بدون خلاصۀ ویرایش
مهدی مهدوی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
احمدشاه ابدالی، سرسلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان است و نزد قوم پشتون محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا وی را بنیان‌گذار دولت مدرن در افغانستان می‌دانند. | احمدشاه ابدالی، سرسلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان است و نزد قوم پشتون محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا وی را بنیان‌گذار دولت مدرن در افغانستان می‌دانند. | ||
==نام‌گذاری== | ==نام‌گذاری== | ||
احمد به‌دلیل تعلق خاندانی به قبایل «اَبداِلی» به «احمدشاه ابدالی» شهرت دارد. پس از آنکه در مجلس انتخاب وی به‌عنوان پادشاه، یک عالم دین وی را «پادشاه دُوران» و «دُرِ دُران» خواند، در محاورات سیاسی و اسناد مکتوب، خود او «احمدشاه دُرانی» و قبیلۀ وی نیز «قبیلۀ دُرانی» خوانده شده است.<ref>«از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ | احمد به‌دلیل تعلق خاندانی به قبایل «اَبداِلی» به «احمدشاه ابدالی» شهرت دارد. پس از آنکه در مجلس انتخاب وی به‌عنوان پادشاه، یک عالم دین وی را «پادشاه دُوران» و «دُرِ دُران» خواند، در محاورات سیاسی و اسناد مکتوب، خود او «احمدشاه دُرانی» و قبیلۀ وی نیز «قبیلۀ دُرانی» خوانده شده است.<ref>«از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.</ref> | ||
==کودکی و نوجوانی== | ==کودکی و نوجوانی== | ||
محل تولد احمد را ملتان،<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> و برخی دیگر هرات دانستهاند که سپس همراه مادر به فراه رفته است.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> برخی تاریخ تولد وی را در 1722م<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> و برخی هم در بین سال‌های 1726 – 1728م، دانستهاند. احمد قبل از تولد یا در دوران کودکی، پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی مادر خود قرار گرفت. وی مدتی بعد به برادر بزرگ خود «ذوالفقار»، حاکم هرات پیوست اما در امور سیاسی این شهر دخالتی نکرد.<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، | محل تولد احمد را ملتان،<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> و برخی دیگر هرات دانستهاند که سپس همراه مادر به فراه رفته است.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> برخی تاریخ تولد وی را در 1722م<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> و برخی هم در بین سال‌های 1726 – 1728م، دانستهاند. احمد قبل از تولد یا در دوران کودکی، پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی مادر خود قرار گرفت. وی مدتی بعد به برادر بزرگ خود «ذوالفقار»، حاکم هرات پیوست اما در امور سیاسی این شهر دخالتی نکرد.<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | ||
==جوانی== | ==جوانی== | ||
در زمان حملۀ نادر افشار به هرات و فراه، ذوالفقار با برادران خود علی‌مردان و احمد، به دربار حسین‌خان غلجائی حاکم قندهار پناهنده شدند اما حسین‌خان آنها را به‌زندان انداخت. بعد از حملۀ نادر در 1738م به قندهار و براندازی حکومت غلجائی، آنها را از بند رها و به مازندران تبعید کرد.<ref>موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136. </ref> ذوالفقار در مازندران مسموم شد و احمد در آنجا باقی ماند تا این که به | در زمان حملۀ نادر افشار به هرات و فراه، ذوالفقار با برادران خود علی‌مردان و احمد، به دربار حسین‌خان غلجائی حاکم قندهار پناهنده شدند اما حسین‌خان آنها را به‌زندان انداخت. بعد از حملۀ نادر در 1738م به قندهار و براندازی حکومت غلجائی، آنها را از بند رها و به مازندران تبعید کرد.<ref>موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136. </ref> ذوالفقار در مازندران مسموم شد و احمد در آنجا باقی ماند تا این که به دربار نادرشاه راه پیدا کرد و در نهایت وارد سپاه نادر شد.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
