بدون خلاصۀ ویرایش
بلقیس قائمی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بلقیس قائمی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
گز نوعی شیرینی است که با شیرۀ گز <ref>گز نام دی است از درختان گرمسیری و شورهزارها که بیشتر در کنار آب و رودخانه میروید و از پنج گونه آن در ایران نام بردهاند: 1- گز شاهی؛ 2- گز خوانسار یا گز «گزانگبین» 3- گز پالازی؛ 4- گز تتررختاندر؛ 5- گز تمیس. [[دهخدا، لغتنامه، ذیل واژة گز]].</ref>، شکر و سفیدۀ تخممرغ درست میکنند و در آن، از مغز پسته یا بادام نیز استفاده میکنند.<ref>.[[عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه گز.]]</ref> درجة مرغوبیت آن بستگی به نسبت گزانگبین (گز خوانسار) و شکر اضافه شده دارد.<ref>«[[گز چیست»، سایت گز سکه، تاریخ بازدید: 25 تیر 1401ش.]]</ref> | گز نوعی شیرینی است که با شیرۀ گز <ref>گز نام دی است از درختان گرمسیری و شورهزارها که بیشتر در کنار آب و رودخانه میروید و از پنج گونه آن در ایران نام بردهاند: 1- گز شاهی؛ 2- گز خوانسار یا گز «گزانگبین» 3- گز پالازی؛ 4- گز تتررختاندر؛ 5- گز تمیس. [[دهخدا، لغتنامه، ذیل واژة گز]].</ref>، شکر و سفیدۀ تخممرغ درست میکنند و در آن، از مغز پسته یا بادام نیز استفاده میکنند.<ref>.[[عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه گز.]]</ref> درجة مرغوبیت آن بستگی به نسبت گزانگبین (گز خوانسار) و شکر اضافه شده دارد.<ref>«[[گز چیست»، سایت گز سکه، تاریخ بازدید: 25 تیر 1401ش.]]</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
شیرینی گز سابقهای ۴۵۰ ساله دارد و از زمان صفویه و همزمان با شکوفاشدن هنر و فرهنگ ایرانی در اصفهان، تولید شده است.<ref> | شیرینی گز سابقهای ۴۵۰ ساله دارد و از زمان صفویه و همزمان با شکوفاشدن هنر و فرهنگ ایرانی در اصفهان، تولید شده است.<ref>[[«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش.]]</ref> گز، اولین محصول صادراتی ایران در زمان آقامحمدخان قاجار بوده و از معدود شیرینیهایی است که در آن از آرد، نشاسته و روغن استفاده نشده و هیچ مادۀ افزودنی غیرطبیعی مانند رنگ، اسانس و نگهدارنده در تولید آن بهکار نمیرود.<ref> . [[«گز چیست»، سایت گز سکه، تاریخ بازدید: 25 تیر 1401ش.]]</ref> گز یکی از شیرینیهایی بوده که به عنوان پیشکش به پادشاهان کشورهای دیگر اهدا میشده است.<ref> . [[«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش.]]</ref> | ||
==ترکیبات گز== | ==ترکیبات گز== | ||
«گز» از شیرة انگبین، شکر، گلاب، سفیدة تخممرغ و مغز پسته یا بادام یا فندق تولید میشود.<ref>«گز چیست»، سایت گز سکه، تاریخ بازدید: 25 تیر 1401ش.</ref> «انگبین» یک نوع درختِ گزِ وحشی است که در کوههای زاگرسِ اصفهان میروید و به آن «گز مانا» هم میگویند.<ref>. «همه چیز دربارة گز، ترکیبات و خواص آن در طب سنتی»، سایت سیمیشکا، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۴۰۰ش.</ref> | «گز» از شیرة انگبین، شکر، گلاب، سفیدة تخممرغ و مغز پسته یا بادام یا فندق تولید میشود.<ref>[[«گز چیست»، سایت گز سکه، تاریخ بازدید: 25 تیر 1401ش.]]</ref> «انگبین» یک نوع درختِ گزِ وحشی است که در کوههای زاگرسِ اصفهان میروید و به آن «گز مانا» هم میگویند.<ref>. [[«همه چیز دربارة گز، ترکیبات و خواص آن در طب سنتی»، سایت سیمیشکا، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۴۰۰ش.]]</ref> | ||
