حوزه‌های علمیه لبنان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==پیشینه حوزه‌های علمیه لبنان== | ==پیشینه حوزه‌های علمیه لبنان== | ||
کهن‌ترین حوزۀ علمیۀ شیعیان جهان حوزه علمیه نجف در عراق است که شیخ طوسى در کنار مرقد امام علی برپا کرد؛ | کهن‌ترین حوزۀ علمیۀ شیعیان جهان حوزه علمیه نجف در عراق است که شیخ طوسى در کنار مرقد امام علی برپا کرد؛<ref>شمس‌الدين، بهجةالراغبين، 1424ق، ج۱، ص۶۷ـ۶۸.</ref> اما پس از حملۀ مغول و فاجعۀ بزرگ بغداد در 656ق مهاجرت به نجف با مشکلات فراوان مواجه شد و دانشمندان علوم دینی به منطقۀ جبل‌عامل در لبنان هجرت کردند و این کشور به مهد معارف دینی و مرکز حوزه‌هاى علمیه جهان تشیع تبدیل شد. بزرگ‌ترین حوزۀ علمیۀ قرن هشتم هجری قمری را شهید اول در 771ق در منطقۀ «جزین» لبنان تأسیس کرد و این منطقه خاستگاه صدها فقیه پرآوازه در تاریخ تشیع بود.<ref>مهدى‌پور، «نقش جبل‌عامل در گسترش فرهنگ اهل بیت (قسمت اول)»، 1389-1390ش، ص24-25.</ref> پژوهشگران ایجاد این حوزه را اساس تشکیل دیگر حوزه‌های علمیه در سایر مناطق لبنان می‌دانند. البته قبل از آن فعالیت علمی و فرهنگی برای گسترش دانش دینی و فرهنگ اهل‌بیت در لبنان به‌ویژه جبل‌عامل، با فعالیت‌های تبلیغی و آموزشی ابوذرغفاری در قرن اول هجری آغاز شده و با پیدایش دانشمندان شیعه تا قرن هفتم هجری قمری ادامه یافته بود.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/5958/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%AC%D8%A8%D9%84-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84?SID=141505 «حوزه علمیه جبل‌عامل»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛] «اسوه‌های اخلاق و عرفان الگوهای عملی تشیع در طول تاریخ»، 1387ش، ص22-25. </ref> برای مثال در طرابلس از شهرهاى لبنان کنونى در اواخر سدۀ پنجم هجرى، دارالعلمى با ۱.۶ میلیون جلد کتاب وجود داشت.<ref>رفیعى، درآمدى بر دایرةالمعارف کتابخانه‌هاى جهان، ۱۳۷۴، ص۴۳-۴۲.</ref> در حال‌حاضر شیعیان لبنان، اکثریت نسبی جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند و در سطوح علمی و دینی و فرهنگی، همگام با شیعیان ایران و عراق به فعالیت‌های مؤثر و مفید اشتغال دارند. حوزه‌های علمیه لبنان امروزه هر چند فعالیت مستمر چشم‌گیری مانند حوزۀ علمیه قم و نجف ندارد، اما همواره در مناطق مختلف لبنان فعال بوده و به تربیت عالمان دینی پرداخته است.<ref>شاکر سلماسی، «معرفی حوزه‌های علمیه معاصر شیعه لبنان»، 1392ش، ص18.</ref> | ||
==اهمیت حوزه‌های علمیه لبنان== | ==اهمیت حوزه‌های علمیه لبنان== | ||
