بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''تربیت دینی کودک'''</big>؛ پرورش کودک بر اساس فطرت و به‌منظور رسیدن به هدف آفرینش. | <big>'''تربیت دینی کودک'''</big>؛ پرورش کودک بر اساس فطرت و به‌منظور رسیدن به هدف آفرینش. | ||
تربیت دینی کودک در راستای بیداری و شکوفایی فطرت او مورد توجه قرار می‌گیرد. توجه به اصل تدریج و عدم اجبار در انتقال مفاهیم دینی از اصول اولیۀ این نوع تربیت است. تربیت دینی کودک باید با بیان ظریف و هنرمندانه و ادبیات مختص کودکان صورت بگیرد. | تربیت دینی کودک در راستای بیداری و شکوفایی [[فطرت]] او مورد توجه قرار می‌گیرد. توجه به اصل تدریج و عدم اجبار در انتقال مفاهیم دینی از اصول اولیۀ این نوع تربیت است. تربیت دینی کودک باید با بیان ظریف و هنرمندانه و ادبیات مختص کودکان صورت بگیرد. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==اهداف== | ==اهداف== | ||
هدف از تربیت دینی دستیابی به قرب الهی است که در این میان دورۀ کودکی دربرگیرندۀ اهداف میانی و جزئی‌تری است که از جملۀ آنها می‌توان به بیداری فطرت | هدف از تربیت دینی دستیابی به قرب الهی است که در این میان دورۀ کودکی دربرگیرندۀ اهداف میانی و جزئی‌تری است که از جملۀ آنها می‌توان به بیداری فطرت [[کودک]]، ایجاد انگیزه برای محور قرار دادن دین در زندگی، محدود ندانستن تربیت دینی در انجام شرعیات بلکه توجه به تربیت شناختی، تربیت عاطفۀ دینی، تربیت اخلاقی و رفتاری و تقویت حس زیباشناختی کودک، اشاره داشت.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1401038/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A7%D9%86?q=%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%AA%20%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%20%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86&score=23.0&rownumber=7 شمشیری، «ارائۀ الگوی بومی؛ تربیت دینی کودکان پیش‌دبستانی از طریق مصاحبه با صاحب‌نظران»، 1397ش، ص45-46.]</ref> | ||
==مراحل تربیت دینی کودک== | ==مراحل تربیت دینی کودک== | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
===تولد تا شش‌سالگی=== | ===تولد تا شش‌سالگی=== | ||
پس از تولد نیز برخی آداب و رسوم مورد تأکید آموزه‌های اسلام قرار گرفته است؛ از جمله: برداشتن کام نوزاد با تربت کربلا،<ref>[https://lib.eshia.ir/11025/21/407 شیخ حرعاملی، وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، 1412ق، ج21، ص407.]</ref> گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد<ref>[https://lib.eshia.ir/11024/15/136 شیخ حر عاملی، وسائل‌الشیعه، 1412ق، ج15، ص136.]</ref> و نام نیکو نهادن بر نوزاد.<ref>[https://lib.eshia.ir/11008/27/95 علامه مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج27، ص95.]</ref> در این سنین کودک را بایستی به‌صورت تدریجی با مسائل دینی آشنا کرد؛ از جمله آموزش‌هایی که در روایات آمده؛ آموزش ذکر «لااله‌الاالله» در سه‌سالگی، آموختن شهادت به رسالت پیامبر در 3-5 سالگی، آموختن صلوات در 4-5 سالگی، آموزش سجده در پنج‌سالگی، آموختن رکوع و سجود و سایر اجزای نماز در شش‌سالگی، آموزش وضو در هفت‌سالگی، آموزش نماز برای دختران پیش از نه‌سالگی و مداومت بر آن.