لالایی: تفاوت میان نسخه‌ها

لالایی، بخش بزرگی از فولکور و ادبیات شفاهی بشر در سراسر جهان است. لالایی‌ها، به‌صورت سینه به سینه منتقل شده و منسوب به مادران هستند. مادران، این گونه از ادبیات شفاهی را پرورانده و کودکان با شنیدن آنها، اولین ارتباط کلامی خود را با محیط پیرامون تجربه کرده‌اند. بسیاری از لالایی‌ها، زمزمه‌ها و درددل‌هایی مادرانه هستند که در خلوت مادر و کودک خلق شده و در قالب جملاتی آهنگین و کوتاه و با نوایی دل‌انگیز، بیان شده‌اند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاق‌مهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالایی‌های کردی»، 1399ش،  چکیده.]</ref>  در بسیاری از لالایی‌ها، مادر تلاش می‌کند تا به کودک خود اطمینان و آرامش دهد که در این دنیا، دستانی مراقب او هستند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1052258/fa مشتاق‌مهر و فیضی، «سیمای جامعۀ کرد در لالایی‌های کردی»، 1399ش،  ص90.]</ref>   

# موسیقی و آواز: بیشتر لالایی‌های ایرانی، با آوازی دشتی و گویش دشتستانی در دستگاه شور زمزمه می‌شوند. هرچند، مادران، موسیقی‌دان یا آهنگساز نیستند، اما نغمه و نوایی که زمزمه می‌کنند نوعی موسیقی است.<ref>[https://weblight.ir/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وب‌لایت.]</ref>  در سال‌های اخیر، لالایی‌های ماندگاری در برخی از فیلم‌ها و سریال‌های پرطرفدار ایرانی، استفاده شده که به ماندگاری این نوای دل‌انگیز کمک می‌کند. از آن جمله می‌توان به نوای لالایی در موسیقی فیلم مختارنامه اشاره کرد. در این موسیقی پیچیده و جذاب، از بخش‌های مختلفی از لالایی زنان بوشهری استفاده شده که به‌منظور مرثیه‌خوانی برای علی‌اصغر، در محرم می‌خوانده‌اند.<ref>[https://www.musicema.com/node/159813 «موسیقی فیلم مختارنامه از پیچیده‌ترین موسیقی‌هایی است که در تاریخ این مملکت ساخته شده است»، وب‌سایت موسیقی ما.]</ref>     

 

===به سفر رفتن پدر یا بازگشت او از سفر<ref>نجف‌زاده بارفروش، لالایی‌های ایرانی، 1375ش، ص54.</ref>===

===آرام گرفتن نوزاد و به خواب رفتن او<ref>نجف‌زاده بارفروش، لالایی‌های ایرانی، 1375ش، ص53.</ref>===

===ترساندن نوزاد از موجودات ماورایی (اعتقادات خرافی)<ref>نجف‌زاده بارفروش، لالایی‌های ایرانی، 1375ش، ص130.</ref>===

===بیان اندیشه‌های درونی مادرانه<ref>نجف‌زاده بارفروش، لالایی‌های ایرانی، 1375ش، ص52.</ref>===

===بازتاب شرایط اجتماعی، فرهنگی و زیستگاه مادران<ref>نجف‌زاده بارفروش، لالایی‌های ایرانی، 1375ش، ص52.</ref>===

===تشبیه کودک به عناصر طبیعی (از جمله گل‌ها)===

===بیان اندوه‌های اجتماعی<ref>نجف‌زاده بارفروش، لالایی‌های ایرانی، 1375ش، ص200-202.</ref>===

===واگویه‌هایی از داستان‌های کوتاه (به‌صورت لالایی)<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وب‌سایت ایران ویو.]</ref>===

===بیان غم دل و درد دل با کودک<ref>[https://www.iranview.ir/post/10858/%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%DA%A9%D9%87%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C «لالایی و اقوام کهن ایرانی»، وب‌سایت ایران ویو.]</ref>===

===تربیت دینی کودک<ref>[https://ensani.ir/fa/article/406878/%D9%85%D8%B6%D9%85%D9%88%D9%86-%D9%88-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C جاوید، «مضمون و موسیقی در لالایی‌های ایرانی»، 1397ش، ص55.]</ref>===

