موقعیت مادر در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها

مادر، در خانوادۀ افغانستانی دارای جایگاه معنوی است؛ اما در تصمیم‌گیری‌های خانواده از صلاحیت همسان پدر، برخوردار نیست. مادر با وجود نقش‌های آشکار و پنهانی که در پویایی و نشاط خانواده دارد ولی حق او در فرهنگ افغانستانی به‌رسمیت شناخته نشده است.  

در جامعۀ سنتی و مردسالار افغانستان معمولاً پدر یا شوهر، تصمیم‌گیر خانواده است<ref>[https://subhekabul.com/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C/afghan-matriarchal-families-the-hidden-layers-of-a-masculine-society/ همتا، « خانواده‌های مادرسالار افغان؛ لایه‌های پنهانی یک جامعه‌ی مردانه»، روزنامۀ صبح کابل.] </ref>  و حضور پررنگ مردان، زنان را به حاشیه رانده است. زنان از منابع اندکی برای دستیابی به قدرت برخوردار هستند و حوزۀ اثرگذاری قدرت زنان در تعامل با جامعه، متأثر از نفوذ، خواسته‌ها و معیارهای مردانه است. عناصر قدرت معطوف به ویژگی‌های زنانه، تابع ارزش‌گزاری‌ها و پسند‌هایی است که معیار و سلیقۀ مردان تعیین می‌کند.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/304796 واعظی، « نظام خانواده در افغانستان؛ زنان ومنابع قدرت»، وب‌سایت شفقتنا.] </ref>  زنانگی کردن در جامعه و خانوادۀ افغانستانی بسیار دشوار بوده و ملاحظات بسیاری را می‌طلبد.<ref>[https://8am.media/family-life-at-his-parents-home-in-afghanistan/ «خانواده در افغانستان»، قسمت چهارم، روزنامۀ 8 صبح .]</ref>  

جایگاه مادر در جامعۀ افغانستانی، پرمسؤلیت ولی بدون امتیازات تعریف شده است. ساماندهی تمام امور خانوادگی به دوش مادر است ولی در تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب‌ها نقش چندانی ندارد. تصمیم نهایی دربارۀ تحصیل فرزندان، ازدواج فرزندان، انتخاب عروس و پذیرش داماد،<ref>ج اسميت، تصاميم، علايق و تنوع: رسوم ازدواج در افغانستان، 1387ش، ص14.</ref>  شغل فرزندان و سایر موضوعات خانواده در گرو تصمیم پدر خانواده است<ref>[https://subhekabul.com/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C/afghan-matriarchal-families-the-hidden-layers-of-a-masculine-society/ «خانواده‌های مرد سالار افغان؛ لایه‌های پنهانی یک جامعۀ مردانه»، روزنامۀ صبح کابل.]</ref>  و اثرگذاری مادر به‌صورت غیر رسمی، إعمال می‌شود. در این شرايط، مادران راه‌هايي برای نفوذ در تصمیم‌های مهم خانواده می‌يابند.<ref>ج اسميت، تصاميم، علايق و تنوع: رسوم ازدواج در افغانستان، 1387ش، ص14-16.</ref>  

مادر، بر اساس فرهنگ اسلامی و شرقی حاکم بر جامعۀ افغانستانی، از جایگاه شبه‌قدسی برخوردار است و تمامی اعضای خانواده برای او احترام قائل شده و احسان به مادر را از الزامات اصلی خانواده و ناشی از فرهنگ عمیق دینی می‌دانند.<ref>سورۀ اسراء، آیه 23.</ref>  مادر، مظهر مهر و عاطفه، عشق و احساس، محبت و صفا و در حقیقت رکن اصلی قوام و پایداری خانواده در افغانستان است.<ref>[http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=148300 امینی، «مادرمظهر عاطفه»، دیلی افغانستان ما.] </ref>  

افغانستانی‌ها مادر را هدیۀ خداوند و تکریم او را وظیفۀ دینی می‌دانند. مادر به‌خصوص اگر پا به میانسالی و پیری بگذارد عزّت و احترام بیشتری کسب کرده و در موقعیت‌های مختلف مورد تکریم قرار می‌گیرد.