==زمینه‌ها و بستر اجتماعی== | ==زمینه‌ها و بستر اجتماعی== | ||
===1. شرایط خانوادگی=== | ===1. شرایط خانوادگی=== | ||
احمد از طرف پدر به‌خانوادۀ سدوزائی قبیلۀ ابدالی و از طرف مادر به‌خانوادۀ الکوزائی ابدالی مربوط می‌شود.<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> تولد و دوران کودکی او با از دست دادن پدر و هرج و مرج‌های سیاسی، نظامی و جنجال‌های طایفه‌ای و فئودالی، هم‌زمان بود که در تکوین شخصیت و آیندۀ سیاسی وی اثرگذار بود.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | احمد از طرف پدر به‌خانوادۀ سدوزائی قبیلۀ ابدالی و از طرف مادر به‌خانوادۀ الکوزائی ابدالی مربوط می‌شود.<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> تولد و دوران کودکی او با از دست دادن پدر و هرج و مرج‌های سیاسی، نظامی و جنجال‌های طایفه‌ای و فئودالی، هم‌زمان بود که در تکوین شخصیت و آیندۀ سیاسی وی اثرگذار بود.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
===2. فضای اجتماعی=== | ===2. فضای اجتماعی=== | ||
دورۀ جوانی او با عزت و فرماندهی آغاز و در این مدت او با اقشار مختلف جامعه محشور شد. طعم تلخ یتیمی، اسارت، تبعید و مشاهدۀ افول و عروج | دورۀ جوانی او با عزت و فرماندهی آغاز و در این مدت او با اقشار مختلف جامعه محشور شد. طعم تلخ یتیمی، اسارت، تبعید و مشاهدۀ افول و عروج دولت‌های افغانی و نادری در هرات، قندهار و ایران، او را به‌پختگی رساند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
==ویژگی‌های شخصیتی== | ==ویژگی‌های شخصیتی== | ||
احمدشاه، باسواد بود و به زبان پشتو شعر میسرود. به شعرا، ادیبان و قشر روحانی احترام می‌گذاشت.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> وی از عیاشی و تجمل به‌دور بود<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص357.</ref> و در سوار‌کاری و نظامی‌گری مهارت داشت. او را زیرک و باتدبیر و در عین حال خشن و بی‌رحم،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref> متعصب، قوم‌گرا، دارای اندیشۀ زن‌ستیزانه<ref>«از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ | احمدشاه، باسواد بود و به زبان پشتو شعر میسرود. به شعرا، ادیبان و قشر روحانی احترام می‌گذاشت.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> وی از عیاشی و تجمل به‌دور بود<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص357.</ref> و در سوار‌کاری و نظامی‌گری مهارت داشت. او را زیرک و باتدبیر و در عین حال خشن و بی‌رحم،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref> متعصب، قوم‌گرا، دارای اندیشۀ زن‌ستیزانه<ref>«از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.</ref> و انحصارطلب توصیف کرده‌اند؛<ref> موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص149.</ref> اما برخی از مورخان احمدشاه را فرد زاهد، حلیم و خوش‌اخلاق دانستهاند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
==فعالیت‌های سیاسی== | ==فعالیت‌های سیاسی== | ||
باکشته شدن نادر افشار در ژوئن 1747م، احمد که 25 سال عمر داشت، با به‌دست آوردن مُهر نادر، به سوی قندهار حرکت و با ورود | باکشته شدن نادر افشار در ژوئن 1747م، احمد که 25 سال عمر داشت، با به‌دست آوردن مُهر نادر، به سوی قندهار حرکت و با ورود به‌قندهار زمینۀ پادشاهی خود را فراهم کرد.<ref>موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص137.</ref> سابقۀ احمدشاه و نیروهای تحت امر او در سپاه نادرشاه<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> و دست‌یابی به منابع مالی کافی و توپ‌خانۀ نادری، دست‌یابی به مالیات کابل و پشاور(260 میلیو روپیه)<ref>موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص139.</ref> و وضعیت نامطلوب سیاسی و اجتماعی ناشی از نظام ملوک‌الطوایفی که توده‌های جامعه، آمادۀ پذیرش یک دولت مرکزی مقتدر و امنیت، دلایل انتخاب احمدشاه بودند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص355.</ref> | ||
