بدون خلاصۀ ویرایش
زهرا مرادی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
زهرا مرادی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
عایشه درانی اولین شعر خود را در حدود بیست‌سالگی سرود و در حضور تیمورشاه درانی خواند و مورد تشویق فراوان قرار گرفت. وی بر اثر تشویق‌های نزدیکان، در سرودن شعر فعال‌تر شد و حجم وسیعی از اشعار عاشقانۀ خود را در همین دوران سرود.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | عایشه درانی اولین شعر خود را در حدود بیست‌سالگی سرود و در حضور تیمورشاه درانی خواند و مورد تشویق فراوان قرار گرفت. وی بر اثر تشویق‌های نزدیکان، در سرودن شعر فعال‌تر شد و حجم وسیعی از اشعار عاشقانۀ خود را در همین دوران سرود.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
==سبک شعری== | ==سبک شعری== | ||
عایشه در سرودن اشعار بیش از همه تحت تأثیر حافظ و پیرو سبک عراقی بوده است.<ref>[https://madanyatdaily.com/8-530/ قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.]</ref> او غزل‌های فراوانی در وزن و قافیة غزلیات حافظ سروده و گاه مصرع‌ها و ترکیبات خاص حافظ را تکرار کرده است. نمونة تاثیرپذیری او می‌تواند این غزل باشد:<ref>[https://madanyatdaily.com/8-530/ قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.]</ref> | عایشه در سرودن اشعار بیش از همه تحت تأثیر حافظ و پیرو سبک عراقی بوده است.<ref>[https://madanyatdaily.com/8-530/ قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.]</ref> او غزل‌های فراوانی در وزن و قافیة غزلیات حافظ سروده و گاه مصرع‌ها و ترکیبات خاص حافظ را تکرار کرده است. نمونة تاثیرپذیری او می‌تواند این غزل باشد:<ref>[https://madanyatdaily.com/8-530/ قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.]</ref> | ||
عمر بگذشته مرا یاد بسی می‌آید | {{آغاز نستعلیق}} | ||
دوش در خواب به امید وصالت رفتم | {{شعر|نستعلیق}} | ||
به هواداری آن سرو خرامان رفتم | {{ب|عمر بگذشته مرا یاد بسی می‌آید|کز نسیم سحری بوی کسی می‌آید}} | ||
گفت سرمست و غزل‌خوان زکجا می‌آیی | {{ب|دوش در خواب به امید وصالت رفتم|مژدۀ وصل چو بانگ جرسی می‌آید}} | ||
به تمنای رخ دوست شدم سوی چمن | {{ب|به هواداری آن سرو خرامان رفتم|دیدم از بهر گرفتن عسسی می‌آید}} | ||
عایشه گر به غم هجر گرفتار شدی | {{ب|گفت سرمست و غزل‌خوان زکجا می‌آیی|گفتمش بهر کرم ملتمسی می‌آید}} | ||
{{ب|به تمنای رخ دوست شدم سوی چمن|صوت طوطی‌نفسی در قفسی می‌آید}} | |||
{{ب|عایشه گر به غم هجر گرفتار شدی|دل قوی دار که فریادرسی می‌آید}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}} | |||
==محتوای اشعار عایشه== | ==محتوای اشعار عایشه== | ||
محتوای اشعار عایشه از شرایط اجتماعی حاکم بر افغانستان و شرایط زندگی شخصی وی اثر پذیرفته است. به‌همین دلیل فعالیت‌های شعری عايشه در سه بازة زمانی تقسیم می‌شود؛ | محتوای اشعار عایشه از شرایط اجتماعی حاکم بر افغانستان و شرایط زندگی شخصی وی اثر پذیرفته است. به‌همین دلیل فعالیت‌های شعری عايشه در سه بازة زمانی تقسیم می‌شود؛ | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۶: | ||