<ref>[https://lib.eshia.ir/11024/15/193 شیخ حر عاملی، وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، 1412ق، ج15، ص193.]</ref> | پس از تولد نیز برخی آداب و رسوم مورد تأکید آموزه‌های اسلام قرار گرفته است؛ از جمله: برداشتن کام نوزاد با تربت کربلا،<ref>[https://lib.eshia.ir/11025/21/407 شیخ حرعاملی، وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، 1412ق، ج21، ص407.]</ref> گفتن [[اذان]] و اقامه در گوش نوزاد<ref>[https://lib.eshia.ir/11024/15/136 شیخ حر عاملی، وسائل‌الشیعه، 1412ق، ج15، ص136.]</ref> و نام نیکو نهادن بر نوزاد.<ref>[https://lib.eshia.ir/11008/27/95 علامه مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج27، ص95.]</ref> در این سنین کودک را بایستی به‌صورت تدریجی با مسائل دینی آشنا کرد؛ از جمله آموزش‌هایی که در روایات آمده؛ آموزش ذکر «لااله‌الاالله» در سه‌سالگی، آموختن [[شهادت]] به رسالت پیامبر در 3-5 سالگی، آموختن صلوات در 4-5 سالگی، آموزش سجده در پنج‌سالگی، آموختن رکوع و سجود و سایر اجزای نماز در شش‌سالگی، آموزش وضو در هفت‌سالگی، آموزش نماز برای دختران پیش از نه‌سالگی و مداومت بر آن.<ref>[https://lib.eshia.ir/11024/15/193 شیخ حر عاملی، وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، 1412ق، ج15، ص193.]</ref> | ||
پرورش دینی کودک در سنین ابتدایی بایستی همراه بازی و سرگرمی و بدون هر نوع فشار و اجبار و به‌دور از خسته کردن کودک باشد.<ref>[https://noorlib.ir/en/book/view/19717?pageNumber=56&viewType=pdf قائمی، پرورش مذهبی و اخلاقی کودکان، 1364ش، ص56.]</ref> والدین بایستی در حضور کودک اعمال عبادی را انجام دهند؛ زیرا کودک از چهارسالگی به‌شیوه تقلید و مشاهده، اعمال عبادی را می‌آموزد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809466/%d8%aa%d8%af%d9%88%db%8c%d9%86-%d8%a7%d9%84%da%af%d9%88%db%8c-%d8%ac%d8%a7%d9%85%d8%b9-%d8%aa%d8%b1%d8%a8%db%8c%d8%aa-%d8%af%db%8c%d9%86%db%8c-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b3%d8%a7%d8%b3-%d8%a7%d9%86%d8%af%db%8c%d8%b4%d9%87-%d8%aa%d8%b1%d8%a8%db%8c%d8%aa%db%8c-%d8%a7%d8%a8%d9%86-%d8%b3%db%8c%d9%86%d8%a7?q=%d8%aa%d8%b1%d8%a8%d9%8a%d8%aa%20%d8%af%d9%8a%d9%86%d9%8a%20%d9%83%d9%88%d8%af%d9%83&score=23.0&rownumber=5 حیدری و دیگران، «تدوین الگوی جامع تربیت دینی کودک بر اساس اندیشۀ تربیتی ابن‌سینا»، 1399ش، ص27. ]</ref> | پرورش دینی کودک در سنین ابتدایی بایستی همراه بازی و سرگرمی و بدون هر نوع فشار و اجبار و به‌دور از خسته کردن کودک باشد.<ref>[https://noorlib.ir/en/book/view/19717?pageNumber=56&viewType=pdf قائمی، پرورش مذهبی و اخلاقی کودکان، 1364ش، ص56.]</ref> والدین بایستی در حضور کودک اعمال عبادی را انجام دهند؛ زیرا کودک از چهارسالگی به‌شیوه تقلید و مشاهده، اعمال عبادی را می‌آموزد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809466/%d8%aa%d8%af%d9%88%db%8c%d9%86-%d8%a7%d9%84%da%af%d9%88%db%8c-%d8%ac%d8%a7%d9%85%d8%b9-%d8%aa%d8%b1%d8%a8%db%8c%d8%aa-%d8%af%db%8c%d9%86%db%8c-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b3%d8%a7%d8%b3-%d8%a7%d9%86%d8%af%db%8c%d8%b4%d9%87-%d8%aa%d8%b1%d8%a8%db%8c%d8%aa%db%8c-%d8%a7%d8%a8%d9%86-%d8%b3%db%8c%d9%86%d8%a7?q=%d8%aa%d8%b1%d8%a8%d9%8a%d8%aa%20%d8%af%d9%8a%d9%86%d9%8a%20%d9%83%d9%88%d8%af%d9%83&score=23.0&rownumber=5 حیدری و دیگران، «تدوین الگوی جامع تربیت دینی کودک بر اساس اندیشۀ تربیتی ابن‌سینا»، 1399ش، ص27. ]</ref> | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۵: | ||
