سرآلیش: تفاوت میان نسخه‌ها

سرآلیش، یا ازدواج بده‌بستان وصلتی است که دو دختر میان دو خانواده به هدف ازدواج با پسران هر یک از خانواده‌ها معاوضه می‌شود. ازدواج سرآلیش در کشورهای آسیایی به‌ویژه در افغانستان به‌دلیل کم‌هزینه‌بودن آن بسیار مرسوم است و در ایران نیز در مواردی تا کنون وجود دارد.  

آلیش به‌معنای عوض و بدل است.<ref>[https://vajehyab.com/ganjvajeh/%D8%B9%D9%88%D8%B6-%D9%88-%D8%A2%D9%84%DB%8C%D8%B4?q=%D8%B9%D9%88%D8%B6%20%D9%88%20%D8%A2%D9%84%DB%8C%D8%B4 فرهنگ گنجواژه، ذیل واژۀ عوض و آلیش.]</ref>  سرآلیش در اصطلاح رایج مردم افغانستان به ازدواجی گفته می‌شود که خانوده‌ای به خواستگاری دختری می‌رود، اما خانواده دختر وصلت را به شرطی قبول می‌کند که وصلت دختر خانوادۀ مقابل با پسر خودشان پذیرفته شود. در این حالت، هزینۀ ازدواج چهار جوان از جمله جهاز، مهریه و برگزاری جشن ازدواج به دوش هر دو خانواده است.<ref>[https://www.jomhornews.com/fa/news/15298/ یوسفی «ازدواج‌های سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.]</ref>  در ایران به دختر‌دادن و دختر‌گرفتن از یک خانواده ازدواج بده‌بستان می‌گویند.<ref>[https://www.moshavere-online.ir/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%DB%8C%D9%83%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF/ .محمدی، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین.]</ref>  این گونه از ازدواج با احکام شریعت اسلام، سازگار است و عقدِ نکاح هر کدام از دو ازدواج، به‌صورت مستقل صورت می‌گیرد و هر یک از زنان مهریۀ مشخص دارد.<ref>[https://www.jomhornews.com/fa/news/15298/ یوسفی «ازدواج‌های سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.]</ref>  ازدواج سرآلیش متفاوت از ازدواج غیرشرعی با نام شغار است که دو مرد، دختر یا خواهر خود را به قصد ازدواج، معاوضه می‌کنند و در این معاوضه، هر زن، مهریۀ زن دیگر محسوب می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/46078/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%D9%89 .منتظری ‌مقدم، «گونه‌های ازدواج در عصر جاهلی»، پرتال جامع علوم انسانی.]</ref>

فقر مهم‌ترین عامل ازدواج سرآلیش در افغانستان است؛ در این ازدواج هر دو خانواده به‌دلیل دختر‌دادن به همدیگر از پرداخت شیربها معاف می‌شوند و مخارج تشکیل زندگی و برپایی جشن عروسی نیز برای هر دو خانواده با هزینۀ کم تمام می‌شود. با این ازدواج چهار جوان زندگی مشترک را بدون هزینۀ گزاف شروع می‌کنند. ‌به‌نظر محققان هر چه فقر و آمار بیکاری در کشور بالا باشد این نوع از ازدواج نیز افزایش می‌یابد.<ref>[https://8am.media/fa/forced-marriage-and-its-rise-after-the-taliban-came-to-power-in-afghanistan/ سیدی، «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.]</ref>  همچنین ازدواج سرآلیش جزء فرهنگ و از رسم‌های دیرینۀ مردم افغانستان به‌شمار می‌رود و مردم بعضی از مناطق به‌ویژه در روستاها و مکان‌های دوردست علاقه‌مند به این نوع ازدواج هستند.<ref>[https://www.jomhornews.com/fa/news/15298/ یوسفی، «ازدواج‌های سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.]</ref>  

در توافق خانواده‌ها برای ازدواج سرآلیش، معمولا بزرگ‌ترها تصمیم نهایی را می‌گیرند و رضایت دختران و پسران در نظر گرفته نمی‌شود؛<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13941121000278/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85-%D8%BA%D9%84%D8%B7-%D9%88-%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D احسانی، «رسم و رسوم غلط و هفت‌خوان ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری فارسی.]</ref>  در این حالت، دختران و پسران با مشکلاتی در زندگی خانوادگی مواجه می‌شوند<ref>[https://subhekabul.com/%d9%85%d8%b7%d8%a7%d9%84%d8%a8-%d9%85%d9%87%d9%85/women-narratives-part-17/ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتۀ دو زوج»، وب‌سایت روزنامۀ صبح کابل.]</ref>  و مشکلات هر کدام از زوجین موجب سرایت چالش و دردسر به زوج دیگر نیز می‌شود؛ خانواده‌ای هم که دختر آنها دچار مشکل شده‌، دختر خانوادۀ دیگر را به چشم یک گروگان دیده و مورد اذیت و آزار قرار می‌دهند.<ref>[https://www.jomhornews.com/fa/news/15298/ یوسفی، «ازدواج‌های سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان/گزارش ویژه»، خبرگزاری جمهور.]</ref>  در چنین وضعیتی خشونت خانگی به خصومت و دشمنی دو خانواده می‌انجامدو گاهی تا مرحله طلاق‌ اجباری هر دو خانواده پیش می‌رود.<ref> [https://subhekabul.com/%d9%85%d8%b7%d8%a7%d9%84%d8%a8-%d9%85%d9%87%d9%85/women-narratives-part-17/ یاس، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتۀ دو زوج»، وب‌سایت روزنامۀ صبح کابل.]</ref>  

* احسانی، میرزاحسین، «رسم و رسوم غلط و هفت‌خوان ازدواج در افغانستان»، خبرگزاری فارسی، تاریخ درج مطلب: 21 بهمن 1394ش.

* سیدی، ویسنا، «ازدواج اجباری و سیر صعودی آن پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 21 شهریور 1401ش.

* فرهنگ گنجواژه، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 3 آذر 1402ش.

* محمدی، مهری، «افرادی که برای ازدواج با یکدیگر مناسب نیستند»، مشاورآنلاین، تاریخ بازدید: 20 آذر 1402ش.

* منتظری ‌مقدم، حامد، «گونه‌های ازدواج در عصر جاهلی»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: تابستان 1384ش.

* یاس، افسانه، «ازدواج بدل و آرزوهای برباد رفتۀ دو زوج>