حوزه‌های علمیه لبنان در طول تاریخ به‌ویژه از قرن هشتم تا قرن یازدهم هجری قمری از مهم‌ترین مراکز علمی شیعه و محل ظهور و پرورش بسیاری از عالمان جهان تشیع بوده که نقش مهمی در احیا و گسترش فرهنگ اهل‌بیت در جهان داشته است. | حوزه‌های علمیه لبنان در طول تاریخ به‌ویژه از قرن هشتم تا قرن یازدهم هجری قمری از مهم‌ترین مراکز علمی شیعه و محل ظهور و پرورش بسیاری از عالمان جهان تشیع بوده که نقش مهمی در احیا و گسترش فرهنگ اهل‌بیت در جهان داشته است.<ref>«اسوه‌های اخلاق و عرفان الگوهای عملی تشیع در طول تاریخ»، 1387ش، ص22-25.</ref> عالمانی همچون محقق کرکی، شیخ لطف‌الله میسی، شیخ بهایی، شهید اول، شهید ثانی، علامه سید محسن امین و سید عبدالحسین از جملۀ این اندیشمندان شیعی هستند که با نگارش آثار ماندگار در علوم مختلف اسلامی، در ترویج و توسعۀ سبک زندگی شیعی نقش داشته‌اند. شیخ حرّ عاملی از بعضی استادان خود نقل کرده است که تنها در یکی از روستاهای جبل‌عامل در زمان شهید اول، هفتاد مجتهد در تشییع جنازه‌ای شرکت داشتند. شمار دانشمندان این منطقه حدود یک‌پنجم دانشمندان و نویسندگان سایر مناطق اسلامی بوده است؛ در صورتی که این منطقه از نظر وسعت، یک صدم دیگر کشور‌ها را تشکیل می‌دهد.<ref>حر عاملی، أمل الآمل في علماء جبل‌عامل، بی‌تا، ج1، ص15.</ref> آثار فعالیت‌های این حوزه‌ها امروزه نیز در مقاومت اسلامی به‌ویژه مبارزات حزب‌الله لبنان در مقابل تهاجم نظامی و فرهنگی غرب و اشغال‌گری رژیم صهیونی دیده می‌شود.<ref>«اسوه‌های اخلاق و عرفان الگوهای عملی تشیع در طول تاریخ»، 1387ش، ص22-25.</ref> | ||
==زمینه‌های تاریخی و فرهنگی== | ==زمینه‌های تاریخی و فرهنگی== | ||
منابع تاریخی «ابوذر غفاری» را پایه‌گذار مکتب تشیع در لبنان معرفی کرده‌اند. وی در دوران خلافت عثمان به منطقۀ جبل‌عامل تبعید شد و با حضور خود، زمینۀ گسترش سبک زندگی اسلامی و معارف اهل‌بیت در لبنان را فراهم کرد. | منابع تاریخی «ابوذر غفاری» را پایه‌گذار مکتب تشیع در لبنان معرفی کرده‌اند. وی در دوران خلافت عثمان به منطقۀ جبل‌عامل تبعید شد و با حضور خود، زمینۀ گسترش سبک زندگی اسلامی و معارف اهل‌بیت در لبنان را فراهم کرد.<ref>مكی، لبنان: من الفتح العربی الی الفتح العثمانی، 1991م، ص۳۴.</ref> با سقوط امویان در 745م و دور‌شدن مرکز خلافت از شام، زمینۀ حضور شیعیان در لبنان بیشتر و با ظهور دولت‌های شیعی در مصر و شام، گرایش به تشیع در جبل عامل افزایش پیدا کرد و طی قرون بعد، مناطق وسیعی از این سرزمین تحت نفوذ شیعیان قرار گرفت.<ref>حيدر احمد، المسلمون الشيعة، 2017م، ص353.</ref> حضور تشیع در لبنان، زمینۀ فعالیت‌های علمی، تأسیس حوزه‌های علمیه و گسترش معارف دینی در جهان اسلام را آماده کرد.<ref>«اسوه‌های اخلاق و عرفان الگوهای عملی تشیع در طول تاریخ»، 1387ش، ص22-25.</ref> بررسى شخصيت‌هاى برجسته‌اى كه در طول قرن‌های متمادی از لبنان به‌ویژه منطقۀ جبل عامل برخاسته‌اند، نشان مى‌دهد كه از قرون اوليه، اين منطقه مركز فرهنگ و ادب، فقه و حديث و ديگر رشته‌هاى علوم اسلامی بوده و در حیات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جهان تشیع نقش محوری داشته است.<ref>مهدى‌پور، «نقش جبل‌عامل در گسترش فرهنگ اهل بیت (قسمت اول)»، 1389-1390ش، ص24.</ref> | ||
