کار کودکان: تفاوت میان نسخه‌ها

کار کودک، شکل‌های مختلفی از فعالیت را شامل می‌شود که به‌خودی‌‌خود ممنوعیت ندارد و با توجه به نوع و شرایط محیط کار و سن کودک می‌تواند مثبت یا منفی تلقی شود. آنچه کار منفی تلقی شده، فعالیت‌های خطرناک یا همراه با فشار جسمی و روحی است که منجر به محرومیت کودک از فرصت‌های زندگی می‌شود.  

کار کودکان، مقوله‌ای فرهنگی- اقتصادی و دارای اشتراک‌های جهانی و منطقه‌ای است؛ اما بررسی قلمرو و یا پیامدهای مثبت و منفی آن با توجه به تفاوت‌های جغرافیایی، تاریخی، سیاسی و تنوع فرهنگی در سطح ناحیه‌ای و محلی امکان‌پذیر است.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20171205093246-10013-210.pdf  میرک‌زاده و دیگران، «تحلیل نگرش کارشناسان در برابر مزایا و معایب کار کودکان روستایی در فعالیت‌های کشاورزی»، 1396ش، ص79.]</ref>  کار کودک به‌‌شکل‌های مختلفی تعریف شده است؛ برخی صِرف اشتغال کودک به فعالیت اقتصادی را کار کودک می‌نامند و برخی دیگر هر نوع فعالیت کودک چه در محیط خانه و چه در بیرون را کار کودک تلقی می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1071624/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%B5%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8% شهرکی و قادری، «بررسی تصمیم به اشتغال و تحصیل کودکان کار در ایران»، 1391ش، ص68.]</ref>  در تعریف سازمان بین‌المللی کار، کار کودک به مشاغلی گفته می‌شود که موجب محرومیت کودک از دوران کودکی و تحصیل شده و با جایگاه و عزت‌نفس او در تضاد باشد؛ همچنین رشد فیزیکی، اجتماعی و روانی آنان را به مخاطره اندازد.<ref>[https://www.ilo.org/ipec/facts/lang--en/index.htm  “What Is Child Labour?”, International Labour Organization website.]</ref>  در تعریف کار کودک عوامل مختلفی، همچون نوع و شرایط کار، فضای کاری و سن کودک مورد توجه قرار می‌گیرد؛ از این منظر، برخی کارها در رشد کودک، تأثیر مثبت دارد.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20120506074131-7010-49.pdf  «کودکان رنج و کار»، 1378ش، ص3.]</ref>  در برخی پژوهش‌های سازمان بین‌المللی کار پیشنهاد شده است که از افراط و تفریط در زمینۀ کار کودکان خودداری شود و حکم به ممنوعیت مطلق کار کودکان داده نشود؛ تا جایی که قانونی شدن برخی کارها مورد اتفاق بین‌المللی قرار گرفته است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1685679/%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d9%85%d8%b9%d8%b6%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d9%86%d8%a7%d8%b4%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%da%a9%d8%a7%d8%b1-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9%d8%a7%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%  فطرس و فتحی، «بررسی معضلات ناشی از کار کودکان در ایران»، 1399ش، ص183-184.]</ref>  در این چارچوب، اصطلاح «کودک کار» ناظر به کودکانی است که به‌دلیل شرایط نامطلوب زندگی خود، به‌اجبار و از روی ناچاری بیشتر زمان خود را صرف کار می‌کنند.<ref>[https://www.magiran.com/paper/showpdf/d6f73c49-b799-45a2-8fee-d25a3441ea35?p=1938599&m=2510  شیشه‌گران و حاجی‌ده‌آبادی، «بررسی بزه‌دیده شناختی کودکان کار»، 1397ش، ص477.]</ref>

فعالیت کاری کودکان همواره در تاریخ بشر وجود داشته و خانواده‌ها در روش تربیتی خود می‌کوشیدند تا از طریق آموزش کار به کودکان، شخصیت آنها را شکوفا کنند و حس مسئولیت‌پذیری را در آنها ارتقا دهند. همچنین کودکان در تمام جوامع، بخشی از نیروی کار خانواده دانسته می‌شدند؛ اما برخی عوامل موجب می‌شود که کودکان به اجبار و یا با شرایط سخت‌تری به کار و درآمدزایی بپردازند. کارشناسان، فقر خانواده را عمده‌ترین دلیل روی‌آوردن کودکان به کار سخت یا طولانی‌مدت دانسته‌اند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101004112223-%D9%88%D8%A7%D9%83%D8%A7%D9%88%D9%8A%20%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86.pdf  رئیس دانا، «واکاوی کار کودکان در ایران»، 1382ش، ص240.]</ref>  عواملی همچون درآمد پایین والدین، بیکاری پدر، بیماری والدین، مهاجرت داخلی و خارجی خانواده و تک سرپرستی، احتمال کار کودکان را افزایش می‌دهد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1818477/%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%  نوبهاری، «کار کودکان در ایران: ارائۀ گزارشی از وضعیت علل و پیامدهای آن»، 1400ش، ص6-7.]</ref>

بیشتر کارشناسان کار سازگار با توان کودک، در زمان و مکان معقول را برای کودک مفید می‌دانند. کودک با کار و درآمدزایی، اعتمادبه‌نفس می‌یابد، به مهارت و مسئولیت مورد نیاز در زندگی آینده می‌رسد و شخصیت او رشد و پرورش می‌یابد و بر درآمد خانواده هم می‌افزاید.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/265556/%da%a9%d8%a7%d8%b1-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9  عابدی، «کار کودک»، 1384ش، ص116.]</ref>  

آسیب‌های جانی و مالی، انواع آسیب‌های اجتماعی، از جمله اعتیاد، خرده‌فروشی مواد مخدر، سوءاستفادۀ جنسی و افزایش جرم، از پیامدهای کارهای نامناسب کودکان است.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20101004112223-%D9%88%D8%A7%D9%83%D8%A7%D9%88%D9%8A%20%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86.pdf  رئیس دانا، «واکاوی کار کودکان در ایران»، 1382ش، ص234.]</ref>  در راستای حمایت از کودکان در برابر پیامدهای منفی کار، از سال 2002م، 12 ژوئن مصادف با 23 خرداد روز جهانی مبارزه با کار کودکان در نظر گرفته شده است.<ref>[https://www.sid.ir/blog/post/71445/%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86  «روز جهانی مبارزه با کار کودکان»، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی.]</ref>