لالایی، علاوه بر بیان حس مادرانه، اعتماد، اطمینان و تنها نبودن را به کودکان منتقل می‌کند. کودک با شنیدن لالایی، احساس امنیت کرده و به خواب می‌رود. همچنین، کودکانی که با موسیقی لالایی به خواب می‌روند، در حدود 6 ماه زودتر از هم سن‌وسالان خود به حرف آمده و رشد عقلی و حافظۀ بهتری دارند.<ref>[https://weblight.ir/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «بررسی لالایی در فرهنگ مردم ایران»، مجلۀ فرهنگی وب‌لایت.]</ref>  امروزه پژوهش‌های بسیاری ثابت کرده‌اند که لالایی، هنری ارزشمند است که نه‌تنها رابطۀ عاطفی مادر و کودک را بهبود می‌بخشد، بلکه در تقویت اعتماد به نفس، یادگیری زبان، افزایش رشد شناختی و مهارت‌های حرکتی او اثرگذار است. لالایی، بر یادگیری جنین نیز اثرگذار بوده و جنین از سن بیست هفتگی از کلام آهنگین، برای تقویت توانایی هوش کلامی خود بهره برده و نیمکرۀ چپ مغز را برای تکلم سریع‌تر آماده می‌سازد.<ref> [https://www.sid.ir/paper/871770/fa مرادی مخلص و دیگران، «تأثیر لالایی و قصه‌گویی بر یادگیری»، 1394ش، چکیده.]</ref>  از سوی دیگر، لالایی و صدای آرام مادر، ریتم خواب و بیداری کودک را منظم می‌کند. کودک، با شنیدن آوای لالایی، از طریق نیمکرۀ راست خود که مرکز شکل‌گیری هیجانات انسانی است، عواطف مثبتی را تجربه می‌کند. لالایی همچنین، زمینه‌های آشنایی کودک با فرهنگ بومی و ملی را فراهم کرده و به‌دلیل آهنگین بودن خود، تأثیری عمیق بر هر دو نیمکرۀ مغز می‌گذارد. کودکانی که در سال‌های نخست زندگی از لالایی مادر بهره‌مند بوده‌اند، خلاق‌تر بوده و به فرهنگ سرزمین مادری خود در بزرگسالی، علاقۀ بیشتری نشان می‌دهند.<ref>[https://amoozak.org/content/811-%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B0%D9%87%D9%86 «لالایی نخستین موسیقی ماندگار ذهن»، وب‌سایت آموزک.]</ref><br>

از دیگر آثار لالایی بر کودکان می‌توان به تقویت هوش معنوی آنها اشاره کرد. مفاهیم به کار برده شده در بیشتر لالایی‌ها، به تقویت خودآگاهی (درک درست از خود و ظرفیت‌های خود)، خودانگیختگی (رهایی فرد از عقده‌ها، قضاوت‌ها و نفوذ دیگران و نیز آمادگی برای پاسخ‌گویی لحظه‌ای)، دگرخواهی (توانایی پذیرش دیگران همان گونه که هستند)، توانایی تغییر چهارچوب‌های ذهنی (فراتر رفتن از مرزها و محدودیت‌ها)، تمایل به طرح سؤال (ترغیب به اندیشیدن) و ارزش‌محوری اشاره دارند.<ref>[https://cfl.modares.ac.ir/article-11-59869-fa.html جلالی و حسینی صابر، «نقش لالایی‌ها در تقویت هوش معنوی»، 1401ش،ص55-56.]</ref>  کارشناسان اثبات کرده‌اند، قطعاتی که به‌عنوان لالایی برای کودکان زمزمه می‌شوند، در ذهن و ناخودآگاه آنها ثبت شده و در آینده، خط‌مشی زندگی آنها را تشکیل می‌دهند. بسیاری بر این باورند که هنر لالایی مادران در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی در ایران، مفاهیمی را به کودکان منتقل کرد که از آنها نسلی آرمان‌گرا و انقلابی به وجود آورد.

آمیختگی فرهنگ ایرانیان با آموزه‌های دین اسلام و مذهب تشیع و نیز ارادت و محبت ایرانیان به پیامبر اسلام و اهل‌بیت او، بر کلام نوازشگرانۀ مادران ایرانی تأثیرگذار بوده است؛ لالایی برای مادر ایرانی، علاوه بر ابزار انتقال آرامش به کودک، محملی برای انتقال معارف دینی و آموزه‌های فرهنگی است. از جمله لالایی‌های متأثر از قیام عاشورا می‌توان به دوبیتی زیر اشاره کرد:<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264730/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D شایسته‌رخ، «بازتاب قیام عاشورا در ادبیات شفاهی (دوبیتی و لالایی)، 1389ش، ص209-210.]</ref><br>

مادران ایرانی مسلمان، گاهی لالایی‌های خود را با نوحه‌ها و مدیحه‌سرایی‌ها ترکیب کرده و با بیان داستان‌های کودکانی همچون علی‌اصغر و حضرت رقیه، دوستی و معرفت کودک خود را نسبت به اهل‌بیت تقویت می‌کنند.<ref>[http://www.golestanema.com/news/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%86%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2-%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%B1 «نقش نوای شورانگیز لالایی در تقویت روح هنر انقلاب و انقلابی»، پایگاه خبری تحلیلی گلستان ما.]</ref>