==فعالیت‌های نظامی== | ==فعالیت‌های نظامی== | ||
احمدشاه در سپاه نادر از پاسداری شاه تا مرحلۀ نائبی قوای پاسداران افغان که تعداد آنها به چهارهزار نفر می‌رسید، ارتقاء یافت.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> احمد در لشکر‌کشی‌های نادر افشار شرکت کرد<ref>موسوی دالینی، «واکاوی | احمدشاه در سپاه نادر از پاسداری شاه تا مرحلۀ نائبی قوای پاسداران افغان که تعداد آنها به چهارهزار نفر می‌رسید، ارتقاء یافت.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> احمد در لشکر‌کشی‌های نادر افشار شرکت کرد<ref>موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136</ref> و در شب کشته‌شدن نادر، در دفاع از حرم نادر تلاش‌های زیادی کرد که به پاس آن، الماس کوه نور و دیگر جواهرات را از جانب زن نادرشاه دریافت می‌کند.<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص10.</ref> وی پس از به‌قدرت رسیدن، ارتشی تشکیل داد و در کنار ارتش قومی، اقدام به تشکیل چند دسته سپاه دائمی کرد که از خزانۀ دولت حقوق دریافت می‌کردند.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص77-78.</ref> | ||
==پیامدهای پادشاهی احمدشاه== | ==پیامدهای پادشاهی احمدشاه== | ||
===1. ایجاد امپراطوری پشتونی (قبیله‌ای)=== | ===1. ایجاد امپراطوری پشتونی (قبیله‌ای)=== | ||
احمد ابدالی بخش بزرگی از خراسان را تحت حاکمیت خود درآورد و با محوریت قندهار و رویکرد قبیله‌ای،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76-77.</ref> امپراطوری افغانی (پشتونی) را به‌وجود آورد.<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، | احمد ابدالی بخش بزرگی از خراسان را تحت حاکمیت خود درآورد و با محوریت قندهار و رویکرد قبیله‌ای،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76-77.</ref> امپراطوری افغانی (پشتونی) را به‌وجود آورد.<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | ||
===2. ایجاد طبقۀ اشراف اداری و قبیله‌ای=== | ===2. ایجاد طبقۀ اشراف اداری و قبیله‌ای=== | ||
نظام اداری حکومت احمدشاه، هرچند از نظر شکلی ترکیبی از ادارۀ مغولی و ایرانی بود اما در عمل زیر سلطۀ نظام قبیله‌ای و فئودالی افغانی (پشتونی) بود.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص93-94.</ref> | نظام اداری حکومت احمدشاه، هرچند از نظر شکلی ترکیبی از ادارۀ مغولی و ایرانی بود اما در عمل زیر سلطۀ نظام قبیله‌ای و فئودالی افغانی (پشتونی) بود.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص93-94.</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
احمد، در کنار القاب و مقام دولتی، زمین قندهار را در میان قبیلۀ ابدالی تقسیم کرد و بخشی از آن را به سرداران این قبایل به‌عنوان جاگیر داد و بعد از فتح کابل، پیشاور و کشمیر، زمین بیشتری به آنها بخشید.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص95.</ref> | احمد، در کنار القاب و مقام دولتی، زمین قندهار را در میان قبیلۀ ابدالی تقسیم کرد و بخشی از آن را به سرداران این قبایل به‌عنوان جاگیر داد و بعد از فتح کابل، پیشاور و کشمیر، زمین بیشتری به آنها بخشید.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص95.</ref> | ||
===4. ایجاد شکاف طبقاتی با وضع مالیات نابرابر=== | ===4. ایجاد شکاف طبقاتی با وضع مالیات نابرابر=== | ||
