عبدالعلی مزاری: تفاوت میان نسخه‌ها

==کودکی و نوجوانی==

عبدالعلی مزاری، فرزند حاجی خداداد، در پنجم [[خرداد]] (جوزا)<ref>[https://www.andisha.af/fa/events/477/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85-%D8%AC%D9%88%D8%B2%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9 «پنجم جوزا سال‌روز ولادت رهبر شهید وحدت‌ ملی عبدالعلی مزاری بر عدالت‌خواهان مبارک»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref> سال 1326ش، در یک خانوادۀ متدین و کشاورز در روستای «نانوایی» منطقۀ «چهاركِنت»، از توابع ولایت (استان) بلخ افغانستان به دنیا آمد.<ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگی‌نامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>  عبدالعلی مزاری، به‌اقتضای شرایط حاکم بر جامعه، تابستان‌ها با [[خانواده]] در قشلاق می‌رفت و کار می‌کرد و زمستانها در ییلاق، در مدرسۀ ابتدایی روستا، درس می‌خواند. او بعد از اتمام دورۀ ابتدایی، به تحصیل علوم دینی علاقه‌مند شد و دورۀ مقدمات را در مدرسۀ دینی چهارکنت و «مزارشریف» آموخت.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>   

==دوران جوانی==

عبدالعلی مزاری، در سال 1348ش به‌خدمت سربازي رفت. در 1350ش، در مدرسۀ علوم ديني «شيخ سلطان» که در آن زمان معروف بود، ثبت‌نام كرد و به‌مدت یک‌سال درس خواند. عبدالعلی مزاری، در بهار سال 1351ش،<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>  از وطن هجرت کرد و به‌منظور ادامه و تکمیل تحصیلات دینی، به [[ایران]] رفت و در حوزه‌هاي علميۀ [[مشهد]] و [[قم]]، به‌فراگیری علوم و معارف اسلامی پرداخت.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>  او در زمان تحصیل در [[ایران]]، برای زیارت مزار امامان شیعه و دیدن حوزۀ علميۀ نجف، به‌کشور عراق سفر کرد.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>   

==مآخذ فکری==

فضای سیاسی دوران کودکی و نوجوانی عبدالعلی مزاری، فضای انقلابی و مبارزه با حاکمیت و رفتار استبدادی ظاهرشاه (پادشاه) و داوودخان (نخست‌وزیر) بود. قیام مسلحانۀ «ابراهیم‌خان گاوسوار» در مناطق هزاره‌نشین و جریان مبارزات ضداستبدادی در مناطق دیگر [[افغانستان]]، در پرورش روحیۀ انقلابی، دگرگونی فکری و مشی سیاسی آیندۀ عبدالعلی مزاری، نیز تأثیرگذار بود.<ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگی‌نامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>   

عبدالعلی مزاری، در دوران نوجوانی و تحصیل، با چهره‌های انقلابی مانند سید جمال‌الدین حسینی، سیدقطب، حسن‌البنا و کواکبی آشنا شد<ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگی‌نامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>  و با «سیداسماعیل بلخی» که از فعالان ضداستبداد در [[افغانستان]] بود، از نزدیک مراوده داشت. اسماعیل بلخی در سفری به‌زادگاه مزاری، او را به‌ ادامۀ تحصیل، داشتن همت بالا و رفتن به‌خدمت سربازی تشویق کرد که برای او الهام‌بخش و منشأ تحولی بزرگ بود.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>     

===3. دوران سربازی===

خدمت سربازی، برای عبدالعلی مزاری دوران تحول شخصیت و اندیشه بود که خود از این دوران، به‌عنوان مدرسۀ «عبرت‌آموزی» یاد کرده است.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>   او دوران سربازی را که برای دیگران چالش خطرناک بود، به ‌فرصت مطالعه دربارۀ مناسبات قدرت تبدیل کرد و با ساختار فسادآلود و رفتار تبعض‌آمیز حاکمان وقت [[افغانستان]] با اقوام تحت ‌ستم، به‌صورت عینی و ملموس، آشنا شد. عبدالعلی مزاری، بعد از این تحول فکری و با الهام از اندیشۀ انقلابی و توصیه‌های اسماعیل بلخی، تصمیم گرفت که خوب درس بخواند و در راه مبارزه با استبداد و تأمین عدالت اجتماعی، تا آخرین لحظۀ زندگی، تلاش کند.<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>     

