اضطراب امتحان: تفاوت میان نسخه‌ها

اضطراب امتحان یکی از اضطراب‌های فراگیر است که عملکرد دانش‌آموزان را با ترس شدید، دچار اختلال می‌کند و ابعاد زندگی آنها را به‌صورت گسترده‌ای در بر می‌گیرد. در این اضطراب فرد با خود‌کم‌انگاری و تردید درباره توانایی‌ها و استعدادهایش دچار ضعف می‌شود و موقعیت امتحان را به‌عنوان موقعیت تهدیدکننده می‌داند که افت تحصیلی، کاهش اعتماد‌به‌نفس و افسردگی را در پی دارد.  

اضطراب امتحان یک وضعیت روانشناختی نسبتا پایدار است که به‌عنوان یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی (نوروتیک) شناخته می‌شود و فرد در موقعیت امتحان و ارزیابی، ترس و نگرانی را تجربه می‌کند. این اضطراب باعث ارزیابی نادرست توانایی‌ها و اختلال در یادگیری می‌شود و عملکرد فرد به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.<ref>[https://www.sid.ir/FileServer/SF/4641394H01362 جهانشاهی، «دلیل اضطراب قبل از امتحان در دانش‌آموزان و دانشجویان و ارائه راه حل جهت کاهش آن»،  1394ش، ص2.]</ref>

'''علائم شناختی'''؛ مانند عدم تمرکز، پرش افکار، فراموشی مطالب، آشفتگی ذهن، ارزیابی‌های غلط و ضعف حافطه.<ref> [https://cpc.scu.ac.ir/anixty-darsy «اضطراب تحصیلی»،  وب‌سایت دانشگاه چمران اهواز.]</ref>

'''علائم هیجانی'''؛ مانند عصبانیت، نا‌امیدی، افسردگی و کاهش اعتماد‌به‌نفس و عزت نفس.<ref> [https://hirbodclinic.com/what-is-test-anxiety/ «علائم، علل و روش‌های درمان اضطراب امتحان (آزمون)»،  وب‌سایت کلینیک هیربد.]</ref>

در موقعیت امتحان، فرد، قبل و بعد از امتحان، استرس را تجربه می‌کند که در این زمان، هورمونی به‌نام آدرنالین ترشح می‌شود.‌اندازه متعادل این هورمون آمادگی فرد را در موقعیت امتحان افزایش می‌دهد. وقتی که فرد دچار اضطراب شدید امتحان می‌شود. ترشح بیش از حد آدرنالین و تاثیر آن بر روی مغز، موجب عدم تمرکز فرد و یادآوری مطالب می‌شود.<ref> [https://beheshtiyan.ir/mag/what-is-test-anxiety-and-how-treated/ «اضطراب امتحان چیست و چگونه درمان می‌‌‌‌شود؟»،  وب‌سایت مجله سلامت دکتر بهشتیان.]</ref> مهم‌ترین علل فردی اضطراب امتحان عبارت است از:  

'''خواب ناکافی'''؛ خواب، عاملی برای کاهش اضطراب است و در زمان خواب، استرس به‌صورت قابل توجهی کنترل ‌می‌شود. بنابراین در صورت کم‌خوابی، به‌دلیل خسته بودن مغز امکان بازیابی مطالب کم خواهد شد.<ref> [https://kayhan.ir/fa/news/265924/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C%C2%A0-%D9%88-%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8-%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%B2-%D8% «مطالعه بموقع، خواب کافی و تغذیه مناسب رموز غلبه بر اضطراب امتحان»،  خبرگزاری کیهان.]</ref>

'''هوش'''؛ هوش هیجانی به‌عنوان مولفه‌ای از هوش اجتماعی، موفقیت فرد را بر اساس شرایط محیط و فشارهای حاصل از آن کنترل می‌کند. افراد با هوش هیجانی کم معمولا در تصمیم‌گیری، کنترل استرس و سازگاری با محیط دچار مشکل می‌شوند.<ref>[https://journals.iau.ir/article_664466.html پیمانی فروشانی و عسگری، «رابطه اضطراب امتحان و هوش هیجانی با عملکرد تحصیلی و فرسودگی تحصیلی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز»،  1397ش، ص62.]</ref>