در حکومت احمدشاه، در کنار معافیت مالیات سرانه، مواشی، درخت و میوه، مالیات زمین پشتون ها در اطراف قندهار و مناطق مجاور، تخفیف یافت اما مالیات دهقانان غیر پشتون، افزوده و تحصیل آن به سرداران پشتون سپرده شد که توانستند به‌تدریج املاک | در حکومت احمدشاه، در کنار معافیت مالیات سرانه، مواشی، درخت و میوه، مالیات زمین پشتون ها در اطراف قندهار و مناطق مجاور، تخفیف یافت اما مالیات دهقانان غیر پشتون، افزوده و تحصیل آن به سرداران پشتون سپرده شد که توانستند به‌تدریج املاک آنها را تملک نماید.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص95-96.</ref> | ||
===5. اعطای امتیاز به روحانیون قبیله=== | ===5. اعطای امتیاز به روحانیون قبیله=== | ||
احمد ابدالی، با سپردن تمام محاکم و مساجد به قشر روحانی، آنها را نیز از خود راضی نگه داشت و حتی برخی او را پدر و غازی می‌خواند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، بهار 1391ش، ص357.</ref> | احمد ابدالی، با سپردن تمام محاکم و مساجد به قشر روحانی، آنها را نیز از خود راضی نگه داشت و حتی برخی او را پدر و غازی می‌خواند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، بهار 1391ش، ص357.</ref> | ||
==سیاست خارجی احمدشاه ابدالی== | ==سیاست خارجی احمدشاه ابدالی== | ||
===1. روابط احمدشاه با ایران=== | ===1. روابط احمدشاه با ایران=== | ||
کریم خان زند، در مورد خراسان حالت بی‌طرفی اختیار کرد و برخی براین نظراند که میان کریم خان زند و احمدشاه ابدالی، توافقاتی صورت گرفته است. شاهرخ نوۀ نادر افشار بعد از شکست در جنگ هرات، و محاصرۀ شهر مشهد توسط احمدشاه، (جنگ دوم) در یک توافق‌نامۀ صلح، قبول کرد که خطبه و سکه به‌نام احمدشاه باشد اما مهر فرامین، ارقام و احکام به‌نام شاهرخ باشد.<ref> موسوی دالینی، «واکاوی | کریم خان زند، در مورد خراسان حالت بی‌طرفی اختیار کرد و برخی براین نظراند که میان کریم خان زند و احمدشاه ابدالی، توافقاتی صورت گرفته است. شاهرخ نوۀ نادر افشار بعد از شکست در جنگ هرات، و محاصرۀ شهر مشهد توسط احمدشاه، (جنگ دوم) در یک توافق‌نامۀ صلح، قبول کرد که خطبه و سکه به‌نام احمدشاه باشد اما مهر فرامین، ارقام و احکام به‌نام شاهرخ باشد.<ref> موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص147.</ref> | ||
===2. روابط احمدشاه با هند=== | ===2. روابط احمدشاه با هند=== | ||
احمدشاه پس از به‌قدرت رسیدن، اولین حملۀ نظامی را بهسمت کابل و پیشاور انجام داد که در آن زمان جزء امپراطوری هند به‌شمار می‌رفت. وی هشت بار بر قلمرو امپراطوری هند حمله کرده است که خونین‌ترین آن جنگ پانی‌پت به‌حساب می‌آید.<ref>کاتب، | احمدشاه پس از به‌قدرت رسیدن، اولین حملۀ نظامی را بهسمت کابل و پیشاور انجام داد که در آن زمان جزء امپراطوری هند به‌شمار می‌رفت. وی هشت بار بر قلمرو امپراطوری هند حمله کرده است که خونین‌ترین آن جنگ پانی‌پت به‌حساب می‌آید.<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، ،1331ش، ج اول، ص10-27.</ref> | ||
===3. روابط احمدشاه با آسیای میانه=== | ===3. روابط احمدشاه با آسیای میانه=== | ||
احمدشاه ، دوبار بهسمت ترکستان در آسیای میانه لشکر کشیده است که در حملۀ اول به‌سرکردگی شاه‌ولی خان، ولایات ترکستان را تصرف کرد و در حملۀ دوم، در کنار سرکوب شورشیان شمال، با شاه بخارا صلح کرده، با تعیین حدفاصل دو کشور، خرقۀ منصوب به پیامبر اسلام را به قندهار آورد.<ref>کاتب، | احمدشاه ، دوبار بهسمت ترکستان در آسیای میانه لشکر کشیده است که در حملۀ اول به‌سرکردگی شاه‌ولی خان، ولایات ترکستان را تصرف کرد و در حملۀ دوم، در کنار سرکوب شورشیان شمال، با شاه بخارا صلح کرده، با تعیین حدفاصل دو کشور، خرقۀ منصوب به پیامبر اسلام را به قندهار آورد.<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص16-27.</ref> | ||
===4. انزوای سیاسی=== | ===4. انزوای سیاسی=== | ||