==سیرۀ عملی و اخلاقی==

از ویژگی‌های بارز عبدالعلی مزاری، صداقت در گفتار و رفتار، صراحت بیان،<ref>[http://bonyadesaba.com/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA/543-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%88-%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D9%87.html صالحی مالستانی، «تبیین وحدت ملی، در اندیشه و عمل شهید بابه مزاری»، وب‌سایت سروش صبا.]</ref>  مناعت‌ طبع، پشتكار، [[قناعت]]،<ref>[https://af.shafaqna.com/FA/441650 «مزاري از ولادت تا شهادت/ بررسي زندگی‌نامه شهيد وحدت ملی»، خبرگزاری شفقنا.]</ref>  ساده‌زیستی و مردمی‌بودن بود.<ref>[https://www.mizan.news/283382/%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7/ «عدالت اجتماعی و مشارکت عادلانه سیاسی از مولفه‌های اصلی اندیشه‌های شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری بود»، خبرگزاری میزان.]</ref>  او علاقۀ شدیدی به مطالعه داشت و از تجمل گریزان بود. پایبندی به احکام دینی از دیگر ویژگی‌های بارز او بود. برای مزاری، نسبت‌های قومی، زبانی، منطقه‌ای و خانوادگی، ملاک خدمت و ارزش‌گذاری تلقی نمی‌شد و کرامت ذاتی انسان‌ها برای او مهم بود.<ref> [http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=142952 دانش، «شهید مزاری؛ پیوند امروز، دیروز و فردا»، وب‌سایت روزنامۀ افغانستان ما.]</ref>

==فعالیت‌های فرهنگی==

#جمع‌آوری کتاب و تأسیس کتابخانۀ «جوادیه» در سال 1355ش در زادگاه خود و تشویق مردم، به‌ویژه جوانان به مطالعه؛

#فعالیت‌های آموزشی و تربیتی در مدرسۀ دینی چیمتال در سال 1360ش؛

#سفر به [[ایران]] در [[پاییز]] 1360ش و تلاش برای ایجاد کانون‌های آموزشی و تربیتی و شناسایی استعدادها و نیروی‌های فرهنگی مؤثر از میان جوانان مهاجر در [[تهران]] و [[قم]]؛

#فراهم‌کردن زمینۀ تحصیل برای دانشجویان و طلاب مهاجر افغانستانی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیۀ [[ایران]]؛

#تأسیس مجلۀ «حبل‌الله» در سال 1365ش در تهران، با همکاری جمعی از فعالان فرهنگی افغانستانی؛

#به‌دست‌آوردن نسخۀ خطی جلد سوم «سراج‌التواریخ»، و چاپ آن.

#تأسیس «مجمتع آموزش عالی شهید بلخی» در چهار رشتۀ علوم انسانی در سال 1369ش در [[قم]]؛<ref> [https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/289/%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C امیری، «فعالیتهای فرهنگی شهید مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>

#تأسیس «مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان» در سال 1372ش.<ref>[https://www.andisha.af/fa/events/1612/mazari-Khorasani «گرامی‌داشت سالیاد شهادت شهید وحدت ملی استاد مزاری و تجلیل از مقام آیتالله محقق خراسانی»، وب‌سیات بنیاد اندیشه.] </ref>

==فعالیت‌های سیاسی==

===1. فعالیت در حزب حسینی===

====2. عضو شورای رهبری سازمان نصر افغانستان====

سازمان نصر [[افغانستان]] در سال ۱۳۵۷ش، از ائتلاف چند گروه کوچک‌تر تشکیل شد و در [[فروردین]] ۱۳۵۸ش، به‌طور رسمی، اعلام وجود کرد. این سازمان که مقر اصلی آن در [[ایران]] بود، به‌صورت شورایی رهبری می‌شد. اعضای آن بیشتر از روحانیان شیعۀ افغانستانی و عبدالعلی مزاری، یکی از اعضای مهم شورای رهبری این تشکل سیاسی و جهادی بود.<ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگی‌نامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>     

