آسوریان؛ یکی از گروه‌های قومی با هویت و آداب مخصوص در ایران.
آسوریان (آشوریان)، قومی از نژاد سامی هستند که مناطقی از ایران، عراق و ترکیه، از مراکز تجمع سنتی آنها بوده و امروزه در کشورهای مختلف پراکنده شده‌اند. آسوریانِ ایران با جمعیتی کمتر از يک‌صد هزار نفر، بیشتر ساکن تهران و ارومیه هستند و از هویت، فرهنگ و تاریخ ويژه‌ی خود، بهره دارند.
دین و زبان
بیشتر آسوریان، مسیحی و پای‌بند به آئین نسطوری هستند. آسوریان، امروزه به زبان «سریانی جدید» و «آرامی جدید» سخن می‌گویند. در نزدیکی سلماس، آسوریان یهودی زندگی می‌کنند که دارای لهجه‌ی آرامی یهودی هستند. گویش‌های اورمژیانا (گویش ارومیه‌ای) و صلمسنایا (گویش سلماسی) در میان ایرانیان آسوری، رواج بیشتری دارد.
پوشش آسوریان
پوشش آسوریانِ ایران به پوشش مسلمانان بسیار نزدیک بوده است و زنان آنها نیز از چادر استفاده می‌کردند و روی خود را از مردان می‌پوشاندند. مردان نیز شلوار و بالاپوش کوتاه می‌پوشیدند و کلاه نمدی به سر می‌گذاشتند.
جشن‌ها
سال نو آسوری در اول ماه نیسان (اول آوریل) است و بزرگ‌ترین جشن آسوریان به این مناسبت برگزار می‌شود. ریشه‌ی این جشن به فتوحات امپراطوری آشور در اول تا دهم نیسان بازمی‌گردد. جشن‌های ۱۲ روزه آسوریان به مناسبت سال نو، مصادف با شروع فصل بهار است. آسوریان در جشن «رستاخیز مسیح» به دیدار خانواده‌هایی می‌روند که در آن سال، عزیزی را از دست داده‌اند. عیدهای «قیمته دماران» و «سولقه دماران» از اعیاد بزرگ آسوریان در ایران است.
باورها
آسوریان معتقدند مسیح در آب رود اردن تعمید داده شد؛ بنابراین مراسم تعمید از مهم‌ترین آیین‌های مذهبی آسوریان به‌‌شمار می‌رود. تمرکز آسوریان ایران در کنار دریاچه‌ی ارومیه نیز سبب ایجاد باورهایی درباره‌ی قداست آب شده است. الهه‌ی آفتاب در ادبیات کهن سومری (شَمَش) نیز نزد ایشان محترم است. آسوریان ایرانی زمانی‌که ماه کامل می‌شود دعای «ای پدر ما که در آسمانی» و دعای «حضرت مریم» را می‌خوانند. درختان به‌ویژه درخت نخل و کاج برای آسوریان، نماد زندگی و جلوه حیات انسانی است. در منظومه‌ی گیلگمش، به درخت زندگی اشاره شده که نماد بزرگی، نجابت، شرافت، قدرت و جاودانگی است. آنها در مراسم عشای ربّانی، پس از برپایی نماز، نان و شراب می‌خورند و با یادآوری شام آخر مسیح، این نان را نشانه‌ا‌ی از جسم او می‌دانند که گرسنگی را در پی نخواهد شد. تندیس گاو بال‌دار با سر انسان، نماد جاودران آسوریان دانسته می‌شود. در این تندیس، سر انسان، نشانه‌ی خردمندی، بال‌های آن که شبیه بال‌های عقاب است نشانه‌ی قدرت و ۵ پای آن نشانه‌ی سخت‌کوشی است. آسوریان کنونی به نمادهای حیوانی علاقه زیادی دارند. مجسمه‌ی شیر بال‌دار از نمادهایی است که در خانه‌ی آسوریان وجود دارد. مقبرۀ سرگیس مقدس (مار سرگیس) در نزدیکی اورمیه، مهم‌ترین زیارتگاه آسوریان ایران است. در جاده‌ی منتهی به این زیارتگاه نیز کلیسای بسیار کوچک «حضرت مریم غریب» (مات مریم غریبته) قرار دارد که فقط به اندازۀ یک نفر گنجایش دارد.
آیین‌های سوگواری
آسوریان مسیحی در ایران، دو آیین سوگواری بزرگ دارند. روز جمعه‌ای که عیسی به صلیب آویخته شد «جمعه غم بزرگ» نام دارد. آسوریان مسیحی در این روز، لباس سیاه پوشیده و مراسم سوگواری برپا می‌کنند و سرودهای مذهبی غمناک می‌خوانند. دومین مراسم سوگواری به مناسبت بزرگداشت «روز شهدای سمل» برگزار می‌شود. این مراسم، یادبود کشتار هزاران آسوری در کردستان عراق است که در سال 1312ش رخ داد.
پانویس
منابع
- اوبن، اوژن، ایران امروز، به‌ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۶۲ش.
- حاتم، غلام‌علی، آشنایی با هند در تاریخ، تهران، دانشگاه پیام‌نور، ۱۳۸۵ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه یاب، تاریخ بازدید: ۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
- شوالیه، ژان و آلن گربران، فرهنگ نمادها، به‌ترجمه سودابه فضایلی، تهران، جیحون، ۱۳۸۲ش.
- فرنو، بهروز، منشأ فرهنگ، تمدن و هنر در بین‌النهرین کهن، تهران، سوره مهر، ۱۳۸۴ش.
- فیلد، هنری، مردم‌شناسی ایران، به‌ترجمه عبدالله فریار، تهران، ابن سینا، ۱۳۴۳ش.
- کاکاویچ، ایوان، کوه سمل، به‌ترجمه ویلسان بت‌منصور، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۸۳ش.
- گاردنر، هلن، هنر در گذر زمان، به‌تحقیق هورست دلاکرو و ریچارد ج. تنسی، به‌ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران، نگاه، ۱۳۶۵ش.
- «گیلگمش»، ندای حقیقت، شماره ۶۹، ۱۳۸۹ش.
- منشی‌امیر، رابی، تاریخ آشور، تهران، ایلونا، ۱۳۶۰ش.
- Clarke, J.I., Population Of The Middle East And North, University Of London, Africa, 1972.
- Contenau, G., Everyday Life In Babylon And Assyria, London, 1955.
- Tsereteli, K.G., The Modem Assyrian Language, Moscow, 1978.