'''ضعف باورهای دینی'''؛ روانشناسان معتقدند که دعا و ایمان باعث تقویت روحیه و مقاومت در برابر فرازونشیب‌های زندگی می‌شود و آرامش و امنیت را در فرد تثبیت می‌کند. آنها همچنین باور دارند؛ ایمان به خدا موجب تقویت قدرت معنوی شده و فرد را برای رویارویی با ترس‌ها و تنش‌ها مقاوم می‌کند. طبق پژوهش‌های انجام شده، افرادی که دعا می‌کنند کمتر دچار افسردگی می‌شوند و ارتباط با خدا بر سازگاری و پیشرفت فرد موثر است.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13910323000680/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%84-%D8%A8%D8%B1-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D8%B9%D8%B2%D8%AA-%D9%86%D9%81%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D8%AA%D8% بخشایش، «بررسی رابطه توکل بر خدا، عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان»،  خبرگزاری فارس.]</ref>

'''روابط نادرست اعضای خانواده'''؛ هرچه تنش میان اعضای خانواده بیشتر باشد، اضطراب بیشتری بین افراد ایجاد می‌شود. این حجم از ناراحتی موجب کاهش سلامت روان فرد شده و او در شرایط امتحان نمی‌تواند عواطف و احساسات خود را کنترل کند و در بازیابی اطلاعات و تمرکز بر مطالب دچار مشکل می‌شود. در خانواده‌هایی که به یکدیگر احترام می‌گذارند و در مشکلات یاری‌گر یکدیگر هستند، فرزندان از سلامت روان بالاتری برخوردارند و در شرایط امتحان می‌توانند با آرامش خاطر به بازیابی و تمرکز بر مطالب بپردازند.<ref>[https://jsp.uma.ac.ir/article_511.html یوسفی و دیگران، «بررسی رابطه بین عملکرد خانواده و اضطراب امتحان، با نقش واسطه‌ای تمایزیافتگی در دانش‌آموزان»،  1395ش، ص66.]</ref>

'''مرگ یا تولد اعضای خانواده'''؛ در مواقعی که فرزند، یکی از والدین خود را از دست می‌دهد، کنترل غم، فرایندی دشوار است و نگرانی مداوم درباره والدین زنده باعث آشفتگی ذهن او می‌شود. در مواقعی تولد خواهر یا برادر نیز می‌تواند به‌عنوان یکی از عوامل ایجاد اضطراب تحصیلی شود که مدام فرد نگران است که والدین و اطرافیان به او توجه نکنند و او را نادیده بگیرند.<ref> [http://jostar-elmi.maalem.ir/article_64423.html «تاثیر اضطراب در فرایند تحصیل»،  وب‌سایت جستار.]</ref>

'''فرزند‌پروری نادرست'''؛ خانواده‌ای که شیوه فرزندپروری مستبدانه یا آسانگیرانه را به‌کار می‌گیرند، فشار مضاعفی را بر فرزندان خود وارد می‌کنند که اضطراب فرد را افزایش داده و موجب کاهش اعتمادبه‌نفس می‌شود.<ref>[https://www.roshdmag.ir/fa/article/27437/%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B1-%D9%86%D9%85%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D9%86 علیجانی اردشیر، «تاثیر والدین بر نمره امتحان»،  وب‌سایت دفتر انتشارات و فناوری آموزشی.]</ref>

