مشهد: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:مشهد1.jpg|300px|thumb|left|نمایی از شهر مشهد با محوریت حرم امام رضا در سال 1399ش]]

مشهد، کلان‌شهری در شمال شرقی ایران است که با مساحت 351 کیلومتر مربع، دومین شهر بزرگ ایران پس از تهران شمرده می‌شود. در سرشماری 1395ش، جمعیت این شهر 3،001،184 نفر اعلام گردید که در مقایسه با آمار سایر شهرها، مشهد عنوان دومین شهر پرجمعیت ایران را نیز به خود اختصاص داده است. وجود حرم امام رضا در مشهد، این شهر را به یکی از مراکز گردشگری ایران و قطب گردشگری مذهبی تبدیل کرده است. در سال 1388ش، مشهد به‌عنوان «پایتخت معنوی ایران» انتخاب شد. سالانه، بیش از 27 میلیون زائر ایرانی و حدود 2 میلیون زائر خارجی، به این شهر سفر می‌کنند.<br>

بیش از 93 درصد از مردم مشهد، فارسی‌زبان هستند و بقیه ساکنان این شهر با زبان‌های ترکی، کُردی، شمالی و عربی سخن می‌گویند.  

پیش از حضور امام علی‌ بن موسی‌الرضا، این شهر را توس، نوغان (نوقان) و سناباد می‌گفتند. پس از دفن امام هشتم شیعیان در سناباد (203ق)، این محل را «مشهد الرضا» ناميدند.<ref>صدرالمتالهین لاهیجانی، تاریخ و جغرافیای شهر مشهد، 1386ش، ص33. </ref>  شیعیان در آبادانی این شهر و حرم امام رضا بسیار کوشیدند و به‌ویژه از دوره صفویان، بارگاهی پرشکوه در این مکان برپا کردند.<ref>افشارسيستاني، پژوهش در نام شهرهاي ايران، چ2، 1382ش، ص577.</ref><br>

در نوشته‌های کهنی که از 1000 سال پیش بر جای مانده، از این شهر به‌عنوان سرزمینی که مرقد امام رضا در آن است،<ref>حدودالعالم من المشرق الي المغرب، 1362ش، ص90.</ref>  و نیز به‌عنوان مهم‌ترین و کهن‌ترین شهر خراسان<ref>قلقشندي، جغرافياي تاريخي ايران در قرن نهم هجري، ج2، 1384ش، ص100. </ref>  یاد شده است. همچنین در کتاب‌های معروفی مانند «عجایب ‌المخلوقات» طوسی،<ref>طوسي، عجايب المخلوقات و غرايب الموجودات، چ2، 1382ش، ص245 و 246.</ref>  «البلدان» یعقوبی،<ref>يعقوبي، البلدان، 1408ق، ص47 و 70. </ref>  «صورة ‌الارض» ابن‌حوقل،<ref>ابن‌حوقل، صورةالارض، 1345ش، ص169.</ref>  «سفرنامه» ابن‌بطوطه و «روضات ‌الجنّات فی اوصاف مدینة هرات» زمجی اسفزاری به این شهر و مرقد امام هشتم در کنار قبر هارون‌الرشید (خلیفه عباسی) و نیز «مشهد مقدس رضوی»، اشاراتی صورت گرفته است. ابن‌بابویه قمی در سده‌ی چهارم هجری، در «عیون اخبار الرضا»، یک فصل را به مشهد اختصاص داده و در آن از این شهر با اسامی «مشهد» و «مشهد رضوی» یاد کرده است.<ref>ماهوان، تاریخ مشهدالرضا، ۱۳۸۳ش، ص152 و 153. </ref><br>

