←پیشینه
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←پیشینه) |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:Download.jpg|بندانگشتی|حکاکی و کنده‌کاری روی چوب با طرح زیبای طاووس]] | |||
'''<big>مُنبت‌کاری</big>'''، هنر کنده‌کاری و برجسته‌سازی چوب.<br> | '''<big>مُنبت‌کاری</big>'''، هنر کنده‌کاری و برجسته‌سازی چوب.<br> | ||
| خط ۴: | خط ۵: | ||
==واژه‌شناسی== | ==واژه‌شناسی== | ||
مُنَبّت، واژه‌ای عربی و به‌معنای رویانده شده است و در اصطلاح، به کنده‌کاری روی چوب گفته می‌شود.<ref> کیانمهر، کارگاه صنایع دستی (چوب)، 1394ش، ص106.</ref> | مُنَبّت، واژه‌ای [[زبان عربی|عربی]] و به‌معنای رویانده شده است و در اصطلاح، به کنده‌کاری روی چوب گفته می‌شود.<ref> کیانمهر، کارگاه صنایع دستی (چوب)، 1394ش، ص106.</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
برخی، پیشینه منبت‌کاری را به دوران باستان<ref> [https://www.sayeh-news.com/fa/Main/Detail/122950/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%9B-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA بویری، «آباده؛ شهر جهانی منبت»، روزنامۀ سراسری سایه، 1400ش.]</ref> و پیش از پادشاهی ساسانیان بازمی‌گردانند.<ref> [https://mojasamesazi.com/monabat-chist/ «منبت‌کاری چیست؟ راهنمای کامل مبتدیان و سؤالات متداول مهم»، وب‌سایت مجسمه‌سازی.]</ref> | برخی، پیشینه منبت‌کاری را به دوران باستان<ref> [https://www.sayeh-news.com/fa/Main/Detail/122950/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%9B-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA بویری، «آباده؛ شهر جهانی منبت»، روزنامۀ سراسری سایه، 1400ش.]</ref> و پیش از پادشاهی [[ساسانیان]] بازمی‌گردانند.<ref> [https://mojasamesazi.com/monabat-chist/ «منبت‌کاری چیست؟ راهنمای کامل مبتدیان و سؤالات متداول مهم»، وب‌سایت مجسمه‌سازی.]</ref> | ||
مسجد بزرگ دمشق، منبر قیزوان در شمال آفریقا (اواخر قرن دوم هجری)، | مسجد بزرگ دمشق، منبر قیزوان در شمال آفریقا (اواخر قرن دوم هجری)، | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۲: | ||
منبر و رحل قرآن (مربوط به دورۀ سلجوقی در قرن ششم و هفتم هجری)، | منبر و رحل قرآن (مربوط به دورۀ سلجوقی در قرن ششم و هفتم هجری)، | ||
درب مسجد بایزید در بسطام (دورۀ تیموری)، | درب مسجد [[بایزید بسطامی|بایزید]] در بسطام (دورۀ تیموری)، | ||
منبر مسجد نائین و رحل | منبر مسجد نائین و رحل رآن (قرن هشتم هجری)، | ||
مشهورترین آثار منبت‌کاری را در خود جای داده‌اند.<ref> [https://elmnet.ir/article/2022832-1221/%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA%D8%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87?elm_num=1 سرمدی، «منبت هنری از یاد رفته»، 1371ش، ص31-32.]</ref> | مشهورترین آثار منبت‌کاری را در خود جای داده‌اند.<ref> [https://elmnet.ir/article/2022832-1221/%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA%D8%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87?elm_num=1 سرمدی، «منبت هنری از یاد رفته»، 1371ش، ص31-32.]</ref> | ||