مادران در جامعۀ افغانستان اموال و دارایی قابل تصرفی ندارند. سنت‌های اجتماعی هنوز به زنان اجازه نمی‌دهد که اموالی تحت مدیریت خود داشته باشند. در بسیاری از موارد، ارثیۀ زنان به آنها داده نمی‌شود و در بازار کار و اقتصاد کشور نیز سهم چندانی ندارند. بر همین اساس در امورات مالی خانواده نیز نمی‌توانند دخل و تصرفی داشته باشند.<ref>[https://www.afghanwomennews.com/fa/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7/ بارکزی، «بررسی نقش زنان در خانواده‌ها»، خبرگزاری زنان افغان.] </ref>  قلمرو صلاحیت مادر به موارد اندکی مانند حضانت فرزندان کوچک و سرپرستی خانواده در صورت نبود پدر، محدود می‌شود.<ref>[https://tolonews.com/fa/afghanistan/%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1-%D9%88-%D8%B1%D9%86%D8%AC-%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 اشرفی، «روزمادر و رنج ناتمام مادران افغانستان»، وب‌سایت طلوع نیوز.]</ref>   

مادر سهم عمده‌ای در مراقبت از خانواده دارد. مراقبت از اطفال، رسالت اصلی مادر تعریف شده است. مراقبت از افراد معلول و مسن خانواده، مراقبت از نظم در خانواده و مراقبت از غذا، لباس‌، سلامت و بیماری پدر، بخشی از نقش مراقبتی مادر است.<ref>علی‌زاده مالستانی، نامۀ اعمال: زندگی‌نامۀ خودنوشت، 1400ش، ص67-69.</ref>  

مادران دوشادوش پدران در روستاها و شهرها کار می‌کنند و خود را مسئول تدارک نان، لباس و سایر لوازم زندگی می‌دانند. مادران روستایی در کارهای کشاورزی چون درو، خرمن‌کوبی، تهیۀ علوفه برای حیوانات و کارهای دیگر، با مردان همکاری می‌کنند. زنان شهری با تولید صنایع دستی در رشد و تقویت اقتصاد و درآمد خانواده کمک می‌کنند.<ref>عی‌زاده مالستانی، نامۀ اعمال: زندگی‌نامۀ خودنوشت، 1400ش، ص67-69.</ref>  مادران جهت رسیدگی به کارهای منزل شب‌ها دیرتر از پدران می‌خوابند و صبح‌ها نیز زودتر از آنها بیدار می‌شوند. مادران مهم‌ترین نقش را در مدیریت مصرف خانواده دارند.<ref>علی‌زاده مالستانی، نامۀ اعمال: زندگی‌نامۀ خودنوشت، 1400ش، ص227.</ref>   

مادر در خانوادة افغانستانی، به دلبستگی‌های اعضای خانواده اهمیت زیادی می‌دهد.<ref>[https://8am.media/family-life-at-his-parents-home-in-afghanistan/ «خانواده در افغانستان»، قسمت چهارم، روزنامۀ 8 صبح.] </ref>  جایگاه معنوی مادر موجب می‌شود که اعضای خانواده از او پیروی کرده و نظم‌دهی او را به رسمیت بشناسند. نوعروسانی که وارد خانواده می‌شوند نیز از نظم بانوی اصلی خانواده پیروی کرده و در انجام امور خانه با او همکاری می‌کنند.<ref>[https://sanad.um.ac.ir/index.php?option=com_mag&view=htmlpage&id=920&hp=4016&lang=fa مهدی زینعلی،« بررسی اجمالی خانواده در افغانستان»، وب‌سایت سَند.]</ref>  

با توجه به وضعیت کنونی جامعۀ افغانستان، ساختار سنتی خانواده در اثر مهاجرت‌های گسترده، جنگ و کشتارهای ناشی از آن و وضع بد اقتصادی خانواده‌ها، تغییر کرده است.<ref>[https://sanad.um.ac.ir/index.php?option=com_mag&view=htmlpage&id=920&hp=4016&lang=fa مهدی زینعلی،« بررسی اجمالی خانواده در افغانستان»، وب‌سایت سَند.] </ref>  در پی تغییرات اجتماعی، سبک زندگی خانواده‌ها نیز تغییر کرده و احترام مادر به‌عنوان یک امر معنوی دینی تحت تأثیر فرهنگ‌های مختلف، رنگ باخته، نوساناتی نسبت به جایگاه مادر نیز ایجاد شده و منزلت مادر دستخوش بی‌مهری شده است.<ref>برومندزاده، مروری بر نظریات جدید مطرح شده در حوزۀ مهاجرت، 1393ش، ص79.</ref>  

از سوی دیگر مهاجرت و تحصیلات خانواده‌ها و به‌خصوص بالا رفتن سواد و آگاهی‌های علمی مادر، ایجاد شغل و درآمد مستقلانۀ مادر، او را با حقوق و امتیازات خود آشنا ساخته و زمینه‌های حضور اقتدارآمیز او را در امور خانواده تمهید کرده است.<ref>[https://www.afghanwomennews.com/fa/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7/ بارکزی، نیلوفر،«بررسی نقش زنان در خانواده ها»، خبرگزاری زنان افغان.]</ref>  

[[رده: ویکی زندگی]]

[[رده: مناسبات اجتماعی]]

[[رده: ازدواج]]

[[رده: موقعیت مادر]]