====3. فعالیت در حزب وحدت اسلامی افغانستان====

از مهم‌ترین فعالیت‌های سیاسی عبدالعلی مزاری، تلاش بی‌وقفه او برای تأسیس حزب وحدت اسلامی [[افغانستان]]، با هدف اتحاد احزاب مختلف شیعی، رسمیت پیداکردن مذهب جعفری و سهم‌گیری موثر در معادلات نظامی و سیاسی افغانستان بود. او که در ساختار سازمان نصر به‌تدریج قدرت پیدا کرده و به رهبر برجستۀ این سازمان بدل شده بود، در ۱۳۶۵ش به افغانستان بازگشت و تلاش خود برای متحدکردن گروه‌های شیعی را آغاز کرد. نخست، منشور اتحاد، توسط سازمان نصر و گروه رقیب او «پاسداران جهاد اسلامی»، در بهار ۱۳۶۷ش امضاء شد و سپس در 25 [[تیر]] ۱۳۶۸ش، مسئولان اکثر احزاب شیعۀ افغانستان، گروه‌های خود را منحل و مثیاق وحدت را امضاء کردند. این حزب، پس از آغاز رهبری مزاری، به قدرتمندترین حزب سیاسی در افغانستان تبدیل شد.<ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگی‌نامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>   

بعد از شکست دولت نجیب‌الله در 1371ش و آمدن مجاهدین در [[کابل]]، نیروهای حزب وحدت نیز به پایتخت آمدند و در مناطق مختلف غرب کابل، مستقر شدند.<ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگی‌نامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>  بعد از تشکیل دولت موقت مجاهدین، حزب وحدت در دولت عضو شد و با اعضای آن تعامل سازنده داشت؛ اما حزب جمعیت اسلامی [[افغانستان]] به‌رهبری «ربانی» و شورای نظار به‌ریاست «احمدشاه مسعود»، به توافقات قبلی خود عمل نکردند و جایگاه هزاره‌ها و [[شیعیان]] در دولت را نادیده گرفتند. به‌همین دلیل، حزب وحدت به‌رهبری عبدالعلی مزاری، با دولت موقت برهان الدین ربانی همراهی نکرد. بعد از آن، مناطق هزاره‌نشین کابل مورد حملۀ نیروهای ربانی، مسعود و سیاف قرار گرفت.<ref>بهمنی قاجار، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، ۱۳۹۲ش، ص ۴۱.</ref>

عبدالعلی مزاری، در زمان تحصیل در [[ایران]]، به‌ملاقات [[امام خمینی]] در [[عراق]] می‌رفت و پیام‌ها، نوارهای سخنرانی و کتاب ولایت فقیه او را به‌ ایران می‌آورد و یک‌بار به‌دلیل همراه‌داشتن آثار امام خمینی، توسط ساواک دستگیر، زندانی و به‌شدت شکنجه شد. او در زندان اوین، پنج‌ماه با شهید رجایی، هم‌سلول بود. عبدالعلی مزاری، بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]]، با [[آیت‌الله خامنه‌ای]] (در زمان ریاست جمهوری)، آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله علی مشکینی، هاشمی رفسنجانی، محسن رضایی و سیدعباس موسوی دبیرکل پیشین حزب‌اللّه لبنان، ارتباط نزدیک داشت و با آنها دربارۀ مسائل جهان [[اسلام]] و افغانستان، تبادل نظر می‌کرد.<ref> [https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/191/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%DB%8C-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C احمدی، «نگاهی به مبانی اصولی شهید مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>

در اوج جنگ‌های داخلی، گروهی به‌نام «طالبان» در قندهار ظاهر شد که مناطق جنوبی [[افغانستان]] را خیلی سریع تصرف کرد و به‌ سرعت به‌دروازه‌های کابل رسید. در آن زمان، درگیری حزب جمعیت اسلامی، شورای نظار و متحدان آنها، با حزب وحدت اسلامی شدت یافته بود. مزاری با طالبان که تا آن زمان ماهیت واقعی خود را نشان نداده بود، موافقت‌نامه‌ای امضاء کرد که بر اساس آن، نباید میان آنها درگیری مسلحانه صورت می‌گرفت؛ اما طالبان به عهد خود وفا نکرد و با ورود به کابل، سربازان حزب وحدت را خلع سلاح و مناطق تحت کنترل آنها را تصرف کرد. سپس عبدالعلی مزاری و چند نفر از یاران نزدیک او توسط طالبان دستگیر و در ۲۲ [[اسفند]] ۱۳۷۳ش، در شهر غزنی، به‌طرز فجیعی به [[شهادت]] رسیدند.<ref>موسوی، هزاره‌های افغانستان، 1379ش، ص۲۵۹-۲۶۰.</ref>  