هنر منبت در دورۀ | هنر منبت در دورۀ [[صفویه]] به نقطه اوج رسیده است؛<ref> [https://www.sayeh-news.com/fa/Main/Detail/122950/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%9B-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA بویری، «آباده؛ شهر جهانی منبت»، روزنامۀ سراسری سایه، 1400ش.]</ref> از این دوره، درب‌هایی از مساجد در موزه‌های گلستان و برلین نگه‌داری می‌شود. از قرن یازدهم هنر چوب و منبت رو به زوال نهاد و رنگ و نقاشی جای آن را گرفت.<ref> سرمدی، «منبت هنری از یاد رفته»، 1371ش، ص32.</ref> در زمان قاجار هنر منبت‌کاری تحت تأثیر هنر غربی با تغییراتی همراه شد.<ref> «احمد صنیعی استاد منبت‌کار اصفهانی»، 1351ش، ص65.</ref> | ||
==انواع منبت چوب== | ==انواع منبت چوب== | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۱: | ||
==مراکز منبت‌کاری== | ==مراکز منبت‌کاری== | ||
ملایر در سال 1395ش به‌عنوان شهر ملی منبت و در سال 1398ش به‌عنوان شهر جهانی مبل منبت معرفی شد.<ref> [http://shabestan.ir/detail/News/890109 «منبت ملایر جهانی شد»، خبرگزاری شبستان، 1398ش.]</ref> آباده نیز در حوزۀ منبت‌کاری در سال 1397ش به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد. | ملایر در سال 1395ش به‌عنوان شهر ملی منبت و در سال 1398ش به‌عنوان شهر جهانی مبل منبت معرفی شد.<ref> [http://shabestan.ir/detail/News/890109 «منبت ملایر جهانی شد»، خبرگزاری شبستان، 1398ش.]</ref> آباده نیز در حوزۀ منبت‌کاری در سال 1397ش به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد. | ||
<ref>[https://zeeen.ir/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA/ «شهر جهانی منبت؛ معرفی آباده شهر منبت کاری و چالش‌های این هنر ایرانی»، وب‌سایت زین.]</ref> از دیگر شهرهای فعال در این زمینه می‌توان از سنندج، | <ref>[https://zeeen.ir/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA/ «شهر جهانی منبت؛ معرفی آباده شهر منبت کاری و چالش‌های این هنر ایرانی»، وب‌سایت زین.]</ref> از دیگر شهرهای فعال در این زمینه می‌توان از سنندج، [[ارومیه]]، گلپایگان و اصفهان نام برد.<ref> حسینی، هنر و معماری ایران و جهان از کهن‌ترین زمان تا عصر حاضر، 1388ش، ص350.</ref> | ||
==فرصت‌ها و تهدیدها== | ==فرصت‌ها و تهدیدها== | ||
امروزه شهرستان ملایر با داشتن نُه هزار منبت‌کار، 32 درصد اشتغال این شهرستان را از آن خود کرده است. این شهرستان با داشتن پنج هزار واحد تولیدی باعث اشتغال‌زایی 25 هزار نفر به‌صورت مستقیم و 35 هزار نفر به‌طور غیرمستقیم، 65 درصد مبل منبت کشور را تولید می‌کند.<ref> [http://www.hegmataneh-news.ir/sl/15494 «سایۀ سنگین نوسانات ارزی بر سر منبت‌کاران ملایری»، هگمتانه نیوز.]</ref> جشنوارۀ مبل و منبت در این شهرستان 150 هزار گردشگر را جذب کرده است. مبل و منبت در سال 1398ش، 550 میلیارد تومان فروش داشته است.<ref>[https://www.yjc.news/00TZbN «افزایش سه برابری صادرات مبل و منبت کشور/ حضور 150 هزار گردشگر همزمان با جشنوارۀ مبل و منبت در ملایر»، باشگاه خبرنگاران جوان، 1398ش.]</ref> سهم ایران در بازار صادرات مبل و منبت جهانی، کمتر از نیم درصد است.