2. مرحلة دوم؛ در مرحله دوم به سرودن مثنوی‌ها و قصیده‌های عرفانی و وصوفیانه روی آورده است که این فصل شعری او با جنگ‌های داخلی و حملة انگلیس در افغانستان همزمان است؛ | 2. مرحلة دوم؛ در مرحله دوم به سرودن مثنوی‌ها و قصیده‌های عرفانی و وصوفیانه روی آورده است که این فصل شعری او با جنگ‌های داخلی و حملة انگلیس در افغانستان همزمان است؛ | ||
3. مرحلة سوم؛ در فرجام، درانی مرثیه‌سرایی و اشعار غم‌انگیز را انتخاب کرد؛ این برگ عمر شاعرانۀ عایشه پس از شکست سلسلۀ درانی‌ها در افغانستان آغاز می‌شود. عامل گرایش عایشه به مرثیه‌سرایی، مرگ تنها پسر او دانسته شده که در جنگ کشمیر کشته شد. حال درانی پس از مرگ پسر به آه و حسرت دایمی تبدیل شد و او تا پایان عمر، به‌جای اشعار عاشقانه وعارفانه، زندگی و اوصاف فرزند خود را در قالب مرثیه سرود. یک نمونۀ آن، شعر ذیل است:<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | 3. مرحلة سوم؛ در فرجام، درانی مرثیه‌سرایی و اشعار غم‌انگیز را انتخاب کرد؛ این برگ عمر شاعرانۀ عایشه پس از شکست سلسلۀ درانی‌ها در افغانستان آغاز می‌شود. عامل گرایش عایشه به مرثیه‌سرایی، مرگ تنها پسر او دانسته شده که در جنگ کشمیر کشته شد. حال درانی پس از مرگ پسر به آه و حسرت دایمی تبدیل شد و او تا پایان عمر، به‌جای اشعار عاشقانه وعارفانه، زندگی و اوصاف فرزند خود را در قالب مرثیه سرود. یک نمونۀ آن، شعر ذیل است:<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
شرح تحسینش نمی‌گنجد به لوح روزگار | {{آغاز نستعلیق}} | ||
از فراق آن محبوب جانی روز و شب | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|شرح تحسینش نمی‌گنجد به لوح روزگار|شیوه نیکوی او بودی حسن اندر حسن}} | |||
{{ب|از فراق آن محبوب جانی روز و شب|بر محبان، گلشن کابل شده بیت الحزن}} | |||
==مفاهیم دینی در اشعار عایشه== | ==مفاهیم دینی در اشعار عایشه== | ||
سرودة زیر بیانگر شناخت وی از تاریخ پیامبران، مفاهیم قرآنی و آثار ابن‌سینا است:<ref>[https://madanyatdaily.com/8-530/ قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.]</ref> | سرودة زیر بیانگر شناخت وی از تاریخ پیامبران، مفاهیم قرآنی و آثار ابن‌سینا است:<ref>[https://madanyatdaily.com/8-530/ قادری، «عایشه درانی؛ شاعر کمتر شناخته شده»، وب‌سایت روزنامۀ راه مدنیت.]</ref> | ||
بی‌تو ای مونس جان تخت سليمان چه کنم | {{آغاز نستعلیق}} | ||
با تو در دوزخ سوزان بتوان زيست مدام | {{شعر|نستعلیق}} | ||
گرچه ابر کرم از چشمه حيوان بارد | {{ب|بی‌تو ای مونس جان تخت سليمان چه کنم|عمر خضر ار بودم حشمت خاقان چه کنم}} | ||
نيست بر لوح بصر غير خط زرنگاری | {{ب|با تو در دوزخ سوزان بتوان زيست مدام|بی‌تو با حور جنان روضه رضوان چه کنم}} | ||
روز شب کردم و شب روز نيامد يارم | {{ب|گرچه ابر کرم از چشمه حيوان بارد|بس ببارد به سر و لوُلوُء و مرجان چه کنم}} | ||
هر کسی کشته خود می‌درود آخر کار | {{ب|نيست بر لوح بصر غير خط زرنگاری|چون نبينم رخ تو يوسف کنعان چه کنم}} | ||
عايشه درد تو بگذشته ز قانون شفا | {{ب|روز شب کردم و شب روز نيامد يارم|عمر بر باد شد اکنون سر و سامان چه کنم}} | ||
