عیالواری: تفاوت میان نسخه‌ها

واژۀ عیال و عائله به زن، فرزندان و همۀ کسانی گفته می‌شود که تأمین هزینه و نفقه آنها بر عهده مرد خانواده است. در اصطلاح فارسی‌زبانان، عیالوار یا صاحب عیال، کسی است که نان‌خور بسیار داشته باشد.<ref>  [https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1?q=%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ عیالوار.]</ref>  در فرهنگ اسلامی همۀ خلق، عيال (خانواده و نيازمند) خدا هستند و محبوب‌ترين افراد نزد خدا کسي است که به عيال خدا و از جمله به خانوادۀ خویش سودی برساند و در راستای برآوردن نیازهای آنان بکوشد.<ref>  . مجلسی، بحارالانوار، 1375ش، ج71، ص361.</ref>

عیالواری در گذشته میان خانواده‌های ایرانی امری پسندیده و مرسوم بوده و والدین از یک‌سو، مهم‌ترین انگیزه و دغدغۀ زندگی مشترک را فرزندآوری و تربیت فرزندان می‌دانستند <ref>  [https://farsnews.ir/news/14020407000740/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A8%7C-%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B3%DB%B2%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%AC . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.]</ref> و از سوی دیگر به نگهداری از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها متعهد بودند و یک خانوادۀ گسترده و بزرگ را تشکیل می‌دادند. حضور بزرگترها در خانواده به افزایش تعاملات خانوادگی، کسب تجربه، مشورت، انسجام و تحکیم بنیان خانواده اثرگذار است.<ref >[https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref>  این سبک زندگی امروزه نیز میان برخی خانواده‌های ایرانی رواج دارد. فرزندان در سبک زندگی عیالواری سرمایۀ مادی و معنوی تلقی شده و زوجین با انگیزه افزایش نیروی کار و گسترش فعالیت‌های مشارکتی در خانواده فرزندآوری می‌کردند. همچنین تولید نسل در خانوادۀ ایرانی، عاملی مؤثر در حفظ و احیای اعتقادات دینی و فرهنگی دانسته می‌شد. مردم اگرچه به‌لحاظ اقتصادی و امکانات از سطح بالایی برخوردار نبودند،<ref>  [https://www.sid.ir/paper/136282/fa دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، 1396ش، ص306-307.]</ref>  اما باور داشتند که روزی فرزندان را خدا می‌رساند و بچه، روزی را با خود می‌آورد. <ref>[https://farsnews.ir/news/14020407000740/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A8%7C-%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B3%DB%B2%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%AC . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.]</ref>  قوت روابط خویشاوندی و آداب و رسوم رایج میان اقوام نیز عامل مهم دیگر برای گرایش به سبک زندگی عیالواری بود. <ref>[https://www.sid.ir/paper/136282/fa دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، 1396ش، ص307.]</ref>در دهۀ 1370ش، برنامه کنترل جمعیت با شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر»، موجب وقفه‌ای جدی در فرزند‌آوری ایرانیان شد، دیدگاه عمومی را دربارۀ سبک زندگی عیالواری دگرگون کرد و خانواده‌ها را به‌سوی تک فرزندی سوق داد.<ref>  [https://www.yjc.ir/fa/news/8707853/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%DA%A9%D9%85%D8%AA%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D . مرندی، «ماجرای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر چه بود؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>  در سال‌های اخیر با هدف رشد و جوانی جمعیت کشور تدابیر جبرانی از سوی دولت در دستور کار قرار گرفته است.<ref>[https://farsnews.ir/news/14020407000740/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A8%7C-%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B3%DB%B2%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%AC . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.]</ref>

فقهای مسلمان، عیال را شامل افرادی می‌دانند که تحت تکفل سرپرست خانواده قرار داشته و نان‌خور او هستند، خواه نفقه و خرجی آنها بر وی واجب باشد مانند همسر و فرزندان و یا واجب نباشد.<ref>  . نجفی، جواهر الکلام، 1392ش، ج16، ص59.</ref>  در احکام فقهی ملاک در عیال بودن، نان‌خور بودن است <ref>  . خمینی، تحریرالوسیله، 1379ش، ج1، ص365.</ref> و سرپرست خانواده در صورتی که شرایط پرداخت فطریه را داشته باشد باید فطریۀ خود و کسانی که نان‌خور و عیال او هستند را بدهد. <ref>  . اصفهانی، کتاب الزکاة:  فی زکاة الابدان، مسالة۳. 1434ق، ج1، ص389.  </ref> در پرداخت خمس نیز سرپرست خانوار هزینه‌های خود و عیال خود را از درآمد سالانه کم کرده و خمس مابقی درآمد را پرداخت می‌کند.<ref>  . یزدی، العروة الوثقی، 1414ق، ج3، ص275.</ref>

# نقش‌آفرینی بزرگترها (مادربزرگ و پدربزرگ) در نگهداری و تربیت فرزندان؛  

# تقسیم کار خانوادگی و بر عهده گرفتن وظایف مشخص توسط هر یک از اعضای خانواده که موجب آموزش مسئولیت‌پذیری به فرزندان از همان دوران کودکی، می‌شود؛