با توجه به مکتوبات و آثار برجای‌مانده، به نظر می‌رسد که نام نوغان در دوره‌ی ایلخانیان به تدریج به «المشهد» یا «مشهد» تغییر کرد. در همین دوره، شهر مشهد با اسامی «مشهد رضا»، «مشهد مقدس» و «مشهد توس» شناخته می‌شد. کلمه «مشهد» برای اولین بار در قرن دهم میلادی با نام «المشهد» در کتاب مَقدِسی دیده شده است.<ref>بارتولد، تذكره جغرافيايي تاريخي ايران، چ3، 1372ش، ص133. </ref>  حمدالله مستوفی نیز از اولین افرادی است که نام «مشهد» را در کتاب خود در 740ق، به‌کار برد.<ref>مستوفي، نزهة القلوب، 1333ق، ص151.</ref>  کلاویخو، فرستاده پادشاه اسپانیا در دوره تیمور لنگ، نیز از مشهد به‌همین نام و به‌عنوان شهر عمده زیارتی با خیل عظیمی از زائران یاد کرده است.<ref>كلاويخو، سفرنامه، چ3، 1374ش، ص192 و 193. </ref><br>

با گسترش روزافزون شهر مشهد، امروزه دیگر از نام‌های قدیمی آن مانند نوقان و قریه سناباد و سایر روستاهایی که با نام مشهد امام رضا عجین شده بودند، خبری نیست و تنها نام توس هنوز به‌واسطه‌ی وجود آرامگاه فردوسی، شاعر بلندآوازه‌ی ایرانی، پابرجا است.<ref>جعفري، گيتاشناسي ايران، ج3، دايرة‌المعارف جغرافيايي ايران، 1379ش، ص313. </ref>   

شهر مشهد از طرف شمال و شرق، توسط شهرهای مرزی درگز، کلات و سرخس، و از سمت غرب با شهرستان‌های چناران و نیشابور و از جنوب با تربت‌جام، فریمان و تربت حیدریه احاطه شده است.<ref>مؤسسة گيتاشناسي، اطلس گيتاشناسي استان‌هاي كشور، تهران، گيتاشناسي، 1383ش. </ref>  این شهر، در فاصله 880 کیلومتری از تهران (پایتخت ایران) و در فاصله‌ی 70 کیلومتری از مرز کشور ترکمنستان قرار دارد.<ref>سازمان حمل و نقل و پايانه‌هاي كشور (وزارت راه و ترابري)، 1380ش، ص133 و 134. </ref>  مشهد، در بین دو رشته‌کوه هزارمسجد و بینالود محاصره شده،<ref>سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، فرهنگ جغرافيايي كوه‌هاي كشور، ج4، چ1، 1379ش، ص30 و 202 و 225. </ref>  و در حوزه رودخانه‌ی کشف‌رود قرار دارد.  

شهر مشهد، در یک قرن اخیر، از رشد جمعیتی بالایی برخوردار بوده است. جمعیت مشهد از 241989 نفر در 1335ش (پس از تهران، تبریز و اصفهان، چهارمین شهر پرجمعیت ایران) به 1887405 تن در 1375ش<ref>نورالهي، توزيع و طبقه‌بندي جمعيت شهرهاي ايران در سرشماري‌هاي 75-1335، 1382ش، ص111 و 193. </ref>  و به 2070604 نفر در 1384ش <ref>مركز آمار ايران، بازسازي و برآورد جمعيت شهرستان‌هاي كشور، 1382ش، ص104. </ref> رسیده و امروز مقام دوم جمعیتی را در میان شهرهای ایران دارد.<ref>نورالهي، توزيع و طبقه‌بندي جمعيت شهرهاي ايران در سرشماري‌هاي 75-1335، 1382ش، ص268.</ref><br>

جمعیت قابل توجهی از مهاجران افغانستانی در این شهر سکونت دارند. این مهاجران پس از حمله‌ی شوروی و طالبان به ایران پناه آورده‌اند. بر اساس آمار ثبت‌شده، در بازه‌ زمانی سال‌های 1358 تا 1360ش، نزدیک به 5 میلیون افغانستانی به ایران مهاجرت کرده و به استان خراسان و اغلب به شهر مشهد وارد شدند. پس از جنگ ایران و عراق نیز جمعیتی از مهاجرین عراقی وارد ایران شده و بنا به اعتقادات دینی و مذهبی خود، شهر قم یا مشهد را برای سکونت انتخاب کردند. بر اساس آماری که اداره کل اتباع و امور مهاجرین استانداری خراسان اعلام کرده، 95 درصد از مهاجرین این استان، در مشهد اقامت گزیده‌اند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2330993/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AF-%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9 صاحبی، مرضیه، «مهاجرت افغان‌ها برای همسایه دردسرساز شد/ سرنوشت خاکستری اتباع خارجی در مشهد»، وب‌سایت مهرنیوز.] </ref>  