==حوزه‌های علمیۀ قدیم== | ==حوزه‌های علمیۀ قدیم== | ||
حوزه‌های علمیه لبنان به دوستۀ قدیم و معاصر تقسیم می‌شود. مهم‌ترین حوزه‌های علمیۀ قدیمی لبنان در منطقۀ جبل عامل و در روستای میس و شهرهای جِزّین، عَیناتا، جُبَع، مَشْغَرَه و کَرَک پایه‌گذاری شده است. علامۀ حلی، شهید اول، شهید ثانی، شیخ حر عاملی و محقق کرکی از علمای مشهور حوزه‌های علمیه قدیم لبنان محسوب می‌شوند. دانش‌آموختگان این حوزه‌ها و آثار تألیف‌شدۀ آنها بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری حوزه‌های علمیۀ شیعه و حتی حوزۀ نجفِ متأخر داشته است. | حوزه‌های علمیه لبنان به دوستۀ قدیم و معاصر تقسیم می‌شود. مهم‌ترین حوزه‌های علمیۀ قدیمی لبنان در منطقۀ جبل عامل و در روستای میس و شهرهای جِزّین، عَیناتا، جُبَع، مَشْغَرَه و کَرَک پایه‌گذاری شده است. علامۀ حلی، شهید اول، شهید ثانی، شیخ حر عاملی و محقق کرکی از علمای مشهور حوزه‌های علمیه قدیم لبنان محسوب می‌شوند. دانش‌آموختگان این حوزه‌ها و آثار تألیف‌شدۀ آنها بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری حوزه‌های علمیۀ شیعه و حتی حوزۀ نجفِ متأخر داشته است.<ref>مهاجر، «حوزه علمیه (جبل‌عامل)»، 1389ش، ص400-405. </ref> | ||
==حوزه‌های علمیه معاصر== | ==حوزه‌های علمیه معاصر== | ||
حوزه‌های علمیه معاصر لبنان که در حال‌حاضر در مناطق مختلف لبنان فعالیت می‌کند، در دوره‌های ویژۀ برادران و خواهران به تربیت مبلغ و مدرس اشتغال دارد. تعداد این مدارس دینی به حدود 41 باب می‌رسد و در حال حاضر نقش مهمی در حفظ و تداوم سبک زندگی دینی و مقابله با تهاجم فرهنگ غربی دارد. | حوزه‌های علمیه معاصر لبنان که در حال‌حاضر در مناطق مختلف لبنان فعالیت می‌کند، در دوره‌های ویژۀ برادران و خواهران به تربیت مبلغ و مدرس اشتغال دارد. تعداد این مدارس دینی به حدود 41 باب می‌رسد و در حال حاضر نقش مهمی در حفظ و تداوم سبک زندگی دینی و مقابله با تهاجم فرهنگ غربی دارد.<ref>شاکر سلماسی، معرفی حوزه‌های علمیه معاصر شیعه لبنان، ۱۳۹۲ش، ص18-22.</ref> | ||
==نقش حوزه‌های علمیه لبنان در گسترش تشیع== | ==نقش حوزه‌های علمیه لبنان در گسترش تشیع== | ||
بسیاری از محققان، گسترش تشیع و رسمیت آن در ایران را مرهون تلاش‌های عالمانی می‌دانند که در فضای فکری، معنوی و نشاط علمی حوزه‌های علمیه لبنان تربیت شده بودند. | بسیاری از محققان، گسترش تشیع و رسمیت آن در ایران را مرهون تلاش‌های عالمانی می‌دانند که در فضای فکری، معنوی و نشاط علمی حوزه‌های علمیه لبنان تربیت شده بودند.<ref>پوراکبر و خدایاری، تاريخ حديث شيعه در سده‌های هشتم تا یازدهم هجری، 1385ش، ص13-14.