فارابی: تفاوت میان نسخه‌ها

فارابی، فیلسوف بزرگ مسلمان در سده‌های سوم و چهارم هجری و مؤسس فلسفۀ اسلامی است كه تأثير زیادی در شکوفايي فرهنگ و تمدن اسلامي داشته است؛ امروزه از او به‌عنوان فیلسوف فرهنگ نام برده می‌شود.  

ابونصر، محمد بن محمد فارابي در سال 259ق،<ref>امینی، «فارابی»، 1389ش، ص86.</ref>  در روستای «وَسِیج» در نزدیکی شهر «فاراب» در اطراف رود «سیحون»، به دنیا آمد.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87/%D9%85%D8%AD%D8%B6/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE__a-1331-31140-31729-35885-35887-39236.aspx نجابت، «فارابی»، وب‌سایت پژوهه.]</ref>  برخی، فاراب را همان فاریاب در ولایت جوزجان افغانستان می‌دانند.<ref>امینی، «فارابی»، 1389ش، ص86.</ref>  در عصر فارابی، بخش بزرگی از آسیای میانه، ماوراء‌النهر و افغانستان، جزء خراسان محسوب می‌شد.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C#.D8.B4.D8.A7.DA.AF.D8.B1.D8.AF.D8.A7.D9.86_.D9.81.D8.A7.D8.B1.D8.A7.D8.A8.DB.8C «ابونصر فارابی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.]</ref> پدر و پدربزرگ او، از نظامیان بلندمرتبه در حکومت «سامانی» بودند که موجب می‌شد شرایط تحصیل برای او فراهم شود.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87/%D9%85%D8%AD%D8%B6/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE__a-1331-31140-31729-35885-35887-39236.aspx نجابت، «فارابی»، وب‌سایت پژوهه.]</ref>  تبار فارابي را برخی ترك‏ و بعضی فارس معرفی کرده‌اند.<ref>امینی، «فارابی»، 1389ش، ص86.</ref>

با توجه به تولد فارابي در خانواده‌ای مسلمان، تربيت اوليۀ او، پايۀ ديني داشته است. همچنین، نهضت فرهنگي و فكري در آغاز قرن سوم با ورود اسلام، در فاراب گسترش يافت و فارابي از آن شرایط به‌خوبی استفاده کرد. او زبان عربي، تركي و فارسي و همچنین دانش فقه، حديث و تفسير قرآن را در زادگاه خود آموخت.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>

در زمان فارابی، دو مرکز مشهور علمی وجود داشت؛ «حَرّان» در جنوب شرقی ترکیۀ فعلی که وارث مکتب اسکندریه بود<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C#.D8.B4.D8.A7.DA.AF.D8.B1.D8.AF.D8.A7.D9.86_.D9.81.D8.A7.D8.B1.D8.A7.D8.A8.DB.8C «ابونصر فارابی»، وب‌سایت دانشنامۀ اسلامی.]</ref>  و «بغداد»، که از درخشان‏ترين مراكز آموزشی محسوب می‌شد.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>  فارابی، برای تحصیل علوم و معارف به بغداد رفت و علم منطق را از «ابوبشر متّی بن یونس» فراگرفت و سپس به حران مسافرت کرد و نزد «یُوحَنّا بن حِیلان»، فیلسوف مسیحی به تکمیل علم منطق پرداخت. فارابی، برای تکمیل علوم فلسفی دوباره به بغداد بازگشت و در افکار فلسفی و منطقی ارسطو، بارها مطالعه و تحقیق کرد. به‌همین دلیل، برخی او را بزرگترین مفسر فلسفۀ ارسطو و «معلم‌ثانی» دانسته‌اند.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>  فارابي بعد از بيست سال تحصیل در بغداد، به سوریه مهاجرت کرد و تا پايان عمر در آن‌جا بود.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>  

فارابی علاقۀ بسیار زیادی به فراگیری دانش داشت. به‌همین دلیل، در شب‌هایی كه چراغي براي مطالعه نداشت، در روشنایی چراغ پاسبانان شهر مطالعه می‌کرد. او، همچنین، كتاب «نفس» ارسطو را صد بار و كتاب «سماع طبيعي» را چهل بار خواند.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>  

فارابی مدتی از زندگی خود را به شغل قضاوت گذراند اما به‌دلیل علاقه به مطالعۀ فلسفه، این شغل را در 40 سالگی رها و به بغداد مهاجرت کرد.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87/%D9%85%D8%AD%D8%B6/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE__a-1331-31140-31729-35885-35887-39236.aspx میرلو، «ابونصر فارابی آغازی برای یک تاریخ»، وب‌سایت پژوهه.]</ref>  

