عایشه درانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
زهرا مرادی (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>عایشه درانی</big>'''؛ شاعر چیره‌دست افغانستانی در سدۀ یازدهم هجری قمری. عایشه دُرانی، شاعر برجستة افغانستان است که در خانواده‌ای ثروتمند پرورش یافت. سبک شعری عایشه متأثر از شاعران برجستۀ فارسی مانند حافظ بوده و محتوای شعر او متناسب با تحول...» ایجاد کرد) |
زهرا مرادی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
عایشه دُرانی، شاعر برجستة افغانستان است که در خانواده‌ای ثروتمند پرورش یافت. سبک شعری عایشه متأثر از شاعران برجستۀ فارسی مانند حافظ بوده و محتوای شعر او متناسب با تحولات اجتماعی و شخصی تغییر کرده است. عایشه اشعار زیادی در محبت پیامبر اسلام، اهل‌بیت و امامان شیعه سروده است. | عایشه دُرانی، شاعر برجستة افغانستان است که در خانواده‌ای ثروتمند پرورش یافت. سبک شعری عایشه متأثر از شاعران برجستۀ فارسی مانند حافظ بوده و محتوای شعر او متناسب با تحولات اجتماعی و شخصی تغییر کرده است. عایشه اشعار زیادی در محبت پیامبر اسلام، اهل‌بیت و امامان شیعه سروده است. | ||
==کودکی و نوجوانی== | ==کودکی و نوجوانی== | ||
عایشه درانی، از زنان شاعر و خوش‌نام افغانستان است که در قرن یازدهم قمری در خانوادۀ «درانی سدوزایی» از قبایل مهم پشتون و منتسب به سلسلة حاکمان افغانستان، در شهر کابل دیده به جهان گشود. این بانوی شاعر مسلمان و سُنی‌مذهب، در زمان «تیمورشاه درانی» و فرزندان او در کابل زندگی می‌کرد. پدر عایشه از صاحب‌منصبان نظامی بود. عایشه آموزش ابتدایی را به‌روش سنتی در مکتب‌خانۀ آن زمان آغاز کرد و خواندن بوستان، گلستان، دیوان حافظ و ادبیات عرب مانند صرف و نحو، معانی، بیان و تجوید را در همان‌جا فرا گرفت. | عایشه درانی، از زنان شاعر و خوش‌نام افغانستان است که در قرن یازدهم قمری در خانوادۀ «درانی سدوزایی» از قبایل مهم پشتون و منتسب به سلسلة حاکمان افغانستان، در شهر کابل دیده به جهان گشود. این بانوی شاعر مسلمان و سُنی‌مذهب، در زمان «تیمورشاه درانی» و فرزندان او در کابل زندگی می‌کرد. پدر عایشه از صاحب‌منصبان نظامی بود.<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> عایشه آموزش ابتدایی را به‌روش سنتی در مکتب‌خانۀ آن زمان آغاز کرد و خواندن بوستان، گلستان، دیوان حافظ و ادبیات عرب مانند صرف و نحو، معانی، بیان و تجوید را در همان‌جا فرا گرفت.<ref>«عایشه درانی»، وب‌سایت بشنو از نی.</ref> | ||
==جوانی و تشکیل خانواده== | ==جوانی و تشکیل خانواده== | ||
عایشه در دوران جوانی ازدواج کرد وحاصل آن 5 دختر و یک پسر بود. بعد از ازدواج، تمام تلاش عایشه وقف مراقبت و تربیت فرزندان شد. تنها پسر عایشه به اسم «فیض‌طلب»، به پیروی از پدر و دیگر نیاکان خود، عهده‌دار منصب توپچی‌باشی در ارتش افغانستان بوده است. | عایشه در دوران جوانی ازدواج کرد وحاصل آن 5 دختر و یک پسر بود. بعد از ازدواج، تمام تلاش عایشه وقف مراقبت و تربیت فرزندان شد.<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> تنها پسر عایشه به اسم «فیض‌طلب»، به پیروی از پدر و دیگر نیاکان خود، عهده‌دار منصب توپچی‌باشی در ارتش افغانستان بوده است.<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
==آغاز شعرسرایی عایشه== | ==آغاز شعرسرایی عایشه== | ||