==اصول تربیت دینی کودک== | ==اصول تربیت دینی کودک== | ||
در نظر داشتن برخی اصول در تربیت دینی کودک بایسته است؛ از جمله: تناسب تربیت با ویژگی‌های کودک، محبت و انس، بزرگداشت شخصیت کودک، آزادی عمل و پرهیز از هر نوع اجبار، فطرت پاک او، رعایت اصل اعتدال و پرهیز از افراط و تفرط در آموزش، اثرگذاری محیط بر کودک و کودک بر محیط، لذت بردن و علاقه، تأمل و تفکر پیش از تلقین، رعایت اصل تدریج، | در نظر داشتن برخی اصول در تربیت دینی کودک بایسته است؛ از جمله: تناسب تربیت با ویژگی‌های کودک، محبت و انس، بزرگداشت شخصیت کودک، آزادی عمل و پرهیز از هر نوع اجبار، فطرت پاک او، رعایت اصل اعتدال و پرهیز از افراط و تفرط در آموزش، اثرگذاری محیط بر کودک و کودک بر محیط، لذت بردن و علاقه، تأمل و تفکر پیش از تلقین، رعایت اصل تدریج، [[صداقت]]، توجه به کیفیت یادگیری و نه کمیت، گسترش دین در تمام زندگی، اصل تذکر و یادآوری الهی.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1401038/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A7%D9%86?q=%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%AA%20%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%20%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86&score=23.0&rownumber=7 شمشیری، «ارائۀ الگوی بومی؛ تربیت دینی کودکان پیش‌دبستانی از طریق مصاحبه با صاحب‌نظران»، 1397ش، ص44.]</ref> | ||
==محتوای تربیت دینی کودکان== | ==محتوای تربیت دینی کودکان== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۶: | ||
* واکنش مناسب و به‌موقع به عکس‌العمل‌های دینی کودک؛ | * واکنش مناسب و به‌موقع به عکس‌العمل‌های دینی کودک؛ | ||
* انجام‌دادن اعمال مذهبی در مدرسه و خانه؛ | * انجام‌دادن اعمال مذهبی در مدرسه و خانه؛ | ||
* استفاده از شیوه‌های غیرمستقیم شعر، | * استفاده از شیوه‌های غیرمستقیم شعر، [[نقاشی]]، قصه، بازی و نمایش؛ | ||
* نشان‌دادن مصادیق عینی برای آموختن تأثیرات خوب و بد؛ | * نشان‌دادن مصادیق عینی برای آموختن تأثیرات خوب و بد؛ | ||
* استفاده از روش‌های طبیعی و فطری در تربیت دینی؛ | * استفاده از روش‌های طبیعی و فطری در تربیت دینی؛ | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۲: | ||
* پخش فیلم و کارتون و انیمیشن‌های مذهبی؛ | * پخش فیلم و کارتون و انیمیشن‌های مذهبی؛ | ||
* یادآوری نعمت‌های الهی؛<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1401038/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A7%D9%86?q=%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%AA%20%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%20%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86&score=23.0&rownumber=7 شمشیری، «ارائۀ الگوی بومی؛ تربیت دینی کودکان پیش‌دبستانی از طریق مصاحبه با صاحب‌نظران»، 1397ش، ص45.]</ref> | * یادآوری نعمت‌های الهی؛<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1401038/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A7%D9%86?q=%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%AA%20%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%20%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86&score=23.0&rownumber=7 شمشیری، «ارائۀ الگوی بومی؛ تربیت دینی کودکان پیش‌دبستانی از طریق مصاحبه با صاحب‌نظران»، 1397ش، ص45.]</ref> | ||