'''انتطارات معلمان'''؛ وقتی انتظارات معلمان با توان فرد هماهنگ باشد، اضطراب فرد کاهش می‌یابد و اگر انتظارات آنان بالاتر از سطح توانایی فرد باشد، اضطراب فرد بیشتر شده و در عملکرد او خلل ایجاد می‌کند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264426/%25D8%25A8%25D8%25B1%25D8%25B1%25D8%25B3%25DB%258C-%25D8%25B1%25D8%25A7%25D8%25A8%25D8%25B7%25D9%2587-%25D8%25A7%25D8%25B6%25D8%25B7%25D8%25B1%25D8%25A7%25D8%25A8-%25D8%25A7%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25AD%25D8%25A7%25D9% نجاریان، «بررسی رابطه اضطراب امتحان با اضطراب عمومی، عزت نفس، انتظارات معلم و وضعیت اجتماعی- اقتصادی در دانش‌آموزان»،  1376ش، ص25.]</ref>

'''سیستم آموزشی حاکم بر مدرسه'''؛ برخی مدارس در آغاز سال تحصیلی، با برگزاری آزمون ارزشیابی، سطح علم دانش‌آموزان را می‌سنجند. در بعضی مدارس، افرادی را که در امتحان ضعیف عمل کردند، مورد تنبیه قرار می‌دهند که باعث ایجاد جو اضطرب در مدرسه می‌شود.<ref> [http://bobook.ir/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D9%86/ «عوامل موثر در بروز اضطراب امتحان»،  وب‌سایت مجله علمی بوبوک.]</ref>

اضطراب به‌طور طبیعی به فرد کمک می‌کند که در برابر رویداد‌های تنش‌زا عملکرد درستی داشته باشد، اما اگر فرد به اضطراب مزمن مبتلا شود، آثار بسیار مخربی را برای او به همراه دارد. افراد مضطرب نسبت به سایرین، بیشتر در معرض ضعف سیستم ایمنی بدن، سرماخوردگی و بیماری‌های عفونی هستند. از آن‌جایی که اضطراب مزمن، فرد را تحت فشار روانی قرار می‌دهد، او ممکن است برای رهایی از فشار به استعمال دخانیات، مشروبات الکلی، رفتار وسواسی یا خودکشی روی آورد.<ref>[https://www.sid.ir/FileServer/SF/4641394H01362 جهانشاهی، «دلیل اضطراب قبل از امتحان در دانش‌آموزان و دانشجویان و ارائه راه حل جهت کاهش آن»،  1394ش، ص2.]</ref>

'''تغذیه مناسب'''؛ قبل از امتحان توصیه می‌شود که تغذیه مناسبی صورت بگیرد؛ مغز برای یادآوری معلومات و حل مسئله نیاز به مواد مغذی دارد و تا حد امکان بهتر است مصرف پروتئین و سبزیجات را افزایش داده و مصرف قند و کافئین را به حداقل برساند.<ref> [https://tizline.ir/ezterab-emtehan/ «چند راهکار موثر برای غلبه بر اضطراب امتحان»،  وب‌سایت تیزلاین.]</ref>

'''ورزش'''؛ ورزش و مدیتیشن تاثیر فوق‌العاده‌ای در آرامش جسم و ذهن دارد. فعالیت‌های ورزشی جریان خون و اکسیژن‌رسانی را به مغز افزایش می‌دهد و در پی آن شادی را افزایش و استرس را در فرد کاهش می‌دهد.<ref> [https://fitclub.ir/blog/the-effect-of-exercise-on-reducing-anxiety/ «تاثیر ورزش بر کاهش اضطراب»،  وب‌سایت مجله تخصصی فیت‌کلاب.]</ref>

'''مراجعه به روانشناس'''؛ علاوه بر راهکار‌های خودمدیریتی، در صورت حاد بودن اضطراب می‌توان به روانشناس و روانپزشک مراجعه کرد. امروزه روانشناسان از شیوه‌های هیپنوتیزم، درمان شناختی-رفتاری و گروه‌درمانی برای درمان اضطراب استفاده می‌کنند.<ref> [https://beheshtiyan.ir/mag/what-is-test-anxiety-and-how-treated/ «اضطراب امتحان چیست و چگونه درمان می‌شود؟»،  وب‌سایت مجله سلامت دکتر بهشتیان.]</ref>