جایگاه پدر عایشه در دربار، موقعیت خانوادگی او را ارتقا بخشید و زمینۀ کسب دانش و آموختن اصول اولیۀ شعر و شاعری را در دوران کودکی و نوجوانی برای عایشه فراهم کرد. | جایگاه پدر عایشه در دربار، موقعیت خانوادگی او را ارتقا بخشید و زمینۀ کسب دانش و آموختن اصول اولیۀ شعر و شاعری را در دوران کودکی و نوجوانی برای عایشه فراهم کرد.<ref>نادری، «بخش دوم-عایشه درانی؛ شاعر فراموش شده»، وب‌سایت روزنامۀ هشت صبح.</ref> | ||
عایشه درانی اولین شعر خود را در حدود بیست‌سالگی سرود و در حضور تیمورشاه درانی خواند و مورد تشویق فراوان قرار گرفت. وی بر اثر تشویق‌های نزدیکان، در سرودن شعر فعال‌تر شد و حجم وسیعی از اشعار عاشقانۀ خود را در همین دوران سرود. | عایشه درانی اولین شعر خود را در حدود بیست‌سالگی سرود و در حضور تیمورشاه درانی خواند و مورد تشویق فراوان قرار گرفت. وی بر اثر تشویق‌های نزدیکان، در سرودن شعر فعال‌تر شد و حجم وسیعی از اشعار عاشقانۀ خود را در همین دوران سرود.<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
==سبک شعری== | ==سبک شعری== | ||
عایشه در سرودن اشعار بیش از همه تحت تأثیر حافظ و پیرو سبک عراقی بوده است. او غزل‌های فراوانی در وزن و قافیة غزلیات حافظ سروده و گاه مصرع‌ها و ترکیبات خاص حافظ را تکرار کرده است. نمونة تاثیرپذیری او می‌تواند این غزل باشد: | عایشه در سرودن اشعار بیش از همه تحت تأثیر حافظ و پیرو سبک عراقی بوده است.<ref>قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.</ref> او غزل‌های فراوانی در وزن و قافیة غزلیات حافظ سروده و گاه مصرع‌ها و ترکیبات خاص حافظ را تکرار کرده است. نمونة تاثیرپذیری او می‌تواند این غزل باشد:<ref>قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.</ref> | ||
عمر بگذشته مرا یاد بسی می‌آید***کز نسیم سحری بوی کسی می‌آید | عمر بگذشته مرا یاد بسی می‌آید***کز نسیم سحری بوی کسی می‌آید | ||
دوش در خواب به امید وصالت رفتم***مژدة وصل چو بانگ جرسی می‌آید | دوش در خواب به امید وصالت رفتم***مژدة وصل چو بانگ جرسی می‌آید | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
1. مرحلة اول؛ شامل سال‌های جوانی او است که حاوی غزل‌های عاشقانه است؛ | 1. مرحلة اول؛ شامل سال‌های جوانی او است که حاوی غزل‌های عاشقانه است؛ | ||
2. مرحلة دوم؛ در مرحله دوم به سرودن مثنوی‌ها و قصیده‌های عرفانی و وصوفیانه روی آورده است که این فصل شعری او با جنگ‌های داخلی و حملة انگلیس در افغانستان همزمان است؛ | 2. مرحلة دوم؛ در مرحله دوم به سرودن مثنوی‌ها و قصیده‌های عرفانی و وصوفیانه روی آورده است که این فصل شعری او با جنگ‌های داخلی و حملة انگلیس در افغانستان همزمان است؛ | ||
3. مرحلة سوم؛ در فرجام، درانی مرثیه‌سرایی و اشعار غم‌انگیز را انتخاب کرد؛ این برگ عمر شاعرانۀ عایشه پس از شکست سلسلۀ درانی‌ها در افغانستان آغاز می‌شود. عامل گرایش عایشه به مرثیه‌سرایی، مرگ تنها پسر او دانسته شده که در جنگ کشمیر کشته شد. حال درانی پس از مرگ پسر به آه و حسرت دایمی تبدیل شد و او تا پایان عمر، به‌جای اشعار عاشقانه وعارفانه، زندگی و اوصاف فرزند خود را در قالب مرثیه سرود. یک نمونۀ آن، شعر ذیل است: | 3. مرحلة سوم؛ در فرجام، درانی مرثیه‌سرایی و اشعار غم‌انگیز را انتخاب کرد؛ این برگ عمر شاعرانۀ عایشه پس از شکست سلسلۀ درانی‌ها در افغانستان آغاز می‌شود. عامل گرایش عایشه به مرثیه‌سرایی، مرگ تنها پسر او دانسته شده که در جنگ کشمیر کشته شد. حال درانی پس از مرگ پسر به آه و حسرت دایمی تبدیل شد و او تا پایان عمر، به‌جای اشعار عاشقانه وعارفانه، زندگی و اوصاف فرزند خود را در قالب مرثیه سرود. یک نمونۀ آن، شعر ذیل است:<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