زبان مردم مشهد، فارسی با گویش مشهدی است. لهجه‌ی مشهدی، که آن را شاخه‌ای از زبان فارسی دری می‌دانند، سرشار از واژه‌های کهن و ریشه‌دار زبان پارسی است. همین لهجه‌ی مشهدی، خاستگاه ادبیات غنی و اصیل شاعرانی نامور همچون فردوسی، عطار و خیام بوده است. برخی از اساتید حوزه زبان‌شناسی، گویش مشهدی را نزدیک‌ترین گویش به زبان فارسی معیار می‌دانند، زیرا فارسی دری اصیل، از توس قدیم، نیشابور و مشهد کنونی انتشار یافته است.  

اکثریت مردم مشهد، مسلمان و شیعه‌ی دوازده امامی هستند. اقلیت‌های مذهبی به‌صورت پراکنده و اندک در این شهر سکونت دارند. برای مثال، محله‌ای به‌نام «محله جدید» در مشهد هست که در گذشته محل سکونت یهودیان در این شهر بوده است،<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/18321/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF%DB%8C «مروری بر پیشینه لهجه مشهدی»، وب‌سایت شهرآرا نیوز.] </ref>  که امروزه به محله‌هایی دیگر کوچ کرده‌اند. ارمنیان نیز در دوران قاجار از طریق تجارت وارد خراسان و سپس در مشهد ساکن شدند. گروهی دیگر از آن‌ها، از سمت آذربایجان و اصفهان به این شهر نقل مکان کردند.  

شهر مشهد، از طریق دو مسیر در دامنه‌های شمالی و جنوبی رشته‌کوه البرز، و از مسیر راه‌های زمینی درجه یک که غالبا به‌صورت بزرگراه هستند به تهران و سایر شهرهای بزرگ کشوری متصل شده است. همچنین، این شهر از طریق خطوط ریلی به نقاط جنوبی، مرکزی و غربی ایران وصل است. مشهد از مسیر شهر مرزی سرخس با کشور ترکمنستان ارتباط دارد و از طریق مسیر جدید ریلی تربت‌حیدریه ـ خواف و خواف تا مرز افغانستان، به‌طور مستقیم به این کشور نیز متصل شده است.<ref>سازمان نقشه‌برداري كشور، نقشة راه‌هاي ايران، 1384ش.</ref>  

فرودگاه بین‌المللی مشهد، شبکه‌ی ارتباطی گسترده‌ای با داخل و خارج از ایران دارد و از موقعیت ممتازی برخوردار است.  

تأسیس کارخانجات، توسعه‌ی مراکز آموزشی از نظر کیفی و کمی، تأسیس دانشگاه‌ها، مراکز فرهنگی، کتابخانه‌ها، مؤسسات پژوهشی و نیز مراکز تفریحی، گردشگری و خدماتی و زیارتی، در دهه‌های اخیر، این شهر را به بزرگترین کانون شهرنشینی و مدنیت در منطقه و برخی کشورهای آسیای مرکزی تبدیل کرده است.  

شهر مشهد، به‌عنوان یکی از شهرهای کهن و تاریخی ایران، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. جاذبه‌های گردشگری در این شهر را می‌توان به جاذبه‌های مذهبی، تاریخی و طبیعی تقسیم کرد.<br>