{{ب|هر کسی کشته خود می‌درود آخر کار|هستم از فعل بد خويش پشيمان چه کنم}} | |||
{{ب|عايشه درد تو بگذشته ز قانون شفا|چون علاجی نبود سعی به درمان چه کنم}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}} | |||
==نوآوری== | ==نوآوری== | ||
با وجود أثر‌پذیری اشعار عایشه از شعر بزرگان ادب فارسی به‌ویژه از غزلیات حافظ، او استقلال شعری خود را به‌خوبی حفظ کرده به‌خصوص مواردی که حاکی از احساسات زنانه و مادرانه است؛ در چنین مواردی عایشه این احساسات را به‌شکل فوق‌العاده انعکاس داده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | با وجود أثر‌پذیری اشعار عایشه از شعر بزرگان ادب فارسی به‌ویژه از غزلیات حافظ، او استقلال شعری خود را به‌خوبی حفظ کرده به‌خصوص مواردی که حاکی از احساسات زنانه و مادرانه است؛ در چنین مواردی عایشه این احساسات را به‌شکل فوق‌العاده انعکاس داده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
==عایشه و محبت اهل‌بیت== | ==عایشه و محبت اهل‌بیت== | ||
سروده‌های فراوان این شاعر اهل سنت در مورد پیامبر اسلام، اهل‌بیت و امامان شیعه بیانگر عمق ارادت وی به آنها است؛ به‌خصوص فاطمه زهرا و امام رضا. قصیدة زیر یک نمونه از سروده‌های عایشه در وصف امام هشتم شیعیان است:<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | سروده‌های فراوان این شاعر اهل سنت در مورد پیامبر اسلام، اهل‌بیت و امامان شیعه بیانگر عمق ارادت وی به آنها است؛ به‌خصوص فاطمه زهرا و امام رضا. قصیدة زیر یک نمونه از سروده‌های عایشه در وصف امام هشتم شیعیان است:<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
در دریای معانی یا علی موسی رضا | {{آغاز نستعلیق}} | ||
سرور والا گهر هم شهریار بحر و بر | {{شعر|نستعلیق}} | ||
{{ب|در دریای معانی یا علی موسی رضا|گنج اسرار نهانی یا علی موسی رضا}} | |||
{{ب|سرور والا گهر هم شهریار بحر و بر|مصطفی را دودمانی یا علی موسی رضا}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}} | |||
همچنین عایشه قصیده‌ای نیز در وصف فاطمه زهرا دارد:<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | همچنین عایشه قصیده‌ای نیز در وصف فاطمه زهرا دارد:<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
گوهر گنجینه خیر الخلایق فاطمه | {{آغاز نستعلیق}} | ||
عاصیم، سر تا قدم غرقم به دریای فجور | {{شعر|نستعلیق}} | ||
عایشه درانی، در اشعار خود به‌خصوص در بخش غزل‌ها از پیامبر اسلام، ائمة اطهار، شهیدان کربلا، علی‌اکبر و علی‌اصغر یاد کرده و از آنها طلب شفاعت کرده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> از جمله اشعار معروف عایشه، قصیده‌ای است که با بیان ولایت حضرت علی آغاز و با وصف سایر امامان شیعه و امامت مهدی فرزند امام حسن عسکری به‌عنوان امام غایب و حاضر شیعیان، ختم شده است که در زیر فقط آغاز و پایان آن آورده شده است:<ref>[https://amin91.blog.ir/1401/01/19/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%D8%B4%D8%AD%D8%A7%D9%84-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%AA%DA%A9%D8%8C-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%AD%D9%85%D8%B2%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C مرادی، «امام مهدی در کلام خوشحال‌خان ختک، عایشه درانی و حمزه شینواری»، وبلاگ در هوای عدالت.]</ref> | {{ب|گوهر گنجینه خیر الخلایق فاطمه|راضیه مرضیه و هم ذو الحیا فریاد رس}} | ||