شرح تحسینش نمی‌گنجد به لوح روزگار***شیوه نیکوی او بودی حسن اندر حسن | شرح تحسینش نمی‌گنجد به لوح روزگار***شیوه نیکوی او بودی حسن اندر حسن | ||
از فراق آن محبوب جانی روز و شب***بر محبان، گلشن کابل شده بیت الحزن | از فراق آن محبوب جانی روز و شب***بر محبان، گلشن کابل شده بیت الحزن | ||
==مفاهیم دینی در اشعار عایشه== | ==مفاهیم دینی در اشعار عایشه== | ||
سرودة زیر بیانگر شناخت وی از تاریخ پیامبران، مفاهیم قرآنی و آثار ابن‌سینا است: | سرودة زیر بیانگر شناخت وی از تاریخ پیامبران، مفاهیم قرآنی و آثار ابن‌سینا است:<ref>قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.</ref> | ||
بی‌تو ای مونس جان تخت سليمان چه کنم***عمر خضر ار بودم حشمت خاقان چه کنم | بی‌تو ای مونس جان تخت سليمان چه کنم***عمر خضر ار بودم حشمت خاقان چه کنم | ||
با تو در دوزخ سوزان بتوان زيست مدام***بی‌تو با حور جنان روضه رضوان چه کنم | با تو در دوزخ سوزان بتوان زيست مدام***بی‌تو با حور جنان روضه رضوان چه کنم | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
عايشه درد تو بگذشته ز قانون شفا***چون علاجی نبود سعی به درمان چه کنم | عايشه درد تو بگذشته ز قانون شفا***چون علاجی نبود سعی به درمان چه کنم | ||
==نوآوری== | ==نوآوری== | ||
با وجود أثر‌پذیری اشعار عایشه از شعر بزرگان ادب فارسی به‌ویژه از غزلیات حافظ، او استقلال شعری خود را به‌خوبی حفظ کرده به‌خصوص مواردی که حاکی از احساسات زنانه و مادرانه است؛ در چنین مواردی عایشه این احساسات را به‌شکل فوق‌العاده انعکاس داده است. | با وجود أثر‌پذیری اشعار عایشه از شعر بزرگان ادب فارسی به‌ویژه از غزلیات حافظ، او استقلال شعری خود را به‌خوبی حفظ کرده به‌خصوص مواردی که حاکی از احساسات زنانه و مادرانه است؛ در چنین مواردی عایشه این احساسات را به‌شکل فوق‌العاده انعکاس داده است.<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
==عایشه و محبت اهل‌بیت== | ==عایشه و محبت اهل‌بیت== | ||
سروده‌های فراوان این شاعر اهل سنت در مورد پیامبر اسلام، اهل‌بیت و امامان شیعه بیانگر عمق ارادت وی به آنها است؛ به‌خصوص فاطمه زهرا و امام رضا. قصیدة زیر یک نمونه از سروده‌های عایشه در وصف امام هشتم شیعیان است: | سروده‌های فراوان این شاعر اهل سنت در مورد پیامبر اسلام، اهل‌بیت و امامان شیعه بیانگر عمق ارادت وی به آنها است؛ به‌خصوص فاطمه زهرا و امام رضا. قصیدة زیر یک نمونه از سروده‌های عایشه در وصف امام هشتم شیعیان است:<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
در دریای معانی یا علی موسی رضا***گنج اسرار نهانی یا علی موسی رضا | در دریای معانی یا علی موسی رضا***گنج اسرار نهانی یا علی موسی رضا | ||
سرور والا گهر هم شهریار بحر و بر***مصطفی را دودمانی یا علی موسی رضا | سرور والا گهر هم شهریار بحر و بر***مصطفی را دودمانی یا علی موسی رضا | ||