* پاسداشت سنن و آداب مذهبی به‌ویژه مراسم سرور و شادی اهل‌بیت و نیز عزاداری ماه محرم توسط والدین و همراه‌کردن کودکان خود در این مجالس؛ | * پاسداشت سنن و آداب مذهبی به‌ویژه مراسم سرور و شادی اهل‌بیت و نیز عزاداری ماه [[محرم]] توسط والدین و همراه‌کردن کودکان خود در این مجالس؛ | ||
* بردن کودکان به زیارت امامان و اهل‌بیت آنان و ایجاد رابطۀ قلبی با شناساندن آنان؛<ref>[https://noorlib.ir/en/book/view/55557?pageNumber=13&viewType=pdf محدثی، تربیت دینی فرزندان، 1391ش، ص13-14 و 36-38.]</ref> | * بردن کودکان به زیارت امامان و اهل‌بیت آنان و ایجاد رابطۀ قلبی با شناساندن آنان؛<ref>[https://noorlib.ir/en/book/view/55557?pageNumber=13&viewType=pdf محدثی، تربیت دینی فرزندان، 1391ش، ص13-14 و 36-38.]</ref> | ||
* آماده‌سازی تدریجی برای انجام تکالیف دینی؛ مثلاً پیش از روزه کامل، با روزۀ کله‌گنجشکی به تمرین روزه‌داری بپردازد و انس و عادت در او پدیدار شود. | * آماده‌سازی تدریجی برای انجام تکالیف دینی؛ مثلاً پیش از روزه کامل، با روزۀ کله‌گنجشکی به تمرین روزه‌داری بپردازد و انس و عادت در او پدیدار شود. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۱: | ||
==نکات مورد توجه والدین در تربیت دینی کودکان== | ==نکات مورد توجه والدین در تربیت دینی کودکان== | ||
* ترساندن کودک از موجودات خیالی با انگیزه اطاعت‌پذیری کودک سبب می‌شود در بزرگسالی وجود جهنم را انکار کند و آن را دست‌آویزی برای فریب و اطاعت‌پذیر کردن مردم قلمداد کند. | * ترساندن کودک از موجودات خیالی با انگیزه اطاعت‌پذیری کودک سبب می‌شود در بزرگسالی وجود جهنم را انکار کند و آن را دست‌آویزی برای فریب و اطاعت‌پذیر کردن مردم قلمداد کند. | ||
* عدم تحمل صداقت کودکان از سوی والدین سبب پرورش نفاق و تظاهر در آنان می‌شود. | * عدم تحمل صداقت کودکان از سوی والدین سبب پرورش [[نفاق]] و تظاهر در آنان می‌شود. | ||
* تحقیر فرزندان حین نصیحت و اجبار همراه با تحقیر برای انجام دادن عبادات سبب می‌شود که فرزند در بزرگسالی دچار فسق و فجور شود. | * تحقیر فرزندان حین نصیحت و اجبار همراه با تحقیر برای انجام دادن عبادات سبب می‌شود که فرزند در بزرگسالی دچار فسق و فجور شود. | ||
* از آنجا که فرزند در کودکی پدر را به‌جای خدا رازق می‌داند، اگر پدر بتواند اعتماد کودک را جلب کند، منجر به اعتماد کودک به خدا می‌شود. رفتار کودک با پدر، ترسیم نوع رفتار او در بزرگسالی با خدا خواهد بود.<ref> حائری شیرازی، تربیت دینی کودک، 1399ش، ص186، 193، 195 و 161.</ref> | * از آنجا که فرزند در کودکی پدر را به‌جای خدا رازق می‌داند، اگر پدر بتواند اعتماد کودک را جلب کند، منجر به اعتماد کودک به خدا می‌شود. رفتار کودک با پدر، ترسیم نوع رفتار او در بزرگسالی با خدا خواهد بود.<ref> حائری شیرازی، تربیت دینی کودک، 1399ش، ص186، 193، 195 و 161.</ref> | ||