# 1. عالم هستي از دو بعد مادی و معنوی (عالم ناسوت و عالم لاهوت) تشکیل شده است؛  

# 1. بين این دو عالم از اين نظر كه عالم معنوی فیض‌دهنده و عالم مادی فیض‌گیرنده است، ارتباط وجود دارد؛  

# 1. موجودات عالم معنا به حد كامل خود رسيده‏ اند؛  

# 1. نظام هستي منشأ آفرينش (موجود اول) دارد؛  

# 1. بين موجودات نظام هستي سلسله مراتب وجود دارد؛  

# 1. موجودات ناسوتي به‌صورت طبیعی سير تكاملي دارند؛  

# 1. بين خود موجودات ناسوتي با رعايت شدت و ضعف، ارتباط وجود دارد؛  

# 1. عالم هستي غايتمند است و در جهت كمال قرار دارد.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>

===5،1. پیدایش اجتماع===

====5،2. مدينۀ فاضله====

فارابی معتقد بود که «مدينۀ فاضله»، بر اساس شناخت عقلي و وحياني شکل می‌گیرد و جایی است که مقصود حقیقی از اجتماع در آن، همکاری است که سبب رسیدن به سعادت ‌می‌شود.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4473/6320/70532/%DB%8C%DA%A9-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87 طالبی، « ویژگی‌های مدینه فاضله از دیدگاه اسلام»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه.] </ref>  به نظر او، مدينۀ فاضله مانند موجود زنده است كه همۀ اعضاي آن در راه حفظ و ادامۀ زندگي همكاري می‌کنند؛ همان‏گونه كه در مراحل تكويني انسان، ابتدا قلب به وجود مي‏آيد و بعد ساير اعضا شكل مي‏گيرند، در مدينۀ فاضله نيز جايگاه هر يك از بخش‏هاي جامعه به‌همين شكل است. فارابی معتقد است که رئيس مدينۀ فاضله از نظر بدنی، اخلاقی و آگاهی دارای اوصاف زیادی است که در سلسله مراتب تكامل وجودي به آخرين مرحلۀ رشد نفساني، رسيده و هيچ امري بر او پوشیده نيست.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>

همان‏گونه كه شكل‏گيري مدينۀ فاضله مبتني بر شناخت عقلي و وحياني است، اساس شكل‏گيري مدينۀ «غيرفاضله» نیز خيال، حس و وهم است. مدینۀ غیرفاضله خود شامل  چهار مدینۀ جاهله، فاسقه، و مبتذله می‌شود که هرکدام اوصاف ویژۀ خود را دارند.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>

از فارابی حدود 200 رساله در رشته‌های مختلف به‌جا مانده که بیشتر آنها در سراسر جهان به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی، انگلیسی، اسپانیولی، فرانسه، ایتالیایی، لهستانی و روسی ترجمه شده‌اند.<ref>[https://ana.press/fa/news/658971/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%87-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D9%85%DB%8C%D9%82%E2%80%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%A7%D8%A8%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C «ارائۀ تصویری عمیق‌ از افکار و ابتکارات معلم ثانی در یک رویداد علمی»، خبرگزای آنا.]</ref>  

فارابی در شکل‌گیری و تکامل حکومت اسلامی نقش داشت؛ زیرا تفکر فلسفی او از طریق ابن‌سینا و سهروردی و متفکرانی همچون علامه طباطبایی و امام خمینی در دورۀ معاصر، امتداد پیدا کرده است.<ref>[https://ana.press/fa/news/658971/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%87-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D9%85%DB%8C%D9%82%E2%80%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%A7%D8%A8%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C «ارائۀ تصویری عمیق‌ از افکار و ابتکارات معلم ثانی در یک رویداد علمی»، خبرگزای آنا.]</ref>  

# مصالحه بین فلسفه و دین؛

# جمع بین فلسفۀ افلاطون و ارسطو؛<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/859014/%D9%86%D9%88-%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C مهاجرنیا، «نوآوری‌های فارابی»، وب‌سایت راسخون.] </ref>  

# نام‌گذاری ۳۰ آبان، به‌عنوان روز ملی حکمت و فلسفه و بزرگداشت فارابی.<ref>[https://www.irna.ir/news/84497462/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%DB%B3%DB%B0-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%88-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%B4%D8%AF «چرا ۳۰ آبان روز حکمت و فلسفه و بزرگداشت فارابی شد؟»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>

غزالی، فارابی را در کنار ابن‌سینا قرارداده و هر دو را در فلسفۀ اسلامی بی‌نظیر می‌داند.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/505 جوکار، «اندیشه‌های اجتماعی فارابی»، وب‌سایت معرفت.]</ref>  

شناخت افلاطون و ارسطو، در جهان اسلام و غرب، مدیون فارابی است.<ref>[https://www.isna.ir/news/1401022516776/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%85%D9%87%D9%85-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF-%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C «نقش مهم فارابی در فرایند تکامل تمدن شکوهمند اسلامی»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>  

فارابی در سال 339ق، در سن 80 سالگی، در دمشق درگذشت.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87/%D9%85%D8%AD%D8%B6/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B5%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE__a-1331-31140-31729-35885-35887-39236.aspx میرلو، «ابونصر فارابی آغازی برای یک تاریخ»، وب‌سایت پژوهه.]</ref>  در سال 1386ش، دولت‌های قزاقستان و سوریه، برای همکاری در ساخت مرکز تاریخی، فرهنگی و آرامگاه فارابی، در پایتخت سوریه موافقت کردند.<ref>[https://www.icro.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4/-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%8C-%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D9%88--%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86- فارابی، تأثیر او در قزاقستان و آثار او در ایران»، وب‌سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.]</ref>