همچنین عایشه قصیده‌ای نیز در وصف فاطمه زهرا دارد: | همچنین عایشه قصیده‌ای نیز در وصف فاطمه زهرا دارد:<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
گوهر گنجینه خیر الخلایق فاطمه***راضیه مرضیه و هم ذو الحیا فریاد رس | گوهر گنجینه خیر الخلایق فاطمه***راضیه مرضیه و هم ذو الحیا فریاد رس | ||
عاصیم، سر تا قدم غرقم به دریای فجور***عذر خواه عاصی امت مرا فریاد رس | عاصیم، سر تا قدم غرقم به دریای فجور***عذر خواه عاصی امت مرا فریاد رس | ||
عایشه درانی، در اشعار خود به‌خصوص در بخش غزل‌ها از پیامبر اسلام، ائمة اطهار، شهیدان کربلا، علی‌اکبر و علی‌اصغر یاد کرده و از آنها طلب شفاعت کرده است. از جمله اشعار معروف عایشه، قصیده‌ای است که با بیان ولایت حضرت علی آغاز و با وصف سایر امامان شیعه و امامت مهدی فرزند امام حسن عسکری به‌عنوان امام غایب و حاضر شیعیان، ختم شده است که در زیر فقط آغاز و پایان آن آورده شده است: | عایشه درانی، در اشعار خود به‌خصوص در بخش غزل‌ها از پیامبر اسلام، ائمة اطهار، شهیدان کربلا، علی‌اکبر و علی‌اصغر یاد کرده و از آنها طلب شفاعت کرده است.<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> از جمله اشعار معروف عایشه، قصیده‌ای است که با بیان ولایت حضرت علی آغاز و با وصف سایر امامان شیعه و امامت مهدی فرزند امام حسن عسکری به‌عنوان امام غایب و حاضر شیعیان، ختم شده است که در زیر فقط آغاز و پایان آن آورده شده است:<ref>مرادی، «امام مهدی در کلام خوشحال‌خان ختک، عایشه درانی و حمزه شینواری»، وبلاگ در هوای عدالت.</ref> | ||
شه ولایت و بحر عنایت است علی***به جمع یاران اخیر، اول امامانست | شه ولایت و بحر عنایت است علی***به جمع یاران اخیر، اول امامانست | ||
امام دوازدهم آن که نام او مهدیست***چو مهر و ماه به زیر نقاب پنهانست | امام دوازدهم آن که نام او مهدیست***چو مهر و ماه به زیر نقاب پنهانست | ||
==دیوان درانی== | ==دیوان درانی== | ||
زبان خانوادگی عایشه پشتو بوده، اما دیوان او به زبان فارسی است که در خود غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، دوبیتی، ترجیع‌بند، مخمس و قطعات دیگری را جای داده است. این اثر در سال 1261ش در دوران «امیر عبدالرحمان خان» حاکم وقت افغانستان نشر و پس از آن چند نوبت، تجدید چاپ شد. عفت مستشارنیا، برای نخستین‌بار دیوان عایشه را بازبینی و ویرایش کرد و مقدمه‌ای وزین برای آن نگاشت. این نسخه در سال 1386ش، توسط انتشارات «عرفان» در تهران به نشر رسید. | زبان خانوادگی عایشه پشتو بوده، اما دیوان او به زبان فارسی است که در خود غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، دوبیتی، ترجیع‌بند، مخمس و قطعات دیگری را جای داده است. این اثر در سال 1261ش در دوران «امیر عبدالرحمان خان» حاکم وقت افغانستان نشر و پس از آن چند نوبت، تجدید چاپ شد. عفت مستشارنیا، برای نخستین‌بار دیوان عایشه را بازبینی و ویرایش کرد و مقدمه‌ای وزین برای آن نگاشت. این نسخه در سال 1386ش، توسط انتشارات «عرفان» در تهران به نشر رسید.<ref>«عایشه درانی»، وب‌سایت تبیان.</ref> | ||
==در گذشت== | ==در گذشت== | ||
عایشه درانی در ماه میزان (مهر) سال 1235ش، در کابل درگذشت و در اونچی باغبانان در غرب کابل دفن شد. | عایشه درانی در ماه میزان (مهر) سال 1235ش، در کابل درگذشت و در اونچی باغبانان در غرب کابل دفن شد.<ref>«عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||