تخار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>''' | <big>'''تَخار،'''</big> ولایتی سرسبز در شمال افغانستان. | ||
تَخار ولایتی در شمال افغانستان و دارای زمین‌های فراوان زراعی، معادن غنی و سابقهٔ درخشان تاریخی است. | |||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
در دوران اسکندر مقدونى، تخار از شهرهای افسانه‌ای قلمداد می‌شد. استرابو و بطلیموس جغرافی‌دانان یونانی، در آثار خود، از اسکندریۀ آمودریا یا اسکندریۀ اوکسیانا خبر داده‌‌اند که تخار امروزی در افغانستان است.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/takhar.php «ولایت تخار»، وب‌سایت گردشگری افغانستان.]</ref> | در دوران اسکندر مقدونى، تخار از شهرهای افسانه‌ای قلمداد می‌شد. استرابو و بطلیموس جغرافی‌دانان یونانی، در آثار خود، از اسکندریۀ آمودریا یا اسکندریۀ اوکسیانا خبر داده‌‌اند که تخار امروزی در افغانستان است.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/takhar.php «ولایت تخار»، وب‌سایت گردشگری افغانستان.]</ref> | ||
==جمعیت‌شناسی== | ==جمعیت‌شناسی== | ||
جمعیت این ولایت که شامل اقوام | جمعیت این ولایت که شامل اقوام پَشتون، ترک، تاجیک، هَزاره، ازبیک، گُجراتی، قزاق و بلوچ هستند، در حدود ۱۰۹۳۰۹۲ نفر اعلام شده است. زبان فارسی دری، پشتو، ازبیکی و ترکی، زبان‌های رایج در ولایت تخار هستند. ساکنان تخار، مسلمان و غالباً سنی‌مذهب هستند.<ref>[https://newsmedia.tasnimnews.com/Tasnim/Uploaded/Document/1400/01/31/140001311234299482260266.pdf سالنامۀ احصائیوی ۱۳۹۹ش، ص۱۰.]</ref> | ||
==موقعیت جغرافیایی== | ==موقعیت جغرافیایی== | ||
ولایت تخار در | ولایت تخار در چهارصد کیلومتری کابل موقعیت دارد. این ولایت از شرق با ولایت بدخشان، از غرب با ولایت قُندوز، از جنوب با ولایت بَغلان، از جنوب شرق با ولایت پَروان و از شمال با کشور تاجیکستان دارای مرز مشترک است.<ref>[https://atis.af/takhar-province/ «ولایت تخار»، وب‌سایت سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان.]</ref> | ||
==آب‌وهوا== | ==آب‌وهوا== | ||
ولایت تخار، دارای تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است.<ref>[https://atis.af/takhar-province/ «ولایت تخار»، وب‌سایت سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان.]</ref> | ولایت تخار، دارای تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است.<ref>[https://atis.af/takhar-province/ «ولایت تخار»، وب‌سایت سیستم معلوماتی و گردشگری افغانستان.]</ref> | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
چَموس‌دوزی از پوست حیوانات، پشمينه‌بافى، موره‌دوزی و خامک‌دوزی از جملة صنایع دستی این ولایت به‌شمار می‌رود. مردم این ولایت با استفاده از پشم، بالاپوش، واسکت (جلیقه) و کلاه می‌بافند و محصولات خود را به بازارهای داخلی به فروش می‌رسانند.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/takhar.php ولایت تخار»، وب‌سایت گردشگری افغانستان.]</ref> | چَموس‌دوزی از پوست حیوانات، پشمينه‌بافى، موره‌دوزی و خامک‌دوزی از جملة صنایع دستی این ولایت به‌شمار می‌رود. مردم این ولایت با استفاده از پشم، بالاپوش، واسکت (جلیقه) و کلاه می‌بافند و محصولات خود را به بازارهای داخلی به فروش می‌رسانند.<ref>[https://tourism.gov.af/persian/takhar.php ولایت تخار»، وب‌سایت گردشگری افغانستان.]</ref> | ||
