «نقدی بر هرمنوتیک»، «تطهیر با جاری قرآن» (3 جلد)، «روش برداشت‌ از قرآن»، «روش برداشت از نهج‌البلاغه»، «روش نقد» (5 جلد) ، «ذهنیت و زاویه دید»، «حقیقت حج»، «استاد و درس»، «خط انتقال معارف»، «بشنو از نی»، «انسان در دو فصل»، «اخبات»، «تربیت کودک»، «نامه‌های بلوغ» (حاوی پنج نامه به فرزندانش) ، «نظام اخلاقی اسلام»، «روحانیت و حوزه»، «درس‌هایی از انقلاب» (3 دفتر)، «از معرفت دینی تا حکومت دینی» و مجموعه شعری با عنوان «با او با نگاه فریاد می‌کردیم» (اشعاری در قالب شعر نو)، برخی از آنها است. انتشارات لیله القدر ناشر آثار وی است.
از مهم‌ترین ویژگی‌های آثار علی صفایی، کلیدی بودن آنها و مبارزه با التقاط و مادی‌گری است. میراث صفایی، «نارضایتی از وضع موجود»، یعنی مسئولیت و حرکت، و «احترام به انسان»، یعنی به رسمیت شناختن آزادی و اختیار انسان‌ها در تغییر و تعالی است. او را به دلیل اهتمامش بر انتقال روش‌های برداشت از آیات و روایات به شاگردان و مخاطبانش، «آموزگار روش‌ها» نامیده‌اند.

درگذشت علی صفایی

صفایی در 22 تير 1378ش، در حالی که راهی مشهد بود، در سانحه تصادف و در 48 سالگی به دیار باقی شتافت. پیکر وی در گلزار شهدای شهر قم در جوار فرزند شهیدش، محمد به خاک سپرده شد.

منابع

• پایدار، مرتضی، «چشمه جاری»، سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 27 تیر 1389ش.
• خواجه‌زاده، نادر، «مرجع تغییر»، سایت روزنامه اطلاعات، تاریخ درج مطلب: 23 تیر 1399ش.
• «زندگی‌نامه علی صفائی حائری»، سایت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، تاریخ درج مطلب: 19 اسفند 1398ش.
• «صفایی حائری، شیخ علی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 18 مهر 1387ش.
• «علی صفایی حائری»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 25 دی 1400ش.
• «عین صاد، حروف مقطعه علم و صفا»، سایت رجانیوز، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1391ش.
• وب‌سایت انتشارات ليلة القدر، تاريخ بازدید: 25 دی 1400ش.