←فعالیت‌های علمی و فرهنگی
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ترکان خاتون (سلجوقی)؛'''<big></big> از زنان سیاست‌مدار در حکومت سلجوقیان. | '''ترکان خاتون (سلجوقی)؛'''<big></big> از زنان سیاست‌مدار در حکومت سلجوقیان. | ||
ترکان خاتون از زنان مقتدر دوران سلجوقی، در عرصه سیاست نقشی تعیینکننده داشت. ترکان خاتون با کنشگری فعال در حکومت سلجوقی و در تقابل آشکار با سیاست خواجه نظام‌الملک، وزیر مقتدر سلجوقیان، موجب حضور شیعیان در دربار سلجوقیان شد. وی منشأ خدمات فرهنگی نیز درجامعۀ روزگار خود بوده است. | ترکان خاتون از [[زنان سرپرست خانوار در ایران|زنان]] مقتدر دوران سلجوقی، در عرصه سیاست نقشی تعیینکننده داشت. ترکان خاتون با کنشگری فعال در حکومت سلجوقی و در تقابل آشکار با سیاست خواجه نظام‌الملک، وزیر مقتدر سلجوقیان، موجب حضور [[شیعیان]] در دربار سلجوقیان شد. وی منشأ خدمات فرهنگی نیز درجامعۀ روزگار خود بوده است. | ||
=نام‌گذاری= | =نام‌گذاری= | ||
در دوران قبل از مغول، نام همسران چند نفر از حکمرانان ترک را تَرکان خاتون می‌گفتند، تَرکان (تَرکَن)، عنوانی اشرافی بود که بیشتر در مورد زنان استفاده می‌کردند و تقریباً معادل ملکه بود. خاتون نیز به‌‌معنای همسر شاه یا حاکم بود که در ترکی قاتون و در عربی خاتون تلفظ می‌شده است.<ref> [https://lib.eshia.ir/23019/1/3466 . میرعابدینی، «ترکان خاتون»، دانشنامه جهان اسلام، ج1، ص3466.] </ref> | در دوران قبل از مغول، نام همسران چند نفر از حکمرانان ترک را تَرکان خاتون می‌گفتند، تَرکان (تَرکَن)، عنوانی اشرافی بود که بیشتر در مورد زنان استفاده می‌کردند و تقریباً معادل ملکه بود. خاتون نیز به‌‌معنای همسر شاه یا حاکم بود که در ترکی قاتون و در عربی خاتون تلفظ می‌شده است.<ref> [https://lib.eshia.ir/23019/1/3466 . میرعابدینی، «ترکان خاتون»، دانشنامه جهان اسلام، ج1، ص3466.] </ref> | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
آلب‌ارسلان در سفر به ماوراءالنهر، ترکان خاتون را برای همسری فرزندش، ملکشاه سلجوقی برگزید. حاصل این ازدواج سه فرزند بود. دو فرزند اول قبل از پدر از دنیا رفتند. ترکان خاتون برای ولیعهدی فرزند دیگرش، محمود که سن کمی داشت، در رقابت با فرزند دیگر ملکشاه که از همسر دیگر او بود، تلاش بسیاری کرد. | آلب‌ارسلان در سفر به ماوراءالنهر، ترکان خاتون را برای همسری فرزندش، ملکشاه سلجوقی برگزید. حاصل این ازدواج سه فرزند بود. دو فرزند اول قبل از پدر از دنیا رفتند. ترکان خاتون برای ولیعهدی فرزند دیگرش، محمود که سن کمی داشت، در رقابت با فرزند دیگر ملکشاه که از همسر دیگر او بود، تلاش بسیاری کرد. | ||
==خاستگاه تربیتی== | ==خاستگاه تربیتی== | ||
ترکان خاتون به‌دلیل جایگاه خانوادگی، جوانی و جذابیت، مورد توجه ملکشاه بود و در او نفوذ داشت. او هنگام ازدواج با ملکشاه، شرط کرد که خلیفه، همسر دیگری اختیار نکند.<ref> [https://lib.eshia.ir/23019/1/3466 . میرعابدینی، «ترکان خاتون»، دانشنامه جهان اسلام، ج1، ص3466.] </ref> خلیفه اما پس از چندی برخلاف عهدی که با ترکان خاتون بسته بود، با زن دومی ازدواج کرد مورخان به خردمندی، بخشندگی، خوش‌گذرانی و خودشیفتگی، خودخواهی و قدرت‌جویی ترکان خاتون اشاره کرده‌اند.<ref> . [https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86 «ترکان خاتون»، ویکی فقه.] </ref> | ترکان خاتون به‌دلیل جایگاه خانوادگی، جوانی و جذابیت، مورد توجه ملکشاه بود و در او نفوذ داشت. او هنگام [[ازدواج]] با ملکشاه، شرط کرد که خلیفه، همسر دیگری اختیار نکند.<ref> [https://lib.eshia.ir/23019/1/3466 . میرعابدینی، «ترکان خاتون»، دانشنامه جهان اسلام، ج1، ص3466.] </ref> خلیفه اما پس از چندی برخلاف عهدی که با ترکان خاتون بسته بود، با زن دومی ازدواج کرد مورخان به خردمندی، بخشندگی، خوش‌گذرانی و خودشیفتگی، خودخواهی و قدرت‌جویی ترکان خاتون اشاره کرده‌اند.<ref> . [https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86 «ترکان خاتون»، ویکی فقه.] </ref> | ||