===کشاورزی=== | ===کشاورزی=== | ||
تخار با داشتن ١٣٠ هزار هکتار زمین آبی و | تخار با داشتن ١٣٠ هزار هکتار زمین آبی و سیصد هزار هکتار زمین للمی (دیمی)، برای کشاورزی مناسب بوده و محصولات مهم زراعتی این ولایت، گندم، برنج، جو، جواری، نخود، کنجد، زعفران، سویابین زغر، کچالو، پیاز، گلپی، کرم، بادرنگ (خیار)، بادنجان رومی، کدو، لوبیا، خربزه، تربُز (هندوانه) و سبزیجات و میوه‌هایی مانند سیب، ناک (گلابی)، توت، زردالو، آلو، آلوچه و شفتالو (هلو) از مهم‌ترین محصولات زراعتی این ولایت هستند.<ref>«[https://mail.gov.af/dr/_____-__%DB%B0-_____%E2%80%8C___-_______-______-__-_____-____ توزیع ۱۸۰ ذخیره گاه حصولات زراعتی در ولایت تخار»، وب‌سایت وزارت زراعت، آ‌بیاری و مالداری.] </ref> | ||
===معادن=== | ===معادن=== | ||
بر اساس بررسی وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، تخار دارای ظواهر معدنی متعدد بوده که طلای پاشان در ساحة سَمتی، نورابه و حصار، انجیر و نمک در تاقچه و چال، کوارتز در فرخار، ازبست در دهنة سلطان و زغال سنگ در فرخار و بازارک از مهم‌ترین معادن این ولایت به شمار می‌روند.<ref>[https://momp.gov.af/dr/_____-_____-_____-____ «ظواهر معدنی ولایت تخار»، وب‌سایت وزارت معادن و پیرولیم افغانستان.]</ref> | بر اساس بررسی وزارت معادن و پطرولیم افغانستان، تخار دارای ظواهر معدنی متعدد بوده که طلای پاشان در ساحة سَمتی، نورابه و حصار، انجیر و نمک در تاقچه و چال، کوارتز در فرخار، ازبست در دهنة سلطان و زغال سنگ در فرخار و بازارک از مهم‌ترین معادن این ولایت به شمار می‌روند.<ref>[https://momp.gov.af/dr/_____-_____-_____-____ «ظواهر معدنی ولایت تخار»، وب‌سایت وزارت معادن و پیرولیم افغانستان.]</ref> | ||
==فرهنگ و هنر== | ==فرهنگ و هنر== | ||
===ادبیات=== | ===ادبیات=== | ||
در حوزهٔ ادبیات، تخار در قلمرو بلخ باستان قرار دارد. بخشی از شاعران و ادیبان قلمرو بلخ مربوط به جغرافیای تخار بوده و نام آنها در منابع تاریخی به‌عنوان افتخارات ادبی بلخ باستان به ثبت رسیده است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> | در حوزهٔ ادبیات، تخار در قلمرو بلخ باستان قرار دارد. بخشی از شاعران و ادیبان قلمرو بلخ مربوط به جغرافیای تخار بوده و نام آنها در منابع تاریخی به‌عنوان افتخارات ادبی بلخ باستان به ثبت رسیده است.<ref>خلیق، تاریخ ادبیات بلخ، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.</ref> بستر ادبی- فرهنگی دریاچه یکی از مراکز فرهنگی است که در حوزۀ ادبیات در تخار فعالیت داشته و برگزاری برنامه‌های ادبی و انتشار کتاب‌های شعر و داستان از جمله دستاوردهای این نهاد به شمار می‌رود.<ref>[https://8am.media/___-__-______%E2%80%8F_-___-_-__-______%E2%80%8F_-____/ «چاپ دو مجموعه شعری و یک مجموعه داستان در تخار»، روزنامه ۸صبح.]</ref> | ||
===موسیقی=== | ===موسیقی=== | ||