«گز» در واقع از ترشحات حشرة درختِ گز است که در كوهپايههاي زاگرس شيرة درخت گَوَن را ميگزد و قند كتيرا را تبدیل به «گز انگبین» میكند، اين شيره بر روي گیاه باقی مانده و در اواسط شهریور، دامداران و چوپانان آن را به روشي خاص جدا کرده و از آن «گز انگبین» درست میکنند.<ref>. «گز چرا گز شد»، سایت خبرگزاری دانشجو ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۳۹۱ش.</ref> | «گز» در واقع از ترشحات حشرة درختِ گز است که در كوهپايههاي زاگرس شيرة درخت گَوَن را ميگزد و قند كتيرا را تبدیل به «گز انگبین» میكند، اين شيره بر روي گیاه باقی مانده و در اواسط شهریور، دامداران و چوپانان آن را به روشي خاص جدا کرده و از آن «گز انگبین» درست میکنند.<ref>. [[«گز چرا گز شد»، سایت خبرگزاری دانشجو ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۳۹۱ش]].</ref> | ||
==خواص گز== | ==خواص گز== | ||
«گز» حاوی انواع ویتامینهای A ،C ،E و گروه ویتامینهایB ، سدیم، پتاسیم، کربوهیدرات، قند مانند گلوکز، فروکتوز، ساکاروز و مالتوز، فیبر، کلسیم، آهن، منیزیم، اسیدفولیک، لوتئین و زآگزانتین است. «گز» نقش مؤثری در تقویت عمومی و افزایش انرژی بدن داشته و ضمن افزایش هموگلوبین خون، موجب رفع کمخونی، بهبود عملکرد مغز و تقویت حافظه، تقویت بینایی، قوای جنسی و رفع اضطراب و استرس میشود. «گز» برای زنان باردار بسیار مفید بوده<ref>عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش. </ref> و به زیبایی و شادابی پوست و مو کمک شایانی میکند. «گز» همچنین عفونتهای بدن را از بین میبرد.<ref>عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش. </ref> البته مصرف زیاد این شیرینی، موجب سردرد، بیقراری<ref>عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش. </ref> و انزال زودرس میشود.<ref>«خاصیت درمانی گز اصفهان»، سایت بهگز، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.</ref> | «گز» حاوی انواع ویتامینهای A ،C ،E و گروه ویتامینهایB ، سدیم، پتاسیم، کربوهیدرات، قند مانند گلوکز، فروکتوز، ساکاروز و مالتوز، فیبر، کلسیم، آهن، منیزیم، اسیدفولیک، لوتئین و زآگزانتین است. «گز» نقش مؤثری در تقویت عمومی و افزایش انرژی بدن داشته و ضمن افزایش هموگلوبین خون، موجب رفع کمخونی، بهبود عملکرد مغز و تقویت حافظه، تقویت بینایی، قوای جنسی و رفع اضطراب و استرس میشود. «گز» برای زنان باردار بسیار مفید بوده<ref>[[عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش.]] </ref> و به زیبایی و شادابی پوست و مو کمک شایانی میکند. «گز» همچنین عفونتهای بدن را از بین میبرد.<ref>[[عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش.]] </ref> البته مصرف زیاد این شیرینی، موجب سردرد، بیقراری<ref>[[عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش.]] </ref> و انزال زودرس میشود.<ref>[[«خاصیت درمانی گز اصفهان»، سایت بهگز، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.]]</ref> | ||
==طرز تهیه گز== | ==طرز تهیه گز== | ||
ابتدا عسل را همراه کمی آب حرارت میدهند تا به شکل شهد درآید؛ سپس «بادکا» را به مواد اضافه کرده و مرتب هم میزنند تا کشدار شود. سفیده تخممرغ و گلاب را با همزن برقی، آنقدر میزنند تا سفت شود. سپس مقداری از شهد را با سفیده تخممرغ سفتشده مخلوط کرده و به بقیه شهد اضافه میکنند و مواد را ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، خوب هم میزنند. سپس ظرف حاوی مواد را روی شعله پخشکن قرار داده و همزدن مواد را آنقدر ادامه میدهند تا سفت شود. در پایان، مغز پسته خام خُردشده را میافزایند و اجازه میدهند که گز، خنک شود؛ «گز» هرگاه به دست نچسبید، آماده مصرف است. در این مرحله، گز را قالب میزنند و روی آن کمی آرد میریزند.<ref>عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش.</ref> | ابتدا عسل را همراه کمی آب حرارت میدهند تا به شکل شهد درآید؛ سپس «بادکا» را به مواد اضافه کرده و مرتب هم میزنند تا کشدار شود. سفیده تخممرغ و گلاب را با همزن برقی، آنقدر میزنند تا سفت شود. سپس مقداری از شهد را با سفیده تخممرغ سفتشده مخلوط کرده و به بقیه شهد اضافه میکنند و مواد را ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، خوب هم میزنند. سپس ظرف حاوی مواد را روی شعله پخشکن قرار داده و همزدن مواد را آنقدر ادامه میدهند تا سفت شود. در پایان، مغز پسته خام خُردشده را میافزایند و اجازه میدهند که گز، خنک شود؛ «گز» هرگاه به دست نچسبید، آماده مصرف است. در این مرحله، گز را قالب میزنند و روی آن کمی آرد میریزند.<ref>[[عظمایی، «خاصیت فوق العاده «گز» در درمان کم خونی و زیبایی پوست»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مرداد ۱۳۹۷ش.]]</ref> | ||