==فعالیت‌های علمی و فرهنگی== | ==فعالیت‌های علمی و فرهنگی== | ||
انعطاف‌پذیری ملکشاه در برابر رویکرد خاص همسرش ترکان خاتون دربارۀ شیعیان موجب شد شیعیان به دربار ملکشاه ورود پیدا کنند. ترکان خاتون، که درصدد جانشینی پسرش محمود بود، چون با مخالفت نظام‌الملک روبهرو شده بود، برای رسیدن به مقصود، به شیعیان نزدیک شد و آ‌ن‌ها فرصت یافتند تا به دربار، نفوذ کنند؛ ورود شیعیان به دربار سلجوقی، باعث ضعف موقعیت مذهبی و سیاسی نظام‌الملک شد و در مقابل، به شیعیان کمک کرد تا فعالیت‌های فرهنگی خود را از سر گیرند.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/148870/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D8%AA% . ترکمنی آذر، «حاکمان زن شیعه مذهب در تاریخ ایران (سیده خاتون، ترکان خاتون، جانبیگم خاتون)»، 1384 و 1385ش، ص1.] </ref> در این دوره، مدارس و مساجد شیعیان در خراسان، مازندران، قم، آبه، کاشان و ری بنا شدند. | انعطاف‌پذیری ملکشاه در برابر رویکرد خاص همسرش ترکان خاتون دربارۀ شیعیان موجب شد شیعیان به دربار ملکشاه ورود پیدا کنند. ترکان خاتون، که درصدد جانشینی پسرش محمود بود، چون با مخالفت نظام‌الملک روبهرو شده بود، برای رسیدن به مقصود، به شیعیان نزدیک شد و آ‌ن‌ها فرصت یافتند تا به دربار، نفوذ کنند؛ ورود شیعیان به دربار سلجوقی، باعث ضعف موقعیت مذهبی و سیاسی نظام‌الملک شد و در مقابل، به شیعیان کمک کرد تا فعالیت‌های فرهنگی خود را از سر گیرند.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/148870/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D8%AA% . ترکمنی آذر، «حاکمان زن شیعه مذهب در تاریخ ایران (سیده خاتون، ترکان خاتون، جانبیگم خاتون)»، 1384 و 1385ش، ص1.] </ref> در این دوره، [[مدرسه|مدارس]] و [[مساجد]] شیعیان در خراسان، مازندران، قم، آبه، [[کاشان]] و ری بنا شدند. | ||
==فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی== | ==فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی== | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
ترکان خاتون در سال 487ق درگذشت و به فاصلة کوتاهی محمود نیز بر اثر آبله وفات یافت و برکیارق به سلطنت رسید. | ترکان خاتون در سال 487ق درگذشت و به فاصلة کوتاهی محمود نیز بر اثر آبله وفات یافت و برکیارق به سلطنت رسید.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/148870/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D8%AA% . ترکمنی آذر، «حاکمان زن شیعه مذهب در تاریخ ایران (سیده خاتون، ترکان خاتون، جانبیگم خاتون)»، 1384 و 1385ش، ص1.] </ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۵: | ||
* میرعابدینی، ایران، «ترکان خاتون»، دانشنامه جهان اسلام، تاریخ بازدید: 30 شهریور 1402ش. | * میرعابدینی، ایران، «ترکان خاتون»، دانشنامه جهان اسلام، تاریخ بازدید: 30 شهریور 1402ش. | ||
* نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله صاحبی، تجارب السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران، کتابخانه طهور، 1344ش. | * نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله صاحبی، تجارب السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران، کتابخانه طهور، 1344ش. | ||
[[رده: ویکی‌زندگی]] | [[رده: ویکی‌زندگی]] | ||
[[رده: | [[رده: زنان]] | ||