</ref> برای مثال علامۀ حلی یکی از تربیت‌یافتگان حوزه‌های علمیه لبنان در گرایش ایلخانان مغولِ حاکم بر ایران، نقش داشت. وی «سلطان محمد خدابنده» (الجایتو) یازدهمین پادشاه ایلخانی را تحت تأثیر قرار داد؛ به‌طوری که مذهب شیعه را بعد از بررسی در ایران، به‌عنوان مذهب رسمی اعلام کرد. همچنین وی با نگارش آثار همچون «نهج الحق و کشف الصدق»، «منهاج الکرامه»، «تذکره فقها» و «کشف الیقین» و پرورش شاگردانی اندیشمند از جمله «فخرالمحققین»، «قطب‌الدین رازی»، «عمیدالدین اعرجی حلی» و «شمس‌الدین محمد حلی» زمینه‌ساز تقویت و گرایش مردم ایران به تشیع و مقدمه‌ای برای دوران صفویه شد تا ایرانیان در پذیرش و شکوفایی فرهنگ تشیع آمادگی بیشتر داشته باشند.<ref>مکارم و دیگران، «ریشه‌های تاریخی و روانشناسی اجتماعی تشیع در ایران: نقش علامه حلّی در تشیع عهد ایلخانیان»، 1396ش، ص63.</ref> | ||
==نوآوری‌های فقهی== | ==نوآوری‌های فقهی== | ||
نوآوری‌های حوزۀ علمیۀ لبنان در زندگی روزمرۀ مردم از جمله در روابط اجتماعی و معاملات تجاری، نقش داشته است. | نوآوری‌های حوزۀ علمیۀ لبنان در زندگی روزمرۀ مردم از جمله در روابط اجتماعی و معاملات تجاری، نقش داشته است.<ref>«اسوه‌های اخلاق و عرفان الگوهای عملی تشیع در طول تاریخ»، 1387ش، ص22-25.</ref> برای مثال اصول‌محوری (در مقابل اخباری‌گری)، مهم‌ترین ویژگی فقهی مراکز علوم دینی لبنان است که در اندیشۀ فقهی شهید اول، به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران حوزۀ علمیۀ جبل‌عامل لبنان، وجود دارد. همچنین برای نخستین‌بار در حوزۀ علمیۀ لبنان قواعد مهم فقهی توسط شهید اول جمع‌آوری و در کتاب «القواعد و الفوائد» منتشر شد. نویسنده در این کتاب، از تغییر احکام به واسطه تغییر عادت نیز سخن گفته است که از این منظر، برخی احکام شرعی بر اساس عرف ویژه‌ای تنظیم می‌شوند که با تغییر آن عرف‌ها احکام مترتب بر آنها نیز تغییر می‌یابد.<ref>برجی، تاریخ علم اصول و فقه در شیعه، 1394ش، ص298.</ref> | ||
==دست‌آوردهای حوزه‌های علمیه لبنان== | ==دست‌آوردهای حوزه‌های علمیه لبنان== | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
===1. تربیت فقها و دانشمندان بزرگ=== | ===1. تربیت فقها و دانشمندان بزرگ=== | ||
حوزه‌های علمیه لبنان به‌دلیل قدرت علمی و فضای فکری جامعه‌محور، دانشمندان و عالمانی را در دامان خود تربیت کرد که هرکدام مصدر خدمات بزرگ در روزگار خود بودند؛ برای مثال، شیخ بهایی از علمایی بود که به مهم‌ترین علوم زمان خود آگاهی داشت و حدود 200 کتاب و رساله و تعلیقه در زمینۀ سیاست، حدیث، ریاضیات، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک تالیف کرد و در حکومت صفهویه در ایران به منصب شیخ‌الاسلامی و امامت جمعه رسید. | حوزه‌های علمیه لبنان به‌دلیل قدرت علمی و فضای فکری جامعه‌محور، دانشمندان و عالمانی را در دامان خود تربیت کرد که هرکدام مصدر خدمات بزرگ در روزگار خود بودند؛ برای مثال، شیخ بهایی از علمایی بود که به مهم‌ترین علوم زمان خود آگاهی داشت و حدود 200 کتاب و رساله و تعلیقه در زمینۀ سیاست، حدیث، ریاضیات، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک تالیف کرد و در حکومت صفهویه در ایران به منصب شیخ‌الاسلامی و امامت جمعه رسید.<ref>مجموعه سخنرانی‌های کنگرۀ بزرگداشت شیخ بهاء‌الدین عاملی (شیخ بهایی)، 1388ش، ص188. </ref> | ||