مهم‌ترین جاذبه گردشگری مذهبی در این شهر، حرم امام رضا است که سالانه میلیون‌ها مسافر و زائر ایرانی و خارجی را به خود جذب می‌کند.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/18321/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF%DB%8C «مروری بر پیشینه لهجه مشهدی»، وب‌سایت شهرآرا نیوز.]</ref>  مجموعه آستان قدس رضوی، شامل صحن‌ها، رواق‌ها، موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مسجد گوهرشاد از مهم‌ترین و باارزش‌ترین نمونه‌های معماری ایرانی ـ اسلامی در ایران و جهان اسلام است. دیگر مساجد، حسینیه‌ها و امام‌زاده‌ها نیز از جمله اماکن پربازدید توسط مسافران هستند. مسجد گوهرشاد، مسجد هفتادودوتن، مصلی طرق، آرامگاه پیر پالاندوز، آرامگاه شیخ نخودکی، گنبد خشتی، گنبد سبز، آرامگاه خواجه ربیع، امام‌زاده ناصر در طرقبه، آرامگاه یحیی در جاده سرخس، آرامگاه خواجه اباصلت و خواجه مراد در جاده فریمان از جمله‌ی این اماکن مذهبی هستند.<ref>[https://visit.mashhad.ir/web_directory/100838-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C.html «گردشگری مذهبی»، پورتال گردشگری و زیارت شهر مشهد.]</ref>  <br>

ازجمله اماکن تاریخی در مشهد، می‌توان به آرامگاه نادرشاه افشار، آرامگاه فردوسی در توس، ایستگاه راه‌آهن، گنبد هارونیه و خشتی و مدرسه عباس‌قلی‌خان در مشهد اشاره کرد.<ref>[https://visit.mashhad.ir/web_directory/100880-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C.html «گردشگری تاریخی و فرهنگی»، پورتال گردشگری و زیارت شهر مشهد.] </ref> <br>

شاندیز، طرقبه، زشک، پارک ملت، روستای کنگ، نغندر، جاغرق، چالیدره، پارک جنگلی وکیل‌آباد، باغ وحش وکیل‌آباد، آبشار ارتکند، پارک جنگلی نه‌دره، پارک کوهسنگی، آبشار قره‌سو، دره اخملد، فریزی، سد ارداک، هفت‌حوض، چشمه گیلاس و چشمه گلاب نیز از جمله اماکن طبیعی و جذاب برای توریست‌ها در شهر مشهد هستند.<ref>[https://visit.mashhad.ir/web_directory/100690-%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AD%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C.html «گردشگری تفریحی و طبیعت گردی»، پورتال گردشگری و زیارت شهر مشهد.] </ref>   

از مهم‌ترین مراکز خرید در مشهد نیز می‌توان به بازار رضا، مجتمع تجاری پروما، بازار بین‌المللی، آرمیتاژ گلشن، بازار خیام، مجتمع آلتون، مجتمع تجاری الماس شرق و مجتمع تجاری وصال، زیست خاور، یاقوت مصلی، بازار مرکزی، شهر شب، مجتمع تجاری تک، مجتمع تابان و رویال سنتر اشاره کرد.<ref>[https://visit.mashhad.ir/web_directory/100687-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF.html «بازار و مراکز خرید»، پورتال گردشگری و زیارت شهر مشهد.]</ref>  نمایشگاه بین‌المللی مشهد نیز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و فعال‌ترین نمایشگاه‌های سراسر ایران، از مهم‌ترین مراکز تجاری این شهر محسوب می‌شود.<ref>[http://expo.ir/ «پایگاه اینترنتی نمایشگاه بین‌المللی مشهد».] </ref>  <br>

شهر مشهد، به‌واسطه‌ی دارا بودن دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی متعدد از جمله دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه بین‌المللی امام رضا، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشگاه آزاد و سایر دانشگاه‌ها، به‌عنوان دومین قطب علمی و آموزشی ایران شناخته شده است. همچنین، مشهد در 1387ش، توسط سازمان بین‌المللی کلان‌شهرهای جهان، پس از مونترال کانادا، به‌عنوان دومین مقر آموزشی این سازمان انتخاب شد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/777719/%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D8%AF «مشهد به عنوان مرکز آموزش متروپلیس انتخاب شد»، خبرگزاری مهر.] </ref> <br>