<ref> [http://www.hegmataneh-news.ir/sl/15494 «سایۀ سنگین نوسانات ارزی بر سر منبت‌کاران ملایری»، هگمتانه نیوز.]</ref> از دیگر تهدیدهای این هنر، فرسایش چوب در طول زمان به‌دلیل رطوبت، اوضاع جوی، ضربه و حشرات است.<ref> سرمدی، «منبت هنری از یاد رفته»، 1371ش، ص30.</ref> | امروزه شهرستان ملایر با داشتن نُه هزار منبت‌کار، 32 درصد اشتغال این شهرستان را از آن خود کرده است. این شهرستان با داشتن پنج هزار واحد تولیدی باعث اشتغال‌زایی 25 هزار نفر به‌صورت مستقیم و 35 هزار نفر به‌طور غیرمستقیم، 65 درصد مبل منبت کشور را تولید می‌کند.<ref> [http://www.hegmataneh-news.ir/sl/15494 «سایۀ سنگین نوسانات ارزی بر سر منبت‌کاران ملایری»، هگمتانه نیوز.]</ref> جشنوارۀ مبل و منبت در این شهرستان 150 هزار گردشگر را جذب کرده است. مبل و منبت در سال 1398ش، 550 میلیارد تومان فروش داشته است.<ref>[https://www.yjc.news/00TZbN «افزایش سه برابری صادرات مبل و منبت کشور/ حضور 150 هزار گردشگر همزمان با جشنوارۀ مبل و منبت در ملایر»، باشگاه خبرنگاران جوان، 1398ش.]</ref> سهم ایران در بازار صادرات مبل و منبت جهانی، کمتر از نیم درصد است.<ref> [http://www.hegmataneh-news.ir/sl/15494 «سایۀ سنگین نوسانات ارزی بر سر منبت‌کاران ملایری»، هگمتانه نیوز.]</ref> از دیگر تهدیدهای این هنر، فرسایش چوب در طول زمان به‌دلیل رطوبت، اوضاع جوی، ضربه و حشرات است.<ref> سرمدی، «منبت هنری از یاد رفته»، 1371ش، ص30.</ref> | ||
==آموزش== | ==آموزش== | ||
دورۀ آموزشی 16 ساعته که شامل طراحی، آموزش چوب‌شناسی، ایمنی کار، شناخت ابزار، برش، حجم‌شناسی، تکنیک‌ها و انجام پروژۀ عملی است و مدرک فنی و حرفه‌ای معتبر در پایان دوره اعطا می‌شود.<ref> [https://arkachoob.com/courses/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87/ «دورۀ جامع منبت‌کاری»، وب‌سایت آرکا چوب.]</ref> همچنین رشتۀ درسی منبت‌کاری در شاخۀ کارودانش برای هنرجویان نوجوان با 106 ساعت آموزش وجود دارد که علاقه‌مندان می‌توانند به تحصیل در این رشته بپردازند.<ref>[http://oerp.ir/news/5427/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87-%C2%AB%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%C2%BB-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4 «معرفی رشته «منبت‌کاری» در شاخه کاردانش»، خبرگزاری فارس، 1396ش.]</ref> | دورۀ آموزشی 16 ساعته که شامل طراحی، آموزش چوب‌شناسی، ایمنی کار، شناخت ابزار، برش، حجم‌شناسی، تکنیک‌ها و انجام پروژۀ عملی است و مدرک فنی و حرفه‌ای معتبر در پایان دوره اعطا می‌شود.<ref> [https://arkachoob.com/courses/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87/ «دورۀ جامع منبت‌کاری»، وب‌سایت آرکا چوب.]</ref> همچنین رشتۀ درسی منبت‌کاری در شاخۀ کارودانش برای هنرجویان نوجوان با 106 ساعت آموزش وجود دارد که علاقه‌مندان می‌توانند به تحصیل در این رشته بپردازند.<ref>[http://oerp.ir/news/5427/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87-%C2%AB%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%C2%BB-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4 «معرفی رشته «منبت‌کاری» در شاخه کاردانش»، خبرگزاری فارس، 1396ش.]</ref> | ||