===2. تدوین متون اثرگذار و ماندگار=== | ===2. تدوین متون اثرگذار و ماندگار=== | ||
حوز‌های علمیۀ لبنان زمینۀ پژوهش و نگارش آثار مختلف و ماندگار در علوم اسلامی و تجربی را فراهم کرد که بسیاری از آنها در عینیت‌بخشی به فرهنگ و تمدن اسلامی نقش داشت. برای مثال «اللمعة الدمشـقية» از شهيد اول و شرح آن از شهيد ثاني، جزء ماندگارترين متون درسي است که در حوزه‌هاي علميه شیعیان در سراسر جهان تاکنون تدریس می‌شود. همچنین مجموعۀ بي‌نظير وسائل الشيعة از شيخ حر عاملي از مهم‌ترین منابع اجتهاد و فتوا بين فقهاي شيعه است که محصول حوزه‌های علمیه لبنان محسوب می‌شود. | حوز‌های علمیۀ لبنان زمینۀ پژوهش و نگارش آثار مختلف و ماندگار در علوم اسلامی و تجربی را فراهم کرد که بسیاری از آنها در عینیت‌بخشی به فرهنگ و تمدن اسلامی نقش داشت. برای مثال «اللمعة الدمشـقية» از شهيد اول و شرح آن از شهيد ثاني، جزء ماندگارترين متون درسي است که در حوزه‌هاي علميه شیعیان در سراسر جهان تاکنون تدریس می‌شود. همچنین مجموعۀ بي‌نظير وسائل الشيعة از شيخ حر عاملي از مهم‌ترین منابع اجتهاد و فتوا بين فقهاي شيعه است که محصول حوزه‌های علمیه لبنان محسوب می‌شود.<ref>غفاری‌پور، «نقش حوزه‌هاي علميه در حيات و استمرار تمدن اسلامي»، 1393ش، ص297.</ref> | ||
===3. تأسیس کتابخانه‌های بزرگ=== | ===3. تأسیس کتابخانه‌های بزرگ=== | ||
وجود حوزه‌های علمیه و فعالیت‌های دینی و تبلیغی عالمان دین در لبنان باعث انتشار معارف اهل‌بيت و جذب بسیاری از دوست‌داران علوم دینی به این کشور شد. این فضای معنوی، به فرهنگ کتاب‌نویسی و کتاب‌خوانی کمک کرد و در نتيجه كتابخانه‌هاى بزرگى در شهرهای مختلف آن تأسيس شد، ازجمله كتابخانۀ آل‌ابراهيم، كتابخانۀ آل‌امين، كتابخانۀ آل‌حرّ، كتابخانۀ آل‌خاتون، كتابخانۀ آل‌زين، كتابخانۀ آل‌سبيتى، كتابخانۀ آل‌شرف‌الدين، كتابخانۀ آل‌صغير، كتابخانۀ آل‌فضل‌الله، كتابخانۀ آل‌قبيسى، كتابخانۀ آل‌مروة و كتابخانۀ آل‌نورالدين. | وجود حوزه‌های علمیه و فعالیت‌های دینی و تبلیغی عالمان دین در لبنان باعث انتشار معارف اهل‌بيت و جذب بسیاری از دوست‌داران علوم دینی به این کشور شد. این فضای معنوی، به فرهنگ کتاب‌نویسی و کتاب‌خوانی کمک کرد و در نتيجه كتابخانه‌هاى بزرگى در شهرهای مختلف آن تأسيس شد، ازجمله كتابخانۀ آل‌ابراهيم، كتابخانۀ آل‌امين، كتابخانۀ آل‌حرّ، كتابخانۀ آل‌خاتون، كتابخانۀ آل‌زين، كتابخانۀ آل‌سبيتى، كتابخانۀ آل‌شرف‌الدين، كتابخانۀ آل‌صغير، كتابخانۀ آل‌فضل‌الله، كتابخانۀ آل‌قبيسى، كتابخانۀ آل‌مروة و كتابخانۀ آل‌نورالدين.<ref>مهدى‌پور، «نقش جبل‌عامل در گسترش فرهنگ اهل‌بیت (قسمت اول)»، 1389-1390ش، ص22.</ref> | ||