سیاست جنگی احمدشاه، سبب شد که دولت زیر حاکمیت او در انزوای سیاسی قرار گیرد.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref> | سیاست جنگی احمدشاه، سبب شد که دولت زیر حاکمیت او در انزوای سیاسی قرار گیرد.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref> | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
احمد شاه، به‌رغم آنکه در طول دورۀ سلطنت خود به‌امور نظامی و جنگی مصروف بود، از خود دیوان شعری به زبان پشتو با عنوان «هرا» به‌یادگار گذاشته است.<ref>محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.</ref> | احمد شاه، به‌رغم آنکه در طول دورۀ سلطنت خود به‌امور نظامی و جنگی مصروف بود، از خود دیوان شعری به زبان پشتو با عنوان «هرا» به‌یادگار گذاشته است.<ref>محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.</ref> | ||
==محبوبیت احمدشاه ابدالی== | ==محبوبیت احمدشاه ابدالی== | ||
احمد ابدالی، در میان گروه قومی پشتون بهویژه قبیلۀ درانی محبوبیت زیاد دارد و به «احمدشاه بابا» معروف است<ref>کاتب، | احمد ابدالی، در میان گروه قومی پشتون بهویژه قبیلۀ درانی محبوبیت زیاد دارد و به «احمدشاه بابا» معروف است<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص30.</ref> و او را بنیان‌گذار افغانستان فعلی می‌دانند و مورد توجه خاص شاعران و تحلیل‌گران آنها قرار گرفته است.<ref>محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.</ref> | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
احمد ابدالی، پس از 25 سال پادشاهی، در 20 رجب 1186ق در شهر قندهار درگذشت.<ref>کاتب، | احمد ابدالی، پس از 25 سال پادشاهی، در 20 رجب 1186ق در شهر قندهار درگذشت.<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص29.</ref> مقبرۀ احمدشاه، در باغ روضه، کنار مسجد خرقۀ مبارک موقعیت دارد. گنبد و ساختمان آن در نوع خود از شاه‌کارهای معماری اسلامی و از جاهای دیدنی ولایت قندهار است.<ref>«احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* «احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان، تاریخ درج: 9 دی 1394ش. | * «احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان، تاریخ درج: 9 دی 1394ش. | ||
* «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ | * «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین، تاریخ درج: 28 آذر 1390ش. | ||
* سمیعی، محمد، «احمدشاه درانی»، | * سمیعی، محمد، «احمدشاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1399ش. | ||
* غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نسخۀ دیجیتالی، کابل، انتشارات محسن، بهار 1391ش. | * غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نسخۀ دیجیتالی، کابل، انتشارات محسن، بهار 1391ش. | ||
* فرهنگ، | * فرهنگ، میرمحمد‌صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش. | ||
* کاتب، | * کاتب، فیض‌محمد، سراج‌التواریخ، ج اول، کابل، مطبعۀ حروفی دارالسلطنه، 1331ش. | ||
* محمدی، محمدامیر، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1397ش. | * محمدی، محمدامیر، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1397ش. | ||
* «مقبره و زیارت احمدشاه بابا»، وبلاگ انار افغانستان، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش. | * «مقبره و زیارت احمدشاه بابا»، وبلاگ انار افغانستان، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش. | ||
* | * مصباح‌زاده، محمدباقر، تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، مرکز پژوهش‌های آفتاب، 1388ش. | ||
* موسوی دالینی، جواد، «واکاوی | * موسوی دالینی، جواد، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، فصل‌نامۀ علمی – پژوهشی پژوهش‌نامۀ تاریخ اسلام، سال پنجم، شمارۀ هفدهم، بهار 1394ش. | ||
{{رده:ویکی‌زندگی}} | {{رده:ویکی‌زندگی}} | ||
{{رده: مشاهیر}} | {{رده: مشاهیر}} | ||
{{رده: افغانستان}} | {{رده: افغانستان}} | ||