موسیقی محلی از سبک‌های دیرینهٔ مردم تخار است. علاقهٔ مردم به آلات موسیقی محلی به‌خصوص دمبوره، غیچک، طبله و رباب، بیشتر بوده که در محافل خوشی (جشن) با دعوت نمودن هنرمندان محلی می‌نوازند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/music-cinema/introduction-afghan2-history.html «آشنایی با تاریخچهٔ موسیقی افغانستان»، خبرگزاری بیتوته.]</ref> | موسیقی محلی از سبک‌های دیرینهٔ مردم تخار است. علاقهٔ مردم به آلات موسیقی محلی به‌خصوص دمبوره، غیچک، طبله و رباب، بیشتر بوده که در محافل خوشی (جشن) با دعوت نمودن هنرمندان محلی می‌نوازند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/music-cinema/introduction-afghan2-history.html «آشنایی با تاریخچهٔ موسیقی افغانستان»، خبرگزاری بیتوته.]</ref> | ||
===رسانه=== | ===رسانه=== | ||
در تخار ۲۳ | در تخار ۲۳ رسانۀ چاپی، تصویری و صوتی فعالیت دارند که نشریهٔ تصویری طلوع آفتاب، آئینهٔ ناب، خورشید، روزنامهٔ جوان و هفته‌نامهٔ لِمَر از مهم‌ترین رسانه‌های فعال در ولایت تخار هستند.<ref>[https://www.ariananews.af/fa/_______-__-____-_____-__-______-____/ «رسانه‌ها در تخار: حکومت به مشکلات خبرنگاران رسیدگی کند»، آریانا نیوز.]</ref> | ||
===ورزش و بازی‌های محلی=== | ===ورزش و بازی‌های محلی=== | ||
۲۲ فدراسیون ورزشی در ولایت تخار فعالیت دارند. فوتبال، والیبال، فوتسال، کاراته، تکواندو، کانکفو توآ، فری‌فایت، بوکس و کشتی از | ۲۲ فدراسیون ورزشی در ولایت تخار فعالیت دارند. فوتبال، والیبال، فوتسال، کاراته، تکواندو، کانکفو توآ، فری‌فایت، بوکس و کشتی از جملۀ ورزش‌های پرطرفدار در این ولایت بوده و علاوه بر آن، بزکشی، پهلوانی (کشتی سنتی)، بادبادک بازی، تخم مرغ جنگی و توپ‌دنده از جملهٔ بازی‌های محلی این ولایت به شمار می‌روند.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/62174/_____-__-____%E2%80%8C___-____-____-_________-__-_____-___ «نگاهی به بازی‌های سنتی مردم افغانتسان در نوروز»، شهرآرا نیوز.]</ref> | ||
===غذاهای محلی=== | ===غذاهای محلی=== | ||
قابلی‌پلو، شیر برنج، منتو، شورچای، چارمغز چای و کچری قروت از جملهٔ غذاهای محلی افغانستان بوده که در ولایت تخار نیز رایج هستند.<ref>[https://atis.af/_____-______-__________/ محمدی، «انواع غذاهای افغانی»، وب‌سایت سیستم معلوماتی افغانستان.]</ref> | قابلی‌پلو، شیر برنج، منتو، شورچای، چارمغز چای و کچری قروت از جملهٔ غذاهای محلی افغانستان بوده که در ولایت تخار نیز رایج هستند.<ref>[https://atis.af/_____-______-__________/ محمدی، «انواع غذاهای افغانی»، وب‌سایت سیستم معلوماتی افغانستان.]</ref> | ||
===پوشاک=== | ===پوشاک=== | ||
چَپَن از لباس‌های محلی ولایت تخار است. صنعت چپن‌دوزی در تخار | چَپَن از لباس‌های محلی ولایت تخار است. صنعت چپن‌دوزی در تخار سابقۀ طولانی دارد و خانواده‌های زیادی مشغول دوخت این لباس محلی هستند.<ref>[https://www.avapress.com/fa/news/261288/_____-___-_____-____-_____-___-____ «کمرنگ شدن بازار صنعت قدیمی چپن در تخار»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> | ||