==انواع گز== | ==انواع گز== | ||
«گز» را پس از آماده شدن به شکل و اندازههای مختلفی برش زده و به مصرف میرسانند. «گز لقمهای»، «گز آردی»، «گز سکهای» و «گز برشی» از مدلهای معروف «گز» است.<ref>«معرفی انواع گز»، سایت آجیل کاشانی، تاریخ بازدید: 28 تیر 1401ش.</ref> | «گز» را پس از آماده شدن به شکل و اندازههای مختلفی برش زده و به مصرف میرسانند. «گز لقمهای»، «گز آردی»، «گز سکهای» و «گز برشی» از مدلهای معروف «گز» است.<ref>[[«معرفی انواع گز»، سایت آجیل کاشانی، تاریخ بازدید: 28 تیر 1401ش.]]</ref> | ||
==شیوهی تولید سنتی «گز اصفهان»== | ==شیوهی تولید سنتی «گز اصفهان»== | ||
در زمانهای گذشته «مایهی گز» را درون یک پاتیل مسی که حداکثر ۲۰ کیلوگرم ظرفیت داشته قرار داده و فرد گزساز، پاروی چوبی را بر روی پا قرار داده و با دست و پا به مایهی درون پاتیل ضربه میزد. این کار ساعتها به طول انجامیده و با خستگیهای زیادی همراه بود. در آن زمان، ماده اولیه و اصلی؛ همان «گزانگبین» بوده و «بادکا» یا «گلوکز»، شناخته شده نبود. همچنین تولید، فروش و مصرف گز، بسیار کم و محدود بود.<ref>«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش.</ref> از حدود سال ۱۳۴۰ش، با ورود دستگاه همزن برقی، دستگاه بُرش گز و دستگاه بستهبندی و دو سرپیچ، تولید گز از روش کاملاً سنتی به روش نیمه مکانیزه تغییر کرد.<ref>«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش.</ref> | در زمانهای گذشته «مایهی گز» را درون یک پاتیل مسی که حداکثر ۲۰ کیلوگرم ظرفیت داشته قرار داده و فرد گزساز، پاروی چوبی را بر روی پا قرار داده و با دست و پا به مایهی درون پاتیل ضربه میزد. این کار ساعتها به طول انجامیده و با خستگیهای زیادی همراه بود. در آن زمان، ماده اولیه و اصلی؛ همان «گزانگبین» بوده و «بادکا» یا «گلوکز»، شناخته شده نبود. همچنین تولید، فروش و مصرف گز، بسیار کم و محدود بود.<ref>[[«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش.]]</ref> از حدود سال ۱۳۴۰ش، با ورود دستگاه همزن برقی، دستگاه بُرش گز و دستگاه بستهبندی و دو سرپیچ، تولید گز از روش کاملاً سنتی به روش نیمه مکانیزه تغییر کرد.<ref>[[«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش]].</ref> | ||
==آوازة گز اصفهان== | ==آوازة گز اصفهان== | ||
در طی سالها برخی رویدادها نقش بهسزایی در ترویج، پرآوازه شدن و معرفی «گز» در نقاط مختلف جهان داشته است؛ مانند رفتوآمد نیروهای متفقین و عبور و مرور آنان از اصفهان و همچنین رفتوآمد تجار و بازرگانانی که به دلیل موقعیت مهم ایران و واقعشدن در مسیر بینالمللی راه ابریشم ارتباط و دادوستد با اصفهان داشتند.<ref>«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش.</ref> | در طی سالها برخی رویدادها نقش بهسزایی در ترویج، پرآوازه شدن و معرفی «گز» در نقاط مختلف جهان داشته است؛ مانند رفتوآمد نیروهای متفقین و عبور و مرور آنان از اصفهان و همچنین رفتوآمد تجار و بازرگانانی که به دلیل موقعیت مهم ایران و واقعشدن در مسیر بینالمللی راه ابریشم ارتباط و دادوستد با اصفهان داشتند.<ref>[[«تاریخچه گز اصفهان»، سایت اخبار رسمی، تاریخ درج مطلب: 2 تیر 1399ش.]]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} |