بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
<big>'''منقبت‌خوانی،'''</big> آیین مذهبی در ستایش خدا، پیامبر و امامان در افغانستان. | <big>'''منقبت‌خوانی،'''</big> آیین مذهبی در ستایش خدا، پیامبر و امامان در افغانستان. | ||
منقبت‌خوانی، یکی از آداب‌ورسوم شیعیان افغانستان است که در شهرهای کابل و هرات رواج بیشتری دارد. این آیین، معارف دین و اوصاف پیشوایان را با هنر شعر و مهارت صدا، تبلیغ و ترویج میکند. | منقبت‌خوانی، یکی از آداب‌ورسوم [[شیعیان]] [[افغانستان]] است که در شهرهای [[کابل]] و هرات رواج بیشتری دارد. این آیین، معارف دین و اوصاف پیشوایان را با هنر شعر و مهارت صدا، تبلیغ و ترویج میکند. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
===1. منقبت:=== | ===1. منقبت:=== | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
گونه‌ای از ستایشگری مذهبی و روایات حماسی، آئینی، مذهبی و هنری است که در مقام ستایش خداوند، پیامبر و امامان شیعه اجرا می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | گونه‌ای از ستایشگری مذهبی و روایات حماسی، آئینی، مذهبی و هنری است که در مقام ستایش خداوند، پیامبر و امامان شیعه اجرا می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
مراسم منقبت‌خوانی یکی از آیین‌های مذهبی و سنتی شیعیان در سراسر افغانستان است که تاریخ دقیق آغاز، رشد و گسترش آن روشن نیست؛ اما این آیین در شهر | مراسم منقبت‌خوانی یکی از آیین‌های مذهبی و سنتی [[شیعیان]] در سراسر [[افغانستان]] است که تاریخ دقیق آغاز، رشد و گسترش آن روشن نیست؛ اما این آیین در شهر [[کابل]]، بیشتر از جاهای دیگر سابقه و رواج دارد. برخی معتقدند که رسم منقبت‌خوانی اولین‌بار از منطقۀ چِنداوُل کابل آغاز شده و در مناطق دیگر نیز گسترش پیدا کرده است. آیین منقبت‌خوانی همواره تحت تأثیر شرایط سیاسی زمانه و نگاه حاکمان وقت در افغانستان بوده است؛ برای مثال، در زمان عبدالرحمن، منقبت‌خوان‌ها تحت پیگرد و شکنجه قرار گرفته و کشته می‌شدند. کمونیست‌ها نیز با مجالس منقبت‌خوانی میانۀ خوبی نداشته و مکان‌های آن را می‌بستند، اما در دوران حاکمیت نظام [[جمهوری اسلامی]]، مراسم منقبت‌خوانی بیشتر از هر زمان دیگر، گسترش پیدا کرد و به اوج خود رسید.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
==آداب‌ورسوم== | ==آداب‌ورسوم== | ||
===1. خلیفۀ مجلس=== | ===1. خلیفۀ مجلس=== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
اول‌خوان کسی است که بعد از صلوات خلیفه، به‌عنوان اولین منقبت‌خوان، نزد خلیفه رفته، عصای منقبت‌خوانی را از او می‌گیرد و آیین منقبت‌خوانی را شروع میکند. بعضی از اول‌خوان‌ها، دست خلیفه را نیز می‌بوسند و عصا را پیش روی خود گرفته، مؤدب می‌ایستند. اول‌خوان از حمد خدا شروع کرده و بعد از خواندن چند بیت یا یک غزل کامل، قصیده می‌خواند. وقتی منقبت‌خوانی را تمام کرد، عصا را به خلیفه تحویل داده و نوبت به منقبت‌خوان دوم می‌رسد. مراسم به‌همین ترتیب ادامه پیدا میکند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | اول‌خوان کسی است که بعد از صلوات خلیفه، به‌عنوان اولین منقبت‌خوان، نزد خلیفه رفته، عصای منقبت‌خوانی را از او می‌گیرد و آیین منقبت‌خوانی را شروع میکند. بعضی از اول‌خوان‌ها، دست خلیفه را نیز می‌بوسند و عصا را پیش روی خود گرفته، مؤدب می‌ایستند. اول‌خوان از حمد خدا شروع کرده و بعد از خواندن چند بیت یا یک غزل کامل، قصیده می‌خواند. وقتی منقبت‌خوانی را تمام کرد، عصا را به خلیفه تحویل داده و نوبت به منقبت‌خوان دوم می‌رسد. مراسم به‌همین ترتیب ادامه پیدا میکند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
===4. صلوات‌گو=== | ===4. صلوات‌گو=== | ||
صلوات‌گو، کسی است که در اول و آخر منقبت‌خوانی هر منقبت‌خوان، به‌صورت ایستاده یا نشسته، با صدای بلند ذکر صلوات می‌گوید. گاهی عصای منقبت‌خوانی را از منقبت‌خوان می‌گیرد و به خلیفه تحویل می‌دهد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | صلوات‌گو، کسی است که در اول و آخر منقبت‌خوانی هر منقبت‌خوان، به‌صورت ایستاده یا نشسته، با صدای بلند ذکر [[صلوات]] می‌گوید. گاهی عصای منقبت‌خوانی را از منقبت‌خوان می‌گیرد و به خلیفه تحویل می‌دهد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