===نوروز=== | ===نوروز=== | ||
مردم تخار جشن نوروز را با آمادگی ویژه در دو مراسم جهنده‌بالا برگزار می‌کنند. یکی از این مراسم‌ها | مردم تخار جشن نوروز را با آمادگی ویژه در دو مراسم جهنده‌بالا برگزار می‌کنند. یکی از این مراسم‌ها به نام جهنده‌بالای تالقان‌جان و دیگری به‌نام جهنده بالای خواجه چنگال یاد می‌شود. مردم این ولایت دَه روز پیش از روز عید، برای تجلیل از نوروز آمادگی میگیرند. این آماد‌گی‌ها شامل پاک‌کاری شهر، تهیۀ میوۀ هفت‌سین و رنگ کردن درختان و خانه‌ها است. مردم در اولین روز از نوروز به دامنه‌های تپه‌ها رفته و این روز را با دوستان و خانواده‌های خود جشن میگیرند.<ref>[https://8am.media/poverty-and-limitations-this-year-the-7th-takharian-counter-was-not-spread/ «فقر و محدودیت: امسال دسترخوان هفت سین تخاریان پهن نشد»، روزنامه ۸صبح.]</ref> | ||
===عید فطر=== | ===عید فطر=== | ||
عید فطر از جشن‌هایی است که در سراسر افغانستان رایج بوده و مردم تخار نیز این عید را جشن میگیرند. رسم است که مردم در ۲۶ و ۲۷ ماه رمضان به استقبال عید فطر رفته و خانه‌تکانی و پاک‌کاری می‌کنند. در این روزها برای اعضای خانواده لباس‌های نو خریداری | عید فطر از جشن‌هایی است که در سراسر افغانستان رایج بوده و مردم تخار نیز این عید را جشن میگیرند. رسم است که مردم در ۲۶ و ۲۷ ماه رمضان به استقبال عید فطر رفته و خانه‌تکانی و پاک‌کاری می‌کنند. در این روزها برای اعضای خانواده لباس‌های نو خریداری کرده و برای پختن غذای عیدانه مواد لازم را تهیه می‌کنند. روز ۲۹ رمضان را عرفه نامیده‌اند و شام آن روز را عید مردگان می‌نامند. در روز عید، همۀ مردم، زن و مرد برای خواندن نماز عید به مسجد رفته و بعد از ادای نماز عید، عید را یکدیگر تبریک می‌گویند.<ref>عابدوف، آداب، آیین‌ها و باورهای مردم افغانستان، ۱۳۹۳ص۱۴۶.</ref> | ||
==آموزش و پژوهش== | ==آموزش و پژوهش== | ||
===مکاتب=== | ===مکاتب=== | ||
در ولایت تخار ۲۶۳ باب مکتب ابتداییه، ۱۴۲ باب مکتب متوسطه و ۲۴۴ باب لیسه وجود داشته و ۳۹۴۷۷۲ دانش‌آموز که ۵۷ درصد | در ولایت تخار ۲۶۳ باب مکتب ابتداییه، ۱۴۲ باب مکتب متوسطه و ۲۴۴ باب لیسه وجود داشته و ۳۹۴۷۷۲ دانش‌آموز که ۵۷ درصد آن را پسران و ۴۳ درصد را دختران تشکیل می‌دهند، به آموزش می‌پردازند.<ref>[https://www.oqabnews.com/2019/02/_____-____-____-_____-_____-____-____-_/ «گزارش کاری ۱۳۹۷ش ریاست معارف تخار برای مسؤولین حکومت»، خبرگزاری عقاب.]</ref> | ||
===دانشگاه تخار=== | ===دانشگاه تخار=== | ||
دانشگاه تخار در سال ۱۳۷۰ش تأسیس شد. این دانشگاه دارای ۷ دانشکده، ۲۹ رشتهٔ علمی، یک مجلهٔ علمی- پژوهشی و کتابخانه است.<ref>[https://mohe.gov.af/sites/default/files/2020-10/______.pdf «کتلاک پوهنتون‌ها و موئسسات تحصیلات عالی دولتی، وب‌سایت وزرات تحصیلات عالی افغانستان».]</ref> | دانشگاه تخار در سال ۱۳۷۰ش تأسیس شد. این دانشگاه دارای ۷ دانشکده، ۲۹ رشتهٔ علمی، یک مجلهٔ علمی- پژوهشی و کتابخانه است.<ref>[https://mohe.gov.af/sites/default/files/2020-10/______.pdf «کتلاک پوهنتون‌ها و موئسسات تحصیلات عالی دولتی، وب‌سایت وزرات تحصیلات عالی افغانستان».]</ref> | ||