===4. تبیین و دفاع از اصل امامت=== | ===4. تبیین و دفاع از اصل امامت=== | ||
حوزه‌های علمیۀ لبنان در تبیین و تحکیم مبانی اسلام و اصل امامت به‌عنوان یکی از ارکان دین و گسترش تشیع نقش داشته است؛ در جهان‌بینی شیعیان مرجعیت دینی، قضاوت و ولایت سیاسی از شئون سه‌گانۀ پیامبر اسلام و بعد از وی از شئون امام محسوب می‌شود. | حوزه‌های علمیۀ لبنان در تبیین و تحکیم مبانی اسلام و اصل امامت به‌عنوان یکی از ارکان دین و گسترش تشیع نقش داشته است؛ در جهان‌بینی شیعیان مرجعیت دینی، قضاوت و ولایت سیاسی از شئون سه‌گانۀ پیامبر اسلام و بعد از وی از شئون امام محسوب می‌شود.<ref>مهدى‌پور، «نقش جبل‌عامل در گسترش فرهنگ اهل‌بیت (قسمت اول)»، 1389-1390ش، ص23.</ref> شیخ بهایی، جایگاه حاکم در جامعه بشری را نسبت به رعیت، مانند منزلت روح برای جسد و سر به بدن دانسته و معتقد است همانگونه که حیات جسم، بدون روح، امری ناممکن است؛ حیات و نظم اجتماعی نیز بدون حضور امام، امکان‌پذیر نیست.<ref>شیخ بهائی، المخاله، 1317ق، ص157</ref> این مبنای دینی، در گسترش تشیع و پذیرش اندیشۀ ولایت فقیه و عینیت‌بخشی به حکومت دینی، اثر داشته است.<ref>عبدالله نصب و دیگران، «اصول و مبانی سیاسی مکتب جبل‌عامل»، 1398ش، ص141.</ref> | ||
===5. رویکرد ایجابی به سیاست=== | ===5. رویکرد ایجابی به سیاست=== | ||
تا پیش از گسترش حوزه‌های علمیه در لبنان، دخالت علمای دین در امور سیاسی و ادارۀ شئون اجتماع مغایر با وظایف اصلی آنها دانسته می‌شد. | تا پیش از گسترش حوزه‌های علمیه در لبنان، دخالت علمای دین در امور سیاسی و ادارۀ شئون اجتماع مغایر با وظایف اصلی آنها دانسته می‌شد.<ref>مهاجر، جبل‌عامل از شهید اول تا شهید ثانی، 1393ش، ص163.</ref> سلطۀ حکومت خلفای عباسی و سپس حاکمیت مغولان نیز موجب شده بود که فقهای شیعه، بسیاری از مباحث فقه سیاسی را مسکوت بگذارند یا آنها را در خلال مباحث دیگر فقهی بیان کنند.<ref>اکبری، سیر تطور فقه سیاسی، 1380ش، ص24.</ref>در چنین شرایطی علمای حوزۀ علمیه لبنان به‌ویژه شهید اول، به تغییر در فضای سیاسی حاکم اقدام کرد و به نگارش قوانین حکومتی و فقه سیاسی اسلام پرداخت.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد فی الفقه، بی‌تا، ج1، ص36.</ref> وی در عرصۀ عمل سیاسی نیز کتاب «لمعه دمشقیه» را به درخواست حاکم سربداران نوشت.<ref>مهدى‌پور، «نقش جبل‌عامل در گسترش فرهنگ اهل‌بیت (قسمت اول)»، 1389-1390ش، ص21-25.</ref> به باور محققان تعامل وی با جنبش سربداران، مهم‌ترین نمونۀ کنش سیاسی است که می‌توان برای ایجاد ارتباط با علمای شیعی در تاریخ آن دوران پیدا کرد. شهید اول با طرح ابتکاری سازمان وکالت مؤمنان نیز گرایش فعال خود را به مدیریت اجتماع نشان داد.<ref>عبدالله نصب و دیگران، «اصول و مبانی سیاسی مکتب جبل‌عامل»، 1398ش، ص144.</ref> | ||
===6. طرح حکومت ولیّ فقیه=== | ===6. طرح حکومت ولیّ فقیه=== | ||