پیکر عبدالعلی مزاری از شهر غزنی تا مزار شریف در شمال افغانستان، شهربه‌شهر، به‌مدت 15 شبانه‌روز، تشییع شد که طولانی‌ترین و باشکوه‌ترین تشییع جنازه در تاریخ [[افغانستان]] بود. پیکر شهید مزاری در روز هفتم [[فروردين]] 1374ش در مزار شریف به‌خاک سپرده شد. <ref>[https://www.andisha.af/fa/martyrMazari/385/Mazari-biography آیتی، «زندگی‌نامۀ شهید وحدت ملی استاد عبدالعلی مزاری»، وب‌سایت بنیاد اندیشه.]</ref>

بعد از شهادت عبدالعلی مزاری، آثار هنری زیادی در قالب‌ نقاشی، تذهیب‌کاری، خوشنویسی، [[صنایع‌دستی]]، عکاسی، پوستر، تندیس و بنر در بزرگداشت نام او، خلق شده ‌است.<ref>[https://www.andisha.af/fa/journals/266/adalat3 رجبیان، «یادمان گل‌سرخ»، فصل‌نامۀ عدالت و امید، ۱۳۹۷ش، ص217.]</ref>  

محمدکريم خليلي، شهید مزاري را رهبر آزادانديش و مبارز می‌داند که در راستای استقلال، آزادی و پاسداری از ارزش‌های دینی و ملی مردم افغانستان، تلاش می‌کرد.<ref>[http://www.bonyadesaba.com/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C/155-%D8%B4%D9%87%D9%8A%D8%AF-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%8A-%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%AA-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86.html شفق، «شهيد مزاري در نگاه شخصيت‌ها و انديشمندان»، وب‌سایت سروش صبا.]</ref>   

گلبدین حکمتیار، عبدالعلی مزاری را شخصیت نمونه، صالح و مایۀ افتخار مردم [[افغانستان]] و کشتن او را جنایت تاریخی و فراموش‌ناشدنی می‌داند.<ref>[http://www.bonyadesaba.com/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C/155-%D8%B4%D9%87%D9%8A%D8%AF-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%8A-%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%AA-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86.html شفق، «شهيد مزاري در نگاه شخصيت‌ها و انديشمندان»، وب‌سایت سروش صبا.]</ref>   

بعد از مبارزات و تلاش‌های سیاسی عبدالعلی مزاری، هزاره‌ها و [[شیعیان]] افغانستان  به «هویت‌یابی ملی» رسیدند و جایگاه اجتماعی و سیاسی خود در رابطه با هویت‌های دیگر، عقب‌ماندگی‌های فرهنگی و سیاسی و راه جبران آنها را شناختند.   

به‌دلیل حاکمیت استبداد طولانی در [[افغانستان]] و اِعمال تبعیض سازمان‌یافته و سیاست حذف و کشتار علیه گروه قومی هزاره، این مردم اعتمادبه‌نفس خود را از دست داده بودند و کتمان هویت خود، به‌استراتژی حفظ موجودیت بدل شده بود؛ اما با تلاش‌های سیاسی عبدالعلی مزاری، هویت هزاره‌ها دوباره زند شد.   

یکی از اصول مبارزاتی او تلاش برای رسمیت مذهب [[شعیه]] در [[افغانستان]] بود که به ثمر نشست و بر اساس مادۀ 131 قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی افغانستان، مذهب جعفری به‌عنوان یکی از مذاهب رسمی در کشور، وجهۀ قانونی و رسمی پیدا کرد.   

مرجعیت آیت‌الله محقق در [[افغانستان]]، با حمایت سیاسی و تلاش‌های فرهنگی عبدالعلی مزاری، تثبیت شد. بعد از آن، فضا و شرایط لازم برای اعلام مرجعیت سایر فقهای بزرگ افغانستانی نیز فراهم شد.