# نقش‌آفرینی فرزندان دختر و پسر در اقتصاد خانواده؛

# فعالیت‌های مشارکتی و هم‌افزا؛  

# ترویج فضایل اخلاقی مانند صبر، قناعت، سازش، مسئولیت‌پذیری و رفتار حمایتی میان اعضای خانواده؛  

# دوستی و روابط صمیمی میان اعضای خانواده و آگاهی از دغدغه‌های یکدیگر.<ref>  [https://www.sid.ir/paper/136282/fa دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی »، 1396ش، ص311-318.]</ref>

خانواده ایرانی در گذشته از الگوی خانوادۀ پرجمعیت و عیالوار پیروی می‌کرد که به شکل هم‌زیستی سه نسل یا بیشتر در کنار هم و در زیر یک سقف بود؛ اما امروزه سبک زندگی دگرگون شده و با گسترش فرهنگ بیگانه، افراد جامعه به خانوادۀ هسته‌ای و کم‌جمعیت با ساختاری کوچک و متشکل از زوجین و تعداد اندکی فرزند، تمایل دارند. در این الگو، تشکیل خانوادۀ پرجمعیت، ناسازگار با شرایط نامطلوب اقتصادی و دغدغه‌های مربوط به فرزندآوری و فرزندپروری، قلمداد می‌شود؛ این در حالی است که خانوادۀ کم‌جمعیت میان افراد متمول و ثروتمند، رواج بیشتری یافته است.<ref>  [https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref> در همین راستا همزیستی زوجین با والدین مسن خود نیز به بهانۀ عدم توانایی آنها در پاسخ به نیازهای مراقبتی و اقتصادی و دخالت آنها در تربیت نوه‌ها و زندگی زوجین، کاهش یافته است.  نتیجه این دگرگونی، افزایش خانواده‌های تک‌فرزند و كاهش‌ جمعیت است. گسترش این نگرش در جامعه ایرانی، پیامدهای زیر را در پی داشته است:  

# کاهش مسئولیت‌پذیری افراد در قبال والدین مسن؛<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref>

# افزایش میانگین سن ازدواج؛  

# افزایش فاصلۀ سنی میان زوجین و فرزندان؛<ref>  [https://www.beytoote.com/psychology/khanevde-m/yalvary3-byshvhry.html . «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>  

# گسترش خانواده‌های تک‌فرزندی در جامعه؛<ref>  [https://www.payamekhanevadeh.ir/news/9302/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%88%DA%86%DA%A9 . «چالش‌های عاطفی و تربیتی در خانه‌های کوچک»، وب‌سایت پیام خانواده.]</ref>

# افزایش مشکلات عاطفی و تربیتی حاصل از کاهش روابط اعضای خانواده؛  

# حذف صلۀ رحم؛ <ref>  [https://www.tabnak.ir/fa/news/611303/%D8%B3%D8%B7%D8%AD-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%B1%DB%B5-%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%82%D9%87-%D8% . «سطح روابط در خانواده‌های»، وب‌سایت تابناک.]</ref>  

# افزایش آمار طلاق به‌دلیل کم‌بودن تعداد فرزندان؛  

# جایگزینی برداشت فردگرایانه از زندگی و خوشبختی به جای احساس تعلق به خانواده؛  

# تغییر جایگاه و نقش مادری و همسری؛  

# افزایش تمایل بانوان برای اشتغال بیرون از خانه.<ref>[https://www.beytoote.com/psychology/khanevde-m/yalvary3-byshvhry.html . «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>

* آرام، محمدرضا و عزیزی، سید مجتبی، «تحلیل عوامل افزایش و کاهش جمعیت بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، نشریۀ فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شمارۀ 63، 1402ش.  

* «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 30 تیر 1403ش.

* اصفهانی، ابوالحسن، کتاب الزکاة: فی زکاة الابدان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.  

* «تأثیر زندگی آپارتمان‌نشینی بر فرزند‌آوری»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1400ش.  

* «چالش‌های عاطفی و تربیتی در خانه‌های کوچک»، وب‌سایت پیام خانواده، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1401ش.  

* «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1402ش.  

* خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش.  

* «داستان کهن مرد عیالوار»، وب‌سایت اُ مرداد، تاریخ درج مطلب: 28 دی 1397ش.  

* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 31 تیر 1403ش.  

* دهداری، سمیه و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، نشریه مرتع، دوره 11، شماره 3، 1396ش  

* «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 15 آبان 1402ش.  

* «سطح روابط در خانواده‌های ایرانی»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 13 مرداد 1395ش.  

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، قم، اسلامیه، چاپ سوم، 1375ش.  

* مرندی، علیرضا، «ماجرای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر چه بود؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1403ش.

* نجفی، محمد‌حسن، جواهر الکلام، قم، اسلامیه، چاپ ششم،1392ش.  

* یزدی، محمد‌کاظم‌، العروة الوثقی، قم، مکتبة الداوری، 1414ق.  

[[رده: مهارت‌های زندگی]]