توانایی حل مسئله: تفاوت میان نسخه‌ها

بعد از پذیرش مشکل، لازم است چیستی مسئله، بررسی شده و تعریفی دقیق از آن ارائه شود.<ref>موسوی، مهارت تقویت تفکر برای زندگی عقلانی، 1391ش، ص66.</ref>  بعضی تشخیص درست از مسئله را به تشخیص بیماری تشبیه کرده‌اند، زیرا با تشخیص غلط، نه‌تنها درمان نخواهد شد بلکه ممکن است بیماری او بدتر شود.<ref>مسئله عمومی، چیستی و کشف آن، 1398ش، ص28.</ref>  همچنین لازم است که تعریف مسئله مبهم نباشد. برای مثال جملۀ «اخیراً خیلی [[عصبانی]] بوده‌ام»، تعریفی مبهم از مسئله است؛ اما اگر بگوید «اخیراً با دانشجوی نامرتبی هم‌اتاقی شده‌ام و تحمل ریخت‌وپاش در کف اتاق را ندارم»، تعریفی روشن‌تر از مسئله است.<ref>سیف، تغییر رفتار و رفتاردرمانی: نظریه‌ها و روش‌ها، 1392ش، ص385.</ref>  

یک راه برای رسیدن به تعریف دقیق این است که در تعریف خود به چهار پرسش «[[مشکل]] چیست؟»، «از چه زمانی شروع شده؟»، «در چه مکان و موقعیتی ایجاد شده؟» و «چه افرادی در ایجاد مشکل نقش دارند؟» پاسخ دهد.<ref>موسوی، مهارت تقویت تفکر برای زندگی عقلانی، 1391ش، ص66.</ref>   

گام سوم در حل مسئله این است که راه‌حل‌های ممکن فهرست ‌شود. به هر میزان تعداد [[راه‌حل‌]]<nowiki/>ها بیشتر باشد، احتمال یافتن راه‌حل مؤثر نیز بیشتر است. لازم است از قضاوت نسبت به راه‌حل‌های گوناگون پرهیز کرده و تنها به ثبت آنها پرداخت. یک روش مناسب برای دست‌یافتن به راه‌حل‌های مختلف، استفاده از تکنیک بارش فکری است.<ref>موسوی، مهارت تقویت تفکر برای زندگی عقلانی، 1391ش، ص67.</ref>  

در این مرحله برخلاف مراحل قبلی [[قضاوت]] صورت می‌گیرد. راه‌حل‌های مختلف با هم سنجیده شده و بهترین گزینه انتخاب می‌شود. برای داوری روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی از این روش‌ها استفاده از تکنیک «اگر... آنگاه...» است. یعنی هرکدام از راه‌حل‌ها را در این عبارت جای‌گذاری کرده بدین‌صورت که «اگر از این راه‌حل استفاده کنم آن‌وقت این اتفاق خواهد افتاد» و سپس با هم مقایسه می‌شوند.<ref>نورعلیزاده میانجی، مهارت حل مسئله، 1397ش، ص96-97.</ref>  

در گام پنجم نسبت به راه‌حل انتخابی، برنامه‌ریزی شده و اقدام عملی صورت می‌گیرد. در [[برنامه‌ریزی]] لازم است مشخص شود که چه کاری، کجا، چه موقع و توسط چه کسی انجام شود.<ref>موسوی، مهارت تقویت تفکر برای زندگی عقلانی، 1391ش، ص70.</ref>  

توانایی در حل مسئله در همۀ مسائل فردی، خانوادگی، [[خویشاوندی]]، اجتماعی و حتی بحران‌های زندگی و اختلافات خانوادگی کاربرد دارد.<ref>نورعلی‌زاده‌ی میانجی، «مشکل‌گشایی یا حل مسئله در خانواده»، وب‌سایت راسخون.</ref>  

===1- زوج‌درمانی===

یکی از کارکردهای روش حل مسئله در جلوگیری از تباهی رابطۀ زوجین و کمک به درمان و تقویت [[رابطۀ]] آنهاست. نتایج مطالعات نشان داده 72 درصد زوجینی که مشکل داشتند با این روش درمان شدند.<ref>چانگ و دیگران، حل مسئله اجتماعی: مروری بر نظریه، پژوهش و آموزش، 1394ش، ص198 و 201.</ref>  

===2- درمان افسردگی===

===3- پیشرفت تحصیلی===  

نتایج بعضی [[پژوهش‌]]<nowiki/>ها نشان داده که آموزش مهارت حل مسأله بر خودپندارۀ تحصیلی دانشجویان تأثیر مثبت داشته و میان توانایی در حل مسئله و یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطۀ مثبت و معنی‌داری وجود داشته است.<ref>رئیسون و دیگران، «بررسی ارتباط مهارت حل مسأله با پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در سال 1395»، 1397ش، ص80. </ref>   

===4- آموزش به کودکان===

مهارت‌های حل مسئله در رفع بعضی رفتارهای تکانشی و [[کمرویی]] برای کودکان مهدکودک، پیش‌دبستانی و کلاس اول، صورت گرفته و نتایج نشان از بهبودی سریع و پیشرفت رفتاری داشت. در مطالعۀ دیگری مشاهده شد کودکانی که در پیش‌دبستانی و کلاس اول آموزش حل مسئله دیده بودند در کلاس چهارم کمترین رفتارهای خطرناک را داشتند.<ref>چانگ و دیگران، حل مسئله اجتماعی: مروری بر نظریه، پژوهش و آموزش، 1394ش، ص162و163.</ref>