==سبک== | ==سبک== | ||
در منقبت‌خوانی، صدای خوش بسیار مهم است و یک سبک عام و تعریف‌شده وجود ندارد؛ هر منقبت‌خوان، با تلاش فردی و راهنمایی یک استاد، صدا و سبک خاص خود را پیدا | در منقبت‌خوانی، صدای خوش بسیار مهم است و یک سبک عام و تعریف‌شده وجود ندارد؛ هر منقبت‌خوان، با تلاش فردی و راهنمایی یک استاد، صدا و سبک خاص خود را پیدا میکند و مورد قبول مردم واقع می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
==مضامین== | ==مضامین== | ||
مضامین منقبت‌خوانی بیشتر به سلیقه و انتخاب منقبت‌خوان بستگی دارد که از رشادت‌های حضرت علی در جنگ‌های صدر اسلام تا خواندن اشعار در قالب قصیده، مثنوی، چارپاره و بحر طویل در وصف خدا، پیامبر و امامان را در بر می‌گیرد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | مضامین منقبت‌خوانی بیشتر به سلیقه و انتخاب منقبت‌خوان بستگی دارد که از رشادت‌های [[حضرت علی]] در جنگ‌های صدر [[اسلام]] تا خواندن اشعار در قالب قصیده، مثنوی، چارپاره و بحر طویل در وصف خدا، [[پیامبر اسلام|پیامبر]] و امامان را در بر می‌گیرد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5557337/%D9%85%D9%86%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «منقبت‌خوانی در کشوری غیر از افغانستان رایج نیست»، خبرگزاری مهر.]</ref> | ||
==تفاوت منقبت‌خوانی با مداحی== | ==تفاوت منقبت‌خوانی با مداحی== | ||
منقبت‌خوانی و مداحی در آداب‌ورسوم، زمان و مکان، مضامین شعر، شیوۀ اجرا و حافظۀ مجری، با هم تفاوت دارند. برخی معتقدند که منقبت‌خوانی به شیوۀ شیعیان | منقبت‌خوانی و مداحی در آداب‌ورسوم، زمان و مکان، مضامین شعر، شیوۀ اجرا و حافظۀ مجری، با هم تفاوت دارند. برخی معتقدند که منقبت‌خوانی به شیوۀ شیعیان [[افغانستان]]، در کشورهای دیگر مرسوم نیست.<ref>[http://10sh.blogfa.com/1388/04 «منقبت‌خوانی در بلخاب»، وبلاگ سید اسحاق شجاعی.]</ref> | ||
==کارکردها== | ==کارکردها== | ||
تبلیغ و ترویج معارف دینی، اطلاع‌رسانی در امور مذهبی، معرفی پیشوایان دینی و مذهبی و آشنایی با شخصیت و اوصاف حمیدۀ آنان، از کارکردهای مهم آیین منقبت‌خوانی در افغانستان است.<ref>[http://10sh.blogfa.com/1388/04 «منقبت‌خوانی در بلخاب»، وبلاگ سید اسحاق شجاعی.]</ref> | تبلیغ و ترویج معارف دینی، اطلاع‌رسانی در امور مذهبی، معرفی پیشوایان دینی و مذهبی و آشنایی با شخصیت و اوصاف حمیدۀ آنان، از کارکردهای مهم آیین منقبت‌خوانی در [[افغانستان]] است.<ref>[http://10sh.blogfa.com/1388/04 «منقبت‌خوانی در بلخاب»، وبلاگ سید اسحاق شجاعی.]</ref> | ||
==مشاهیر== | ==مشاهیر== | ||
سید محمدکاظم بلبل کابلی، یکی از شاعران، مبلغان و چهره‌های مشهور آیین منقبت‌خوانی در افغانستان است که شعرهای زیادی از او به جا مانده است. امروزه، اشعار بلبل کابلی در مراسم منقبت‌خوانی، خوانده می‌شود.<ref>[http://10sh.blogfa.com/1388/04 «منقبت‌خوانی در بلخاب»، وبلاگ سید اسحاق شجاعی.]</ref>نمونه‌ای از اشعار<ref> [http://diwane-bulbul.blogfa.com/post/14/%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%AD-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9-(%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA) سائس، «در مدح حضرت علی»، وبلاگ دیوان بلبل.]</ref> | سید محمدکاظم بلبل کابلی، یکی از شاعران، مبلغان و چهره‌های مشهور آیین منقبت‌خوانی در [[افغانستان]] است که شعرهای زیادی از او به جا مانده است. امروزه، اشعار بلبل کابلی در مراسم منقبت‌خوانی، خوانده می‌شود.<ref>[http://10sh.blogfa.com/1388/04 «منقبت‌خوانی در بلخاب»، وبلاگ سید اسحاق شجاعی.]</ref>نمونه‌ای از اشعار<ref> [http://diwane-bulbul.blogfa.com/post/14/%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%AD-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9-(%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA) سائس، «در مدح حضرت علی»، وبلاگ دیوان بلبل.]</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | {{آغاز نستعلیق}} | ||
{{شعر|نستعلیق}} | {{شعر|نستعلیق}} | ||