ساخت مدارس نیز در این شهر، قدمتی طولانی دارد. نخستین مدارس به شیوه‌ی مدرن در دوران ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. میرزا حسن رشدیه در 1267ش، پس از مخالفت‌های شدیدی که در راستای ساخت مدارس در تبریز با آن روبه‌رو شد، به مشهد آمد و مدرسه‌ای بزرگ به‌راه انداخت. پس از آن، مدارس بسیاری در سطح شهر مشهد و استان خراسان بنا گردید. امروزه، اداره کل آموزش و پرورش مشهد، 7 ناحیه‌ی این شهر به‌علاوه‌ی ناحیه تبادکان را تحت پوشش خود دارد. <br>

حوزه علمیه مشهد نیز در شمار بهترین مدارس علمی در جهان تشیع محسوب می‌شود. این مدرسه علمیه، در قرون اول ظهور اسلام تأسیس شد و با گذر زمان، تکمیل گردید و بر رونق آن افزوده شد. پس از انقلاب اسلامی ایران، این مدرسه و سایر مدارس دینی این شهر، بازسازی شدند.<ref>پسندیده، حوزه علمیه خراسان، ۱۳۸۵ش، ص358-367.</ref>  <br>

مراکز تحقیقاتی و پارک‌های علم و فناوری بسیاری در شهر مشهد بنا شده‌اند. مراکزی مانند پژوهشکده‌ی محیط‌های خشک، پژوهشکده‌ی علوم و صنایع غذایی، پژوهشکده‌ی بوعلی، پژوهشکده‌ی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، پژوهشکده‌ی اقبال جهاد دانشگاهی، پژوهشکده‌ی تربیت بدنی و علوم ورزشی مشهد، پژوهشکده‌ی اقلیم‌شناسی و پارک علم و فناوری خراسان رضوی که در 1381ش آغاز به کار کرد، از آن جمله هستند.  

همچنین، درمان سه‌بُعدی بیماران سرطانی در مراکز درمانی امام رضا و امید مشهد صورت می‌گیرد.<ref>[http://old.alef.ir/vdcaiin6y49n0o1.k5k4.html?17wml «درمان سه‌بعدی سرطان در بیمارستان امام رضا(ع) مشهد/ راهکارهای جلوگیری از سرطان»، جامعه خبری تحلیلی الف.] </ref>  این شهر، همچنین در زمینه‌ی پیوند اعضا، فعالیت‌های گسترده‌ای دارد و از مراکز اصلی آن در ایران محسوب می‌شود.<ref>[http://mashhad.irib.ir/-/%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%B7%D8%A8-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%B9%D8%B6%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D9%88-%D8%AE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA?redirect=http%3A%2F%2Fmashhad.irib.ir%2Fradio%2Farchive%3Fp_p_id%3D3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-1%26p_p_col_count%3D1%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_advancedSearch%3Dfalse%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_entryClassName%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_displayDate%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_modifiedselection%3D0%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_keywords%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_expirationDate%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_displayWebContentArchiveInTheme%3Dfalse%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_delta%3D20%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_searchSort%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_format%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_andOperator%3Dtrue%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_modifiedfrom%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_modifiedto%3D%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_assetCategoryIds%3D422051%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_resetCur%3Dfalse%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_cur%3D17%26_3_INSTANCE_W2tYnscm1kM3_struts_action%3D%252Fsearch%252Fsearch «مشهد به‌عنوان قطب پیوند عضو در کشور نیازمند حمایت بیشتر دولت و خیران است»، وب‌سایت صدا و سیمای خراسان رضوی.] </ref>  مشهد، یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری سلامت است.

مشهد، در هفتمین اجلاس آیسسکو که در الجزایر برگزار شد، به‌عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی در 2017م انتخاب شد.<ref>[https://www.irna.ir/news/81759389/%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%D9%8A-%D8%AA%D8%A7-%D9%BE%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D9%8A-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-475%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%D8%A7-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF2017 «از پایتخت معنوی تا پایتخت فرهنگی جهان اسلام»، وب‌سایت ایرنا.] </ref>  در این شهر، سینماها، نگارخانه‌ها، فرهنگ‌سراها، کتابخانه‌ها و موزه‌های بزرگ و متعددی وجود دارد.