در فرهنگ دینی ایرانیان توجه به پروردگار و استمداد از او در حل مسائل و مشکلات جایگاهی ویژه داشته، به‌گونه‌ای که بسیاری از دانشمندان مسلمان ایرانی مانند [[ابوعلی‌سینا]] برای حل مسائل سخت، با رفتن به مسجد و دو رکعت نماز، از خداوند طلب توفیق و استمداد می‌کردند.<ref>نیشابورى، « بوعلی سینا مشکلات را با نماز حل می کرد»، وب‌سایت اطلاع‎رسانی حوزه.</ref>  الگوی حل مسئله یک سبک زندگی در فرد ایجاد می‌کند که در آن، هنگام بیان مسئله، بدون دخالت‌دادن احساسات منفی، فقط مشکل بیان می‌شود.<ref>دنیادیده، مهارت‌های زندگی، 1390ش، ص۵۳۲.</ref>  در فرهنگ دینی خانواده‌های ایرانی با باور به حکمت خداوند و نگرش امتحان الهی سبت به مسائل زندگی، [[صبر]] پیشه کرده، آن‌را عامل صعود دانسته و آرامش خود را با یاد خداوند و رفتن به مکان‌های معنوی حفظ کرده<ref>کاظمیان و دیگران، «طراحی الگوی آموزشی حل تعارض خانواده: برمبنای دیدگاه انسان‌شناسانه آیت‌الله جوادی آملی»، 1392ش، ص22و23.</ref>  و مسائل را بدون استفاده از خشونت و با گفتگوی مثبت و ارائۀ راهکارها، حل می‌کنند.<ref>کاکابرایی و مرادی، «آموزش حل مساله خانواده محور به والدین و تاثیرآن بر ادراک کودک ااز والدین»، 1396ش، ص170.</ref>  اگرچه اعضای خانواده سعی می‌کنند مسائل خود را در درون خانواده حل کنند اما گاهی نیاز به طرف سومی دارد که برای حل مسئله اقدام کند.<ref>دنیادیده، مهارت‌های زندگی، 1390ش، ص534.</ref>  قرآن کریم در این‌گونه موارد علاوه‌بر دستورات اخلاقی مانند [[عفو]] و [[گذشت]]،<ref>سوره تغابن، آیه ۱۴.</ref>  سفارش کرده که دو حَکَم، یک نفر از خانوادۀ مرد و یک نفر از خانوادۀ زن واسطه شوند و مسئله را حل کنند و به کسانی که ‌واقعا قصد اصلاح داشته باشند، نوید توفیق در حل مسئله را داده است.<ref>سوره نساء، آیه 35.</ref>  

در آموزه‌های دینی، توصیه‌هایی برای حل مسئله بیان شده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، 1403ق، ج104، ص73. </ref> در روایتی از پیامبر خدا، پرسش خوب نيمى از دانش دانسته شده است. در روایت دیگری از امام علی، [[تفکر]] در همۀ جوانب كار<ref>مجلسی، بحار الأنوار، 1403ق، ج71، ص341. </ref>  و [[مشورت‌]]<nowiki/>کردن قبل از [[مهارت تصمیم‌گیری|تصمیم‌گیری]] لازم بوده<ref>لتميمي الآمدي، «غرر الحكم و درر الكلم»،1410ق، ج1، ص413.</ref>  و رسول خدا، اثر [[مشورت‌کردن]] را رهنمون شدن به راه درست بیان کرده است.<ref>طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، 1415ق، ج9، ص57.  </ref>  در آموزه‌های دینی، علم به تنهایی برای حل مسئله کافی نبوده و در کنار آن عمل و رفتار اخلاقی نیز لازم است.<ref>کاظمیان و دیگران، «طراحی الگوی آموزشی حل تعارض خانواده: برمبنای دیدگاه انسان‌شناسانه آیت‌الله جوادی آملی»، 1392ش، ص18.</ref>

===1- مانع در تعریف مسئله===

===2- عجله‌کردن===

حل مسئله نیاز به تأمل در اطراف آن مسئله دارد و این کار مستلزم طمأنينه و عدم شتاب است.<ref>نورعلیزاده میانجی، مهارت حل مسئله، 1397ش، ص47.</ref>  [[عجول بودن]] در قرآن از ویژگی‌های انسان شمرده شده<ref>سوره اسراء، آیه 11.</ref>  که باعث شتاب‌زدگی در کارها می‌شود و در روایتی از امام صادق،  

===3- خستگی ذهنی-جک===

خستگی ذهنی به هر علتی که ایجاد شده باشد از موانع مهم [[فکرکردن]] و حل مسئله است.<ref>قاسمی، آشنایی با مهارت حل مسئله (ویژه مروجان پهنه‌های تولیدی)، 1399ش، ص73.</ref>   

===4- توجه زیاد به موانع اجرایی===

===5- هیجانات===

ترس و اضطراب از رویارویی با مسئله مانع یافتن راه‌حل مناسب است.<ref>قاسمی، آشنایی با مهارت حل مسئله (ویژه مروجان پهنه‌های تولیدی)، 1399ش، ص72.</ref>  همچنین [[منفی‌بافی]] موجب [[ناامیدی]] و ناتوانی در حل مسئله است.<ref>نورعلیزاده میانجی، مهارت حل مسئله، 1397ش، ص48.</ref>  قرآن کریم [[یأس]] و [[ناامیدی]] را از ویژگی‌های [[کافران]] برمی‌شمرد.<ref>سوره یوسف، آیه 87.</ref>

*نیشابورى، غلامرضا، « بوعلی سینا مشکلات را با نماز حل می کرد»، وب‌سایت اطلاع‎رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 29 مرداد 1396ش.

[[رده: ویکی زندگی]]

[[رده:مناسبات اجتماعی]]

[[رده: توانایی حل مسئله]]