حوز‌های علمیه لبنان، خاستگاه اندیشۀ حکومت ولایت فقه به‌عنوان نایب امام است؛ بر اساس مبنانی فقهی و کلامی تشیع نیاز مردم به حکومت اختصاص به زمان و مکان خاصى ندارد و میان عصر حضور امام و عصر غیبت تفاوتى نیست. | حوز‌های علمیه لبنان، خاستگاه اندیشۀ حکومت ولایت فقه به‌عنوان نایب امام است؛ بر اساس مبنانی فقهی و کلامی تشیع نیاز مردم به حکومت اختصاص به زمان و مکان خاصى ندارد و میان عصر حضور امام و عصر غیبت تفاوتى نیست.<ref>مهدى‌پور، «نقش جبل‌عامل در گسترش فرهنگ اهل‌بیت (قسمت اول)»، 1389-1390ش، ص23.</ref> شهید اول در راستاى تثبیت ولایت براى فقیه جامع‌الشرایط در عصر غیبت مى‌نویسد که حدود و تعزیرات بر عهدۀ امام و نایب خاص و عام وى است؛ پس در عصر غیبت برپایى احکام انتظامى اسلام در صورت امکان براى فقیهى که ویژگى‌هایش در باب قضا می‌آید جایز است.<ref>شهید اول، الدروس، 1417ق ج2، ص47.</ref> شهید اول با توجه به طبیعت اجتماعی انسان و تعارض منافع افراد با یکدیگر، شریعت الهى را ضامن سامان‌دهى آن می‌بیند، اما مشروط بر این که امام یا نایب او که فقیه جامع‌الشرایط است، عهده‌دار این امر باشد.<ref>شهید اول، الدروس، 1417ق، ج2، ص67.</ref> | ||
==نقش حوزه‌های علمیۀ لبنان در تحولات معاصر== | ==نقش حوزه‌های علمیۀ لبنان در تحولات معاصر== | ||
تحولات سیاسی اجتماعی در جامعۀ لبنان از جمله جنبش اصلاحی میان شیعیان در نیمه اول قرن بیستم و ادامه آن در نیمه دوم آن قرن که به شکل‌گیری جنبش محرومین و سازمان امل توسط امام موسی صدر انجامید، با محوریت کنشگرانی صورت گرفت که پرورشیافتۀ حوزه‌های علمیه بودند. ظهور جنبش حزب‌الله لبنان در سال‌های اولیه دهۀ 1980م تحت تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، ادامۀ روند تحولات مزبور بود. نهادها و سازمان‌های دیگری که امروزه عهده‌دار امور دینی، سیاسی، مذهبی و فرهنگی شیعیان لبنان هستند، همه ریشه در فرهنگ دینی و حوزه‌های علمیه دارند؛ برای مثال مجلس اعلای شیعیان لبنان توسط علمای دینی تأسیس شده و اداره می‌شود. | تحولات سیاسی اجتماعی در جامعۀ لبنان از جمله جنبش اصلاحی میان شیعیان در نیمه اول قرن بیستم و ادامه آن در نیمه دوم آن قرن که به شکل‌گیری جنبش محرومین و سازمان امل توسط امام موسی صدر انجامید، با محوریت کنشگرانی صورت گرفت که پرورشیافتۀ حوزه‌های علمیه بودند. ظهور جنبش حزب‌الله لبنان در سال‌های اولیه دهۀ 1980م تحت تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، ادامۀ روند تحولات مزبور بود. نهادها و سازمان‌های دیگری که امروزه عهده‌دار امور دینی، سیاسی، مذهبی و فرهنگی شیعیان لبنان هستند، همه ریشه در فرهنگ دینی و حوزه‌های علمیه دارند؛ برای مثال مجلس اعلای شیعیان لبنان توسط علمای دینی تأسیس شده و اداره می‌شود.<ref>نوری، شیعیان لبنان، 1389ش، ص317-323.</ref> | ||
==اثرگذاری حوزۀ علمیه لبنان بر خط‌مشی حکومت صفویه== | ==اثرگذاری حوزۀ علمیه لبنان بر خط‌مشی حکومت صفویه== | ||