تنکابن (شهر)؛ از شهرهای استان مازندران و مرکز شهرستان تنکابن
شهر تنکابن، دارای مختصات °۳۶ و ´۴۹ عرض و °۵۰ و ´۵۲ طول جغرافیایی است.[۱] این شهر، در قسمت شمالی شهرستان تنکابن، در کنار سواحل دریای خزر و رودخانه سه هزار، در ارتفاع 20 متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد و در فاصله 230 کیلومتری از شهر ساری واقع شده است.[۲]
پیشینه تاریخی
سرزمین‌های جنوبی دریای خزر، در زمان گذشته، زیستگاه اقوام باستانی به‌نام تپورها، کادوسی‌ها و آمردها بوده است. مردم تپور در مازندران، قوم کادوسی در گیلان و آمردها نیز در نواحی بین آمل و تنکابن امروزی سکونت داشتند.[۳] مورخان معتقدند که آمردها، پس از سلطه اسکندر بر ایران، از استقلالی داخلی برخوردار شده و مدتی بعد، توسط فرهاد یکم اشکانی، به نواحی دربند خزر، کوچانده شدند.[۴] پس از آن، این منطقه زیستگاه قبایل جدیدی به‌نام «دیلم» قرار گرفت. این مردم، همچون آمردها، مردمانی دلیر و جنگ‌جو بودند که به‌واسطه قلعه‌ها و پناهگاه‌های خود در دل جنگل‌ها و کوهستان‌ها، به‌صورتی مستقل زندگی می‌کردند.[۵] در قرن‌های نخست ورود اسلام به ایران، این خطه، به‌دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی خاص خود، پناهگاه بسیاری از علویان و مخالفان حکومت اموی و عباسی بود. امروزه، بقعه‌های بسیاری در تنکابن و نواحی اطراف آن وجود دارد که نشان همین ادعا است.[۶]
از تنکابن، برای نخستین‌بار، در منابع برجای‌مانده از سده 8 قمری یاد شده است.[۷] تاریخ تنکابن، در سده‌های بسیاری تا فتح آن توسط شاه عباس اول صفوی، شامل جنگ و گریزهای بسیار بوده است. در دوره صفویان، ولایت تنکابن یکی از ایالت‌های گیلان به‌شمار می‌رفت.[۸] در دوره قاجار، تنکابن از گیلان جدا شده و ضمیمه ایالت مازندران شد. پس از مدتی، این منطقه با مناطق کلارستاق و کجور تحت عنوانی مشترک به‌نام «محال ثلاث / ثلاثه» نام‌گذاری شد. تجارت تنکابن، در دوره قاجاریان، بیش‌تر با دو ایالت تهران و قزوین بود. از جمله صنایع مشهور آن زمان تنکابن می‌توان به صنعت تولید پارچه‌های ابریشمی، پشمی، کتان، عباهای نمدی و متقال اشاره کرد. تنکابن در همان دوران، از کشاورزی و دام‌داری بسیار پررونقی برخوردار بود و محصولاتی همچون برنج، مرکبات، گردو، باقلا، گندم و جو در آن منطقه تولید می‌شد.[۹]
تنکابن، تا پیش از 1310ش، شهری کوچک و کم‌رونق بود؛ اما پس از آن، به‌واسطه داشتن موقعیت جغرافیایی، طبیعی و بازرگانی، مورد توجه قرار گرفت و رشد چشمگیری را تجربه کرد.[۱۰]
اقلیم
آب‌وهوای شهر تنکابن، معتدل و مرطوب است و میانگین بارش‌های سالانه در این منطقه، به حدود 1.253 میلی‌متر می‌رسد.[۱۱]
جمعیت
جمعیت شهر تنکابن، براساس سرشماری 1385ش، در حدود 43,842 تن اعلام شده که در 1395ش به 55,434 نفر افزایش یافت.
اقتصاد
مردم در شهر تنکابن، به تولید صنایع دستی مانند نمد، گلیم، چادرشب، سالی (تور ماهیگیری) و سفال اشتغال دارند. همچنین کشاورزی، دام‌داری و باغ‌داری، اساس اقتصاد شهر تنکابن را تشکیل می‌دهد.
پانویس
- ↑ پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ۱۳۶۷ش، ص۱۴۹.
- ↑ سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ۱۳۷۷ش.
- ↑ پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص۳۵؛
مهجوری، تاریخ مازندران، ج1، ۱۳۴۲ش، ص37-38. - ↑ پیرنیا، ایران باستان، ج3، ۱۳۶۲ش، ص2216؛
آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲۱؛
یوسفی‌نیا، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، ۱۳۷۰ش، ص83. - ↑ کسروی، شهریاران گمنام، ۱۳۵۵ش، ص۱۹.
- ↑ آذری دمیرچی، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، ۱۳۵۱ش، ص۲2.
- ↑ مرعشی، تاریخ گیلان و دیلمستان، ۱۳۶۴ش، ص۱۷-۱۸ و ۲۷.
- ↑ اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، ج1، ۱۳۵۰ش، ص141.
- ↑ اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج1، ۱۳۶۷ش، ص810-811؛
رابینو، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ۱۳۴۳ش، ص50-51 و 53. - ↑ رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج3، ۱۳۲۹ش، ص182؛
شایان، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ج1، ۱۳۳۶ش، ص150؛
محمودزاده، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، ۱۳۵۰ش، ص234. - ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، ج26، ۱۳۷۸ش، ص156.
منابع
- آذری دمیرچی، علاءالدین، «پژوهشی دربارۀ پیشینۀ تاریخی مازندران باختری»، هنر و مردم، شماره 123، ۱۳۵۱ش.
- اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآه البلدان، به‌تحقیق عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۷ش.
- پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۷ش.
- پیرنیا، حسن، ایران باستان، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۲ش.
- رابینو، ه . ل، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ش.
- رزم‌آرا، حسینعلی، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، تهران، ]بی‌نا[، ۱۳۲۹ش.
- سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، تهیه‌کنندگان علی‌اکبر شریفیان و فرهمند مرادی، ساری، ۱۳۷۷ش.
- شایان، عباس، مازندران، جغرافیای تاریخی و اقتصادی، تهران، علمی، ۱۳۳۶ش.
- کسروی، احمد، شهریاران گمنام، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۵۵ش.
- فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، سازمان جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۷۸ش.
- محمودزاده، کمال، شناخت دریای مازندران و پیرامون آن، تهران، دبیزش، ۱۳۵۰ش.
- مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، به‌تحقیق منوچهر ستوده، تهران، اطلاعات، ۱۳۶۴ش.
- مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، ساری، ]بی‌نا[، ۱۳۴۲ش.
- یوسفی‌نیا، علی‌اصغر، تاریخ تنکابن، محال ثلاث، تهران، آرون، ۱۳۷۰ش.