شه ولایت و بحر عنایت است علی | {{ب|عاصیم، سر تا قدم غرقم به دریای فجور|عذر خواه عاصی امت مرا فریاد رس}} | ||
امام دوازدهم آن که نام او مهدیست | {{پایان شعر}} | ||
{{پایان نستعلیق}} | |||
عایشه درانی، در اشعار خود به‌خصوص در بخش غزل‌ها از پیامبر اسلام، ائمة اطهار، شهیدان کربلا، علی‌اکبر و علی‌اصغر یاد کرده و از آنها طلب شفاعت کرده است.<ref>[https://www.farsnews.ir/af/news/13951223000677/-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «عایشه درانی بانوی شعر افغانستان»، خبرگزاری فارس.]</ref> از جمله اشعار معروف عایشه، قصیده‌ای است که با بیان ولایت حضرت علی آغاز و با وصف سایر امامان شیعه و امامت مهدی فرزند امام حسن عسکری به‌عنوان امام غایب و حاضر شیعیان، ختم شده است که در زیر فقط آغاز و پایان آن آورده شده است:<ref>[https://amin91.blog.ir/1401/01/19/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%D8%B4%D8%AD%D8%A7%D9%84-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%AA%DA%A9%D8%8C-%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%AD%D9%85%D8%B2%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C مرادی، «امام مهدی در کلام خوشحال‌خان ختک، عایشه درانی و حمزه شینواری»، وبلاگ در هوای عدالت.]</ref> | |||
{{آغاز نستعلیق}} | |||
{{شعر|نستعلیق}} | |||
{{ب|شه ولایت و بحر عنایت است علی|به جمع یاران اخیر، اول امامانست}} | |||
{{ب|امام دوازدهم آن که نام او مهدیست|چو مهر و ماه به زیر نقاب پنهانست}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}} | |||
==دیوان درانی== | ==دیوان درانی== | ||
زبان خانوادگی عایشه پشتو بوده، اما دیوان او به زبان فارسی است که در خود غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، دوبیتی، ترجیع‌بند، مخمس و قطعات دیگری را جای داده است. این اثر در سال 1261ش در دوران «امیر عبدالرحمان خان» حاکم وقت افغانستان نشر و پس از آن چند نوبت، تجدید چاپ شد. عفت مستشارنیا، برای نخستین‌بار دیوان عایشه را بازبینی و ویرایش کرد و مقدمه‌ای وزین برای آن نگاشت. این نسخه در سال 1386ش، توسط انتشارات «عرفان» در تهران به نشر رسید.<ref>[https://article.tebyan.net/UserArticle/AmpShow/827848 «عایشه درانی»، وب‌سایت تبیان.]</ref> | زبان خانوادگی عایشه پشتو بوده، اما دیوان او به زبان فارسی است که در خود غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، دوبیتی، ترجیع‌بند، مخمس و قطعات دیگری را جای داده است. این اثر در سال 1261ش در دوران «امیر عبدالرحمان خان» حاکم وقت افغانستان نشر و پس از آن چند نوبت، تجدید چاپ شد. عفت مستشارنیا، برای نخستین‌بار دیوان عایشه را بازبینی و ویرایش کرد و مقدمه‌ای وزین برای آن نگاشت. این نسخه در سال 1386ش، توسط انتشارات «عرفان» در تهران به نشر رسید.<ref>[https://article.tebyan.net/UserArticle/AmpShow/827848 «عایشه درانی»، وب